پنشن ۔۔۔ گلزار سنگھ سندھو

پنشن

(گلزار سنگھ سندھو )

دلیپ کور نوں اپنے وڈے پتر چرن سنگھ کول آیاں چھ مہینے ہو گئے سن۔ چرن سنگھ دا اکو اک بچہ وڈا ہو رہا سی۔ ماں نے پرسوتی چھٹی کٹّ کے اپنے دفتر حاضر ہونا سی۔ بچے نوں سامبھن دا کم دلیپ کور ہی کر سکدی سی۔ باپ وی نوکری کردا سی۔ ماپے بچے دی ذمہ واری گھر وچ کم کرن والی سیوادارنی نوں نہیں سی دینا چاہندے۔ ویاہ توں دس سال پچھوں ہویا ایہہ اوہناں دا پہلا بچہ سی۔ مساں مساں دی دات۔
بچے پالناں دلیپ کور لئی اوکھا نہیں سی۔ اس نے اپنے پنج دھیاں-پتراں توں بناں پنڈ وچ رہندیاں اپنی چھوٹی نونہہ دے دو بچے پال کے وڈے کیتے سن۔ چھوٹی ادھیاپکا سی تے اس نوں پرسوتی چھٹی توں بناں ہور چھٹی نہیں سی ملدی۔
جتھے چھوٹی نونہہ پنڈ دے سکول وچ ادھیاپکا سی، وڈی شہر دے ڈگری کالج وچ منووگیان دی پروفیسر۔ اس دی ودیا نے اس نوں وڈی عمر والیاں نوں خوش کرن دے ڈھنگ-طریقے دسے ہوئے سن۔ اوہ انجھ وی پنجاب توں نہیں، دکھنی بھارت توں سی۔ کیرل توں۔
دلیپ کور نوں بھاویں شہری جیون ٹھیک نہیں سی لگدا، پر اوہ اپنے پتر تے نونہہ دی مجبوری سمجھدی سی۔ اس نے اپنے آنڈھ-گوانڈھ وچ اپنے ورگیاں دو مہلاواں لبھّ لئیاں سن جنہاں نال وقت ملن اتے اپنا دکھ-سکھ پھرول لیندی سی۔
دادی دی دیکھ-ریکھ وچ بھاویں بچہ ٹھیک پال رہا سی، پھر وی بچے دی ماں اپنے مساں مساں پراپت ہوئے بالک نوں اپنے ڈھنگ نال پالنا چاہندی سی۔ پنڈ توں آئی دلیپ کور انی سانبھ-سنبھال وچ یقین نہیں سی رکھدی۔
چھ کو مہینے پچھوں وڈی نونہہ نے بچے دی چنگیری دیکھ-بھال واسطے آیا لبھّ لئی۔ اوہ دن وچ تنّ واری بچے نوں دیکھن آؤندی سی۔ شہر دے بچیاں دی دیکھ-بھال دا انوبھوَ رکھن والی اس آیا دا ماں دی دیکھ-بھال نال ٹکراء ہونا قدرتی سی۔ اوہ جدوں وی سماں لگدا، نونہہ کول دادی دیاں شکایتاں لاؤن لگی۔
سماں پا کے، آیا ایہہ وی سوچن لگی کہ جے اس نوں اس گھر وچ کلوکتی کم مل جاوے تاں بہت چنگا ہے۔ اوہ اس گھر وچ اکلی رہیگی تاں اس دی پوری سرداری ہوویگی۔ ایہہ سرداری بچے دی دادی دے گھر ہندیاں نہیں سی ہو سکدی۔ دادی دے کم وچ نقص کڈھنے اوکھے نہیں سن۔ آیا اپنے پیر جماؤن وچ سفل ہو رہی سی۔ گھر وچ جیوں جیوں آیا دے پیر جمنے سن، دادی دے اکھڑنے ہی سن۔
دادی نے ایہہ سمسیا گوانڈھی سہیلیاں نوں دسی تاں اوہناں نے وی ہتھ کھڑے کر دتے۔ اوہ دلیپ کور دی کی مدد کر سکدیاں سن! اوہ خود اس پڑائ وچوں لنگھ کے نونہاں پتراں دی منن لگّ پئیاں سن۔
انجھ دلیپ کور اک گلوں سبھاگی سی۔ اوہ اپنے پنڈ والے گھر جا سکدی سی۔ پنڈ چیتے آؤن سار اس دے من اتے ایہہ گلّ بھارو ہو گئی کہ اس دے شہر پہنچن توں دو مہینے دے اندر اندر اس دا پتی چلانا کر گیا سی۔ اس ویلے اس نوں پتی دے تر جانا دا انا غم نہیں سی ہویا، کیونکہ اوہ نوجمے بال نوں پالن وچ پوری طرحاں رجھی ہوئی سی۔ نونہہ پتر وی بچے وی سانبھ-سنبھال دے ہتّ وچ ماں نوں ودھ توں ودھ آدر مان دے رہے سن۔ اوہ نہیں سی جاندی کہ اک دن اس گھر وچ آیا دے پرویش کرن نال پاسہ ہی پلٹ جانا سی۔
ایہناں دناں وچ ہی اس نے اپنی نونہہ نوں چرن سنگھ نال آیا نوں پکے طور ‘تے گھر رکھن دی گلّ کردے سن لیا۔ اس گل بات وچ بھاویں دلیپ کور دا کوئی ذکر نہیں سی، پر اوہ جاندی سی کہ آیا دے رات دن گھر رہن دی صورتَ وچ اس گھر وچ اس دی ہوند فالتو ہو جانی سی۔
ایہہ گلّ من وچ آؤندے سار اوہ اپنے پنڈ والے گھر پچھلے اک سال وچ آئی تبدیلی بارے سوچن لگی۔ ہن اتھے نہ اوہدا پتی سی تے نہ اوہ آپ۔ نسچے ہی اس گھر ہن اس دی چھوٹی نونہہ دی سرداری سی۔ اوہ ایہہ وی جاندی سی کہ اس دے چھوٹے پتر نوں اجیہی سرداری دا کوئی شوق نہیں سی۔ سہرے دے اکال چلانے توں پچھوں گھر دی ساری ذمہ واری چھوٹی نونہہ نے سنبھال لئی سی۔ دانہ-پھکا، دودھ-دہیں تے گھی-شکر، خود ہی سامبھدی سی۔ بھلے سمیاں وچ ایہناں وستاں دی مالک دلیپ کور سی۔ اس دا پتی بھارتی سینا وچ نوکر ہون کارن سال وچوں کیول ادوں ہی گھر آؤندا سی جدوں اس نوں چھٹی ملدی سی۔ جدوں دوجی وڈی جنگ دے دناں وچ اس نوں تنّ سال چھٹی نہیں سی ملی، تاں اوہ اپج تے اس توں پراپت ہوئی آمدن دی خود مالک ہندی سی۔
پنڈ دیاں باقی مہلاواں دی حالت اوہدے والی نہیں سی۔ اوہناں وچوں بہہتیاں گھر دے دانے اتے گھی چوری چوری ویچ کے کجھ پیسے اپنی مرضی نال ورتن لئی چھپا کے رکھدیاں سن۔
وڈی نونہہ دی چرن سنگھ نال ہوئی گل بات نے اس نوں اداس کر دتا سی۔ ہن اس نوں شہر والا گھر چھڈّ کے اپنے پنڈ والے گھر جانا پے سکدا سی۔ اس گھر جتھے سال بھر غیر-حاضر رہن کارن اس دی چھوٹی نونہہ پوری طرحاں قابض ہو چکی سی۔ اس دن جدوں نونہہ دفتروں گھر آئی تاں بچہ منہ وچ پایا نپل چوس رہا سی۔ نونہہ نے بچے دے منہ وچوں نپل کڈھ کے اک پاسے وگاہ ماریا تے دلیپ کور ولّ اداں گھور کے دیکھیا جویں اس نے بچے دے منہ وچ زہریلی چیز دے رکھی سی۔ نونہہ دا متّ سی کہ نپل چوسن دی عادت پے گئی تاں بچے دے دند نکلن سمیں اس دے دند اچے ہو جانگے تے اوہ ویکھن نوں کروپ ہو جاویگا۔ ایہہ گلّ تاں دلیپ کور وی جاندی سی، پر اج والی نراشتا کارن اوہ بچے ول دھیان نہیں سی دے سکی۔
“جے تہاڈا اس گھر وچ جی نہیں لگدا تے پنڈ والا گھر ودھیرے چیتے آؤندا ہے تاں میں تہانوں اتھے ہی چھڈّ آؤندی ہاں۔” نونہہ دے اس واک نے سسّ دے پیراں تھلیوں دھرتی کھچّ لئی۔ نسچے ہی اوہ گھڑی نیڑے آ گئی سی جس دا اس نوں ڈر سی۔ اس دے کناں وچ نونہہ اتے چرن سنگھ دی سویر والی گھسر-مسر وی گونجن لگی۔
دلیپ کور اپنے چہرے دی نموشی چھپاؤن واسطے بچے کولوں اٹھ کے اپنے کمرے وچ چلی گئی۔ اس نوں ہن پکا یقین ہو گیا سی کہ اوہدے لئی اس گھر وچ کوئی تھاں نہیں۔ ایہہ وی کہ اپنے وڈے پتر دا بچہ پالن دے شوق وچ اوہ اپنا پنڈ والا گھر گوا بیٹھی سی۔ اک سال لنگھن نال اس گھر اتے اس دا رہندا-کھونہدا حق وی جاندا رہا سی۔ کھیتی دی اپج توں آؤن والی آمدن وچوں اس نوں جو کجھ مل سکدا سی، منگ کے لینا پینا سی۔ آپنیاں دی سیوا کرن واسطے وی چھوٹی نونہہ دے منہ ولّ تکنا پینا سی۔
ہن اوہدے واسطے واپس اپنے پنڈ والے گھر جانا انا اوکھا لگّ رہا سی کہ اس نوں اپنی وڈی نونہہ دیاں چنگیاں گلاں چیتے آؤن لگیاں۔ پہلے ہی دن اپنا بچہ اس نوں سنبھال کے جان لگیاں وڈی نونہہ نے اس دی تلی اتے جہڑا سو روپئے دا نوٹ رکھیا سی، اوہ مڑ مڑ چیتے آ رہا سی؛ خاص کر کے اس دا ایہہ کہنا، “میں کیرل دے کامریڈاں دی دھی ہاں، کسے دھرم استھان نوں نہیں پوجدی، پر اپنا دسوندھ کڈھ رہی ہاں”، ڈیڈھ ہزار روپئے مہینے کما رہی نونہہ لئی سو روپیہ دینا کوئی اوکھا نہیں سی۔
دسوندھ اکو اک شبد سی جہڑا کسے کارن پہلے دن توں ہی اس دی نونہہ نوں بھا گیا سی۔ اوہ بھاویں رہُ-ریتاں نہیں سی مندی، پر اس نوں سکھی مریادا انوسار دسوندھ کڈھن دی ریت چنگی لگی سی۔ اس نوں اس شبد دی ورتوں کرنی وی چنگی لگدی سی۔ اوہ ہر مہینے دلیپ کور نوں ایہہ پیسے دین سمیں ایہناں نوں دسوندھ کڈھنا کہندی ہندی سی۔ دلیپ کور اس نوں ہر مہینے ملدی پینشن کہندی سی۔
پنڈ نوں واپس جان دا خیال آؤندیاں اس نوں وڈی نونہہ ہور وی چنگی لگّ رہی سی، اس دا کامریڈاں دی دھی ہونا، خاص کر کے اپنا دسوندھ کسے پوج ستھان دی تھاں اپنی سسّ لئی کڈھنا کوئی چھوٹی گلّ نہی سی جس نوں دلیپ کور پینشن کہندی سی۔ پہلے دن تاں دلیپ کور نوں ایہہ پیسے بہت اوپرے جاپے سن، پر جدوں ہر مہینے ملن لگے تاں اس نوں چنگے لگن لگّ پئے۔ اس پینشن نے اس نوں اوہناں نونہاں دھیاں دے برابر کر دتا سی جنہاں دی بدھی تنخواہ اتے اس نوں رشک آؤندا سی۔
دلیپ کور جاندی سی کہ اس دی وڈی نونہہ بہت تھوڑھے شبد بولن والا جیو ہے تے جدوں بولدی ہے، اس اتے پہرہ دندی ہے۔ جے اس نے کیہا سی کہ دلیپ کور نوں پنڈ چھڈّ آؤندے ہاں تاں پتّ نے اس ترانھ کر ہی دینا سی، اوہ اس دا کیہا مندا سی۔ ایہہ سوچ اوہ ہور وی اداس ہو گئی۔ اس گھر آ کے اج پہلی وار سی کہ اس دی رات دی نیند اچاٹ ہوئی سی۔
اہیؤ ہویا جو ہونا سی۔ سویرے دفتر جان توں پہلاں اس دے پتر نے اس نوں کہہ ہی دتا کہ اوہ آؤندے ایتوار پکے طور ‘تے پنڈ جان دی تیاری کر لوے۔
چرن سنگھ دے دو-ٹکّ اعلان توں پچھوں اگلا سارا دن دلیپ کور آیا دے چہرے ولّ تکدی رہی۔ اس دے جت گئی ہون دا پربھاو چہرے توں سپشٹ سی۔ اوہ گھر وچ مالکاں وانگ وچر رہی سی۔
دلیپ کور نوں اپنے نونہہ پتّ دا فیصلہ برا تاں لگیا، پر اوہ پی گئی۔ اس نے اپنے ہن تکّ جمع ہوئے پیسے تے باقی دا سامان بنھ لیا تے ایتوار دی اڈیک کرن لگی۔ انمنگی پینشن دے پیسے سامبھدیاں اس نوں جاپیا کہ اگے توں ایہہ پیسے اس نوں نہیں ملنے۔ اوہ ہور اداس ہو گئی۔
ایتوار نوں وڈے پتر دا گھر چھڈن ویلے پہلاں اس نے اپنے پتر نوں پیار دتا، پھر نونہہ نوں، پھر بچے نوں گود لے کے انجھ چمیا جویں کوئی اپنے کولوں زبردستی کھوہے گئے بچے نوں چمدا ہے۔
اس توں پچھوں اس نے اوہ واک بول ہی دتا جس نوں بولن توں جھجکدی سی۔ بولدی وی کیوں نہ؟ ایہہ گھر اس دے پتر دا سی جس نوں اس نے پالیا سی۔ اس دی پتنی وی پتر دے اس سبھاء دے پچھے لگی سی جہڑا اس نے جاں اس دے سینک پتا نے اس نوں دتا سی۔ پھر وی اوہ پتر دی تھاں نونہہ نوں سمبودھن ہو کے بولی: “دھیے! مینوں پنڈ والے گھر ہور کسے چیز دا گھاٹا نہیں، سوائے نقد پیسیاں دے۔ میرے پنڈ گیاں میری پینشن نہ بند کریں۔ تیرا بچہ بھاگاں والا ہوؤُ”، کہہ کے اس نے اوہ بچہ اپنی نونہہ نوں پھڑایا تے نونہہ دے سر اتے دوبارہ پیار دتا۔
نونہہ دا وی گلا بھر آیا، خاص کر کے ایہہ سوچ کے، کہ اس دی سسّ لئی سو روپیہ مہینہ کنا مہتو رکھدا سی۔ پیسے دے مہتو بارے سوچ کے اس دا گچّ بھر آیا۔ منووگیان دی ودیا اتے پیسے لئی ترلے لیندے کئی ہور بزرگاں توں جانو ہون کارن اوہ اس دا مہتو عامَ لوکاں نالوں ودھ جاندی سی۔ “چنتا نہ کرو ماتا سی۔ جے اکٹھے لینے ہن تاں ہنے لے جاوو۔ نہیں تاں ہر مہینے پہنچ جایا کرنگے۔” کہہ کے اس نے پرس اپنی سسّ ول ودھایا۔ اوہ جاندی سی کہ اس دی سسّ دل دی ماڑی نہیں سی۔ اوہ تاں کیول حالت دی شکار سی۔ پیڑھی پاڑے دی۔
“مینوں کوئی بے اعتباری اے دھیے؟ تسیں جؤندے وسدے رہو”، کہہ کے دلیپ کور نے نونہہ دا پرس سجے ہتھ نال پرھے کردیاں اپنی نونہہ اتے پوترے نوں اک واری پھر پیار دتا تے نیڑے کھلوتی آیا ولّ منہ کیتے بناں باہر کھڑی کار ولّ تر پئی۔
پتر دی کار وچ اپنے پنڈ نوں جاندیاں اس دے من وچ وڈی نونہہ دی وڈیائی گھم رہی سی۔ اوہ جاندی سی کہ نونہہ بچناں دی پکی ہے۔ اس دے بولاں نے دلیپ کور لئی پنڈ والا گھر عنہ ہی پیارا بنا دتا جنا اس دے پتی دے جیوتّ ہندیاں سی۔ کھان پہنن دی تاں پہلاں وی کوئی دقت نہیں سی۔ فٹکل خرچیاں لئی چھوٹے نونہہ-پتّ دے ہتھاں ولّ ویکھن دی لوڑ نہیں سی رہی۔
من ہی من وچ نونہہ دے ‘دسوندھاں’ بارے سوچدیاں اس نوں رستے دے سارے رکھ اتے کھیت اپنے لگّ رہے سن۔