جاگو میٹی ۔۔۔ محمود احمد قاضی
جاگو میٹی
محمود احمد قاضی
ہاڑ دی تندور وانگوں سڑدی دوپہر چ جیدا تھکیا تھکایا سکولوں گھر آیا۔ اوہنے آوندیاں ای بستہ زور نال زمین تے پھاں ماریا تے اچی ساری واج ماری، ” اماں روٹی دے بڑی بھکھ لگی اے۔ “
اوہدی ماں نے جیہڑی اندر کمرے وچ کندھ ول مونہہ کر کے منجی تے لمی پئی ہوئی سی تے ہتھ والی پکھی دی ڈنڈی نال آپنے خمیرے آٹے وانگوں پُھلے ڈھڈ نوں کھرکدی سی پاسا پرٹیاں بغیر ای آکھیا، ” برانڈے وچ چنگیر تھلے روٹیاں پئیاں نیں تے دوری وچ پُودنے دی چٹنی پئی آ۔ کھا لے۔ “۔ جیدا ۔۔۔۔۔ جسدے ڈھڈ وچ بھکھ دے بھانبڑ پئے بلدے سن روٹیاں ول ودھیا۔ پہلی برکی بھن کے جد اوس چٹنی سمیت مونہہ وچ پائی تے اوس محسوس کیتا جے اماں نے چٹنی وچ مرچاں کجھ ودھیریاں ای پا چھڈیاں نیں۔ چوکھیاں مرچاں والے سالن نال جیدے نے اج تیک روٹی سواد نال نہیں سی کھادی۔ پر اج پتہ نہیں کیہہ گل سی جے اوہنوں روٹی کھاندیاں بڑا مزا آ رہیا سی۔ اوہ روٹی کھاندا رہیا۔ اوہدے چہرے دا رنگ لال ہوندا رہیا تے اکھاں وچوں اگ وانگوں گرم پانی ڈُلھدا رہیا۔ روٹی کھا کے اوہنے ارک ارک جیڈے دو گلاس پانی دے پیتے تے اک اکھ بند کر کے ساہمنی کندھ دے آلے وچ بیٹھے چڑے تے چڑی نون حیران ہو کے ویکھن لگ پیا۔
اج جیدا جدوں سویرے سکول گیا تے سکولوں باہر ای اوہنوں اوہدا گوڑھا یار تے مونہہ بولیا بھرا جیجا تیلی مل پیا۔ سکول لگن چ اجے کجھ چر ہے سی ایس لئی اوہ دوویں سکول دے وڈے دروازے دے سجے پاسے تھوڑے جئے فاصلے موجود اک ٹاہلی دے درخت تھلے جا کے بہہ گئے۔ دوویں بڑی دیر تک ہاسے مخول وچ پئے رہے۔ اک دوجے نوں چونڈھیاں وڈھدے رہے تے پیار نال اک دوجے نوں دھرولاں ماردے رہے۔ ایسے لاڈ پیار تے چوچلیاں دی کھیڈ کھیڈدیاں ہویاں جیدے نے جیجے تیلی دے مونہہ ول غور نال تکیا تے آکھیا، ” اوئے جیجے۔ ایہہ توں اج اپنا مونہہ کیہ چوپے امب وانگوں کڈھیا اے ؟ “جیجا تیلی تھوڑا جیہا شرمایا تے فیر اوہنے آکھیا، ” یار قلماں ہیٹھاں لمے لمے وال اگ پئے سن تے نالے ٹھوڈی تے وی کدھرے کدھرے ایس طرحاں دے وال ہے سن جیویں سُکے ٹکر تے کیڑیاں چم﷽ریاں ہوندیاں نیں۔ بس میں اج بھج پھجے نائی کولوں جا کے داڑھی مُنوا لئی اے۔ “
ایس گل نال ای دوویں ٹھاہ ٹھاہ کر کے ہس ہئے۔ جیدے نے جیجے نوں آکھیا، ” یار توں ۔۔۔۔ بھیڑا نہ پویں تے میں تیرے مونہہ تے ہتھ پھیر کے ویکھ لواں۔ ” جیجا ایہہ گل سن کے فیر ہسیا تے جیدے نے اوہدے ہاسے نوں رضامندی سمجھ کے اوہدے مونہہ تے ہتھ پھیریا۔ اوہنوں انج لگا جیویں اوہنے ریگ مار تے ہتھ پھیریا ہوے۔ اوہنے دو تن واری جیجے دیاں گلہاں تے ہتھ رگڑیا ۔ جیدے نوں لگا جیویں بجلی دے کرنٹ ہن اوہدے اندر ککلی پا دتی ہوے۔ بجی دے کرنٹ دی ککلی دے نویکلے سواد نوں اپنے اندر لکا کے جیدا اٹھ کے کھلو گیا کیوں جے سکول دی ٹلی پئی کھڑکدی سی۔ جماعت وچ پڑھدیاں ہویاں اک دو واری جیدے نے اپنیاں گلھاں تے وی ہتھ پھیر کے ویکھیا پر پہلاں وانگوں اوہدا جُثہ کرنٹ نال نہیں ہلیا۔ اوہ اداس جیہا ہو کے اپنے ہتھ چ پھڑی کتاب ول ویکھن لگ پیا جیہدے حرف اوہنوں سجے کھبے بڑی کاہل نال بھجدے نسدے نظر آون لگ پئے۔
چڑے نے چڑی دی دھون تے جد دو چار ٹھونگے مارے تے جیدے نے اٹھ کے بہواں کھلیاں کر کے اپنے پنڈے نوں اکڑایا تے فیر ڈھلا چھڈ دتا۔ پنڈے نوں انج اکڑان تے ڈھلا کرن ویلے جیدے دیاں اکھاں چ لال لال ڈورے آ گئے سن۔ اوہنے دہلیزوں باہر پیر کڈھے۔ باہر دوپہر پئی بھخدی سی۔ ہر پاسے چپ چان سی پر نالدے مکان وچ پھپھی طالعاں بیٹھی چرخہ پئی چلاندی سی۔ اوہدے چرخے دی روں روں تے اوں اوں دی اواز ایس ویلے کناں نوں چنگی نہیں سی لگدی۔ ساہمنے عیدو دے ویڑھے وچ جنور اپنیاں اگلیاں لتاں وچ سر رکھ کے جگالی پئے کردے سن۔ اوہناں دی جگالی دی چٹی جھگ دے پتاسے زمین تے پئے سن۔ جیدے نے ایس جھگ دے اک پتاسے وچ اپنی انگلی کھوب کے ویکھیا فیر ٖیر آپ ای ہس پیا تے اپنی قمیض دے گھیرے نال ہتھ پونجھ کے اگانہہ ٹر پیا۔ باہر پپل تے ککر دے درختاں تے کاں تے گحگیاں بیٹھیاں سن۔ گرمی نال اوہناں دیاں زباناں باہر نکلیاں ہوئیاں سن۔ ایہناں درختاں تھلے منجیاں تے چودھری بشیرے دے بندے سُتے سن۔ اوہناں وچوں اک بندہ جاگدا پیا سی۔ اوہنے حقے دا لما جیہا سُوٹا لایا تے ہولی جیہی گاون لگ پیا
ڈولی چڑھدیاں ماریاں ہیر چیکاں
جیدا سن کے ہسیا، ” ہیر وی شدین ای سی بھلا ڈولی چڑھدیاں اوہنوں رون دی کیہہ لوڑ سی۔ پچھلے جمعے چاچے نورے دی دھی پھاماں دی ڈولی وی تے اٹھی سی۔ پھاماں تے رون دی بجائے اپنیاں سہیلیاں نال ہسدی پئی سی۔ ” ایس ویلے جیدے دے اندر اکو واری ہیر دے وین تے پھاماں دے ہاسے نچن لگ پئے۔ جیدا ٹھیڈا کھا کے تھلے ڈگ پیا۔ اوہنے کھلو کے کپڑے جھاڑے تے ویکھیا جے ساہمنے عنایتاں جٹی کھلوتی ہوئی سی۔ اوہدے کپڑے پسینے وچ گُڑچ ہوئے سن، بڑے غصے نال بولی، ” وے منڈیا۔انھاں ہویاں ایں۔۔ ویکھ کے نہیں ٹردا۔ جوانی دا زور وکھانا ای تے اکھاڑے وچ وکھا۔ میرے سارے گوہے ڈیگ دتے نِیں۔” جیدا ایدھر اودھر ڈگے گوہے عنیتاں دے سر توں ڈگی ہوئی ٹوکری وچ چپ کر کے پان لگ پیا تے جدوں اوہ ٹوکری سر تے رکھ کے گھر ول ٹر پئی تے جیدا وی اگانہہ رڑھ پیا۔ اچھو کمہیار دے گھر دا بوہا پہلاں وانگوں کھلا سی۔ جیدا بوھے وچوں لنگھ کے ویہڑے وچ آ گیا۔ ساہمنے اچھو دی ماں گھرے وچ بیٹھی کپڑے دھوندی سی۔ اوہنے دھوتی لک بدھی سے تے گل قمیض وی مرداویں پائی ہوئی سی۔ خورے اچھو دی سی۔ جیدے نے کول جا کے پچھیا، ” چاچی ۔۔۔ اچھو کتھے اے ” اچھو دی ماں نے اوہدے ول ویکھدیاں ہویاں چھیتی نال اپنے کول پئی اک ہور مرداویں قمیض نال اپنا ننگا سر کجیا تے آکھیا:
” وے منڈیا کھنگ کے اندر آیا کر۔ ہن توں بال کبال نہیں چنگا بھلا گھبرو ایں۔”
جیدے نے بڑیاں عجیب نظراں نال اچھو دی ماں ول ویکھیا تے اک دم باہر ول پرت پیا۔ باہر آ کے او سوچن لگ پیا جے اوہدے لئی اچھو دے گھر وچ کھنگ کے اونا کیوں ضروری ہو گیا اے۔ جیدے نے ایویں ای دو تن واری کھنگ کے ویکھیا تے آپ ای شرمندہ ہو کے آل دوالے ویکھن لگ پیا۔ جد جیدا ماسی خیراں دے بوہے اگوں لنگھن لگا تے ڈیوڑھی چ بیٹھی ماسی خیراں نے اوہنوں واج ماری۔ ، ” وے جیدیا۔ اینی شکر دوپہرے کتھے پھرنا پیا ایں۔ ایدھر آ اندر لنگھ آ۔ ” جیدا اندر جان توں پہلاں زور نال کھنگیا۔ ماسی خیراں نے حیران ہوکے اوہدے ول ویکھیا تے آکھیا،
” وے جیدے کیہہ آ۔۔بڑا کھنگنا پیا ایں۔ کھنگ لگی آ ؟ “
” نہیں ماسی ایہہ گل نہیں۔ “
“تے فیر کیہہ گل اے ؟ “
” گل اییہ وے پئی ہن میں چنگا بھلا گھبرو آں۔ “
ماسی خیراں ہس کے آکھن لگی، ” اچھا ۔۔۔۔ مینوں تے ایس گل دا اج ای پتہ لگیا اے پر میرے واسطے تے توں اج وی نکا جیہا جیدا ای ایں ۔ اجے تے میرے ہتھاں وچوں تیرے پوتڑیاں دی بو نہیں گئی۔ “
“پر ماسی اوہ اچھو دی ماں نے اج آکھیا سی، جیدیا کھنگ کے آیا کر۔ ہن توں چنگا بھلا گھبرو ایں۔ “
ماسی خیراں اٹھ کے جیدے دا مونہہ چمیا تے سینے نال لا کے آکھن لگی، ” چھڈ اچھو دی ماں دی گل۔ ایہناں زنانیاں دی مت تے گُت پچھے ہوندی اے۔ “۔ جیدا ماسی خیراں دے سینے نال لگا اپنے آپ ای مسکراندا رہیا تے فیر ماسی دے کپڑیاں وچوں اوندی کھٹی جیہی بو نوں سنگھدا ہویا اوہ باہر ول نسیا۔ اوہ جد گھر واپس آیا تے اوہدی ماں اجے تیک کندھ ول مونہہ کر کے ستی ہوئی سی۔ اوہ برانڈے وچ آ کے بہہ گیا۔ آلے وچ بیٹھا چڑا اجے وی چڑی دی دھون تے ٹُھونگے مار رہیا سی۔ جیدے نے اٹھ کے اندروں اپنی ڈنگی جیہی ہاکی کڈھی تے ہاکی نال کھدو نوں ایویں ای ایدھر اودھر سٹن لگ پیا۔تھوڑی دیر تک اوہ کھدو نال کھیڈ دا رہیا فیر اکتا گیا تے اوہنے کھدو نوں ڈاڈھی سٹ مار کے نالی وچ سٹ دتا۔ ہاکی نوں اپنے پیراں توں تھوڑا جیہا اگے رکھ کے اوہنے اپنے سارے جسم دا بھار اوہدے تے پا دتا۔ ہاکی تھوڑی جیہی لفی۔ جیدے نے ہور بھار پایا۔ کڑک کر کے واج آئی تے ہاکی لک وچوں ٹٹ گئی۔ ادھی ہاکی اوہدے ہتھ وچ رہ گئی تے ادھی ہاکی زمین تے ڈھے پئی۔ ہتھ وچ پھڑی ہاکی نوں وی اوہنے تھلے سٹ دتا تے چڑے چڑی ول ویکھیا پر چھیتی ای اوہنے اپنا دھیان ہور پاسے کر لیا۔ اوہ ڈانوا ڈول جیہا ہو کے اک پاسے بیٹھ گیا تے لمے لمے ساہ لین لگ پیا۔ اوہدے سینے وچ دل اینی اچی واج نال دھڑکدا سی جیویں کوئی کسے دے گھر دے بوہے تے زور نال ہتھ پیا ماردا ہوے۔ جدوں چاچے رلیے دا ککڑ اک مٹی رنگی ککڑی پچھے دورڈا ہویا جیدے دے ویہڑے آ وڑیا تے اودوں تیک لوڈھے ویلا ہو چکیا سی۔ جیدے نے اپنی ماں ول ویکھیا جیہڑی اجے وی ستی ای سی۔ اوہنے اٹھ کے وڈے اندروں شیشہ لے آندا۔ چھوٹی بنی تے شیشہ رکھ کے جیدے نے اوہدے وچوں اپنی شکل ویکھی۔ اوہنے اپنیاں اکھاں ٹیڑھیاں کر لیئاں ۔ فیر وڈے وڈے وال اپنے متھے تے ڈیگ کے اپنا مونہہ وغاڑیا تے ہسن لگ پیا۔ اوہ آپ ای اپنے چینگھے لاہن لگ پیا ، چینگھے لاہندیاں ہویاں ہتھ شیشے تے زور نال وجا ۔ شیشہ تھلے ڈگ کے ٹٹ گیا تے اوہدیاں کچراں دور دور تیک کھلر گئیاں سن۔ اک کچر اوہدے سجے پیر دے انگوٹھے وچ پھر گئی۔ جیدا تھلے بہہ کے اپنا انگوٹھا ویکھن لگ پیا۔ لہو پھرن پھرن وگدا پیا سی پر اوہنوں کوئی پیڑ نہیں ہوندی پئی سی بلکہ اپنا لہو وگدیاں ویکھ کے اوہ انج ڈول رہیا سی جیویں اوہنے کوئی نشہ پی لیا ہوے۔ جیدے دی ماں نے جیہڑی شیشے دے ٹٹن دی اواز سن کے اوہدے کول آ کھو تی سی، آکھیا، ” وے مرن جوگیا ایہہ کیہہ کیتا ای۔ شیشہ بھن چھڈیا ای۔ ” فیر اوہنے جد جیدے دے پیر ول ویکھیا تے ہائے کہہ کے تھلے بیٹھ گئی، کہن لگی، ” جیدیا ۔۔۔۔ تیرا پیر تے ڈاھڈا زخمی ہو گیا اے۔ “
جیدا چھیتی نال نلکے ول ودھیا تے نلکا گیڑ کے پانی دی موٹی دھار ہیٹھاں اپنا پیر کر دتا۔ ٹھنڈ جیہی اوہدے اندر پے گئی۔ اوہنوں ایس طرحاں دا سواد آیا جیویں ٹھنڈی تے مٹھی قلفی کھان لگیاں اوندا اے۔ اوہدی ماں نے پچھیا، ” چوکھی پیڑ تے نہیں ہوندی۔ “
جیدے نے ماں ول ویکھیاں بغیر ای آکھیا، ” اماں چھیتی نال اک چوانی کڈھ دے میں پھجے نائی کولوں جا کے داڑھی مُنوانی اے۔ “
جیدے دی اماں ایہہ گل سن کے اوہدے ول پاگلاں وانگوں ویکھن لگ پئی۔