منگتا ۔۔۔ چیخوف
منگتا
( انتون چیخوف )
‘‘سر، مینوں بھکھ لگی ہے۔ ربّ دی سونہہ میں تنّ دناں توں کجھ نہیں کھادھا۔ پنج سال
میں سکول ماسٹر رہا اتے اپنے اک ساتھی کرمچاری دیاں سازشاں کرکے نوکری توں ہتھ دھو
بیٹھا۔ ہن میں سال بھر توں وہلا پھردا ہاں۔”پیٹرسبرگ دے وکیل سکووتسو نے اس دے
نیلے پھٹے پرانے اوورکوٹ، اس دیاں شرابی اکھاں تے اس دیاں گلھاں ’تے پئے لال داغاں
ولّ ویکھیا اتے اس نوں لگیا کہ میں اس آدمی نوں پہلاں وی کتے ویکھیا ہے۔‘‘ہن مینوں
کالوگا وچّ نوکری دی پیش کش ہوئی ہے،” منگتے نے اپنی گلّ جاری رکھی، ‘‘پر میرے کول
اتھے جان لئی کوئی سادھن نہیں۔ کرپا کرکے میری مدد کرو۔ مینوں کہن لگیاں شرم آؤندی
ہے، پر میں حالات توں مجبور ہاں۔”سکووتسو نوں اچانک یاد آ گیا۔ ‘‘سن، پرسوں توں
مینوں سڈووے گلی وچّ ملیا سی،” اس نے آکھیا، ‘‘ادوں توں مینوں ایہہ نہیں سی آکھیا
کہ میں سکول ماسٹر رہا ہاں۔ توں تاں آکھیا سی کہ میں ودیارتھی ہندا سی تے میرا
ناؤں کٹّ دتا گیا ہے۔ یاد آیا؟”‘‘میں تاں سکول ماسٹر ہندا سی،” اس نے گھبراہٹ وچّ
ہولی ہولی آکھیا، ‘‘آکھوں، تاں اس دا ثبوت دے سکدا ہاں۔”‘‘جھوٹھ بہت ہو گیا۔ توں
اپنے آپ نوں ودیارتھی کیہا سی تے ایہہ وی دسیا سی کہ تیرا ناؤں کیوں کٹّ دتا گیا۔”
سکووتسو غصے نال چیکیا، ‘‘توں تاں ٹھگی ماردا ہیں۔ میں تینوں پولیس حوالے کراں گا۔
جے توں غریب ہیں تاں تینوں انی بے شرمی نال جھوٹھ بولن دا حق نہیں مل
جاندا۔”‘‘میں… جھوٹھ نہیں بولدا۔” منگتا بڑبڑایا، ‘‘میں دستاویز وکھا سکدا
ہاں۔”سکووتسو دے دل وچّ غریباں تے بے سہارا لوکاں لئی ہمدردی تاں سی، پر ایہہ
منگتا تاں جھوٹھ بول کے دان منگدا سی۔ اس نوں غصہ چڑھا ہویا سی اتے اس نے اس دی
چنگی جھاڑ-جھمب کیتی۔ منگتا پہلاں تاں اپنی گلّ ’تے قایم رہا تے سہناں کھاندا رہا،
پر پھر اوہ خاموش ہو گیا اتے شرم نال اپنا سر نیواں کر لیا۔‘‘سر!” اس نے اپنے دل
’تے ہتھ رکھدیاں آکھیا، ‘‘میں… جھوٹھ بولیا سی۔ میں نہ تاں ودیارتھی سی تے نہ ہی
سکول ماسٹر۔ میں تاں گاؤن والی منڈلی وچّ ہندا سی تے اتھوں مینوں پئکڑ ہون کرکے
کڈھ دتا۔ ہن میرا جھوٹھ بولن توں بناں گزارا نہیں ہندا۔ جے میں سچ دسّ دیواں تاں
مینوں کسے نے کجھ نہیں دینا تے میں بھکھا مر جاواںگا۔ تہاڈی گلّ تاں بالکل ٹھیک
ہے، پر میں کراں تاں کی کراں؟”‘‘توں مینوں پچھدا ہیں کہ میں کی کراں؟” سکووتسو اس
دے نیڑے ہندیاں چیکیا، ‘‘کم کر، کم۔”‘‘پر، مینوں کم کتھے ملیگا؟”‘‘بےوقوف! توں
جوان ہیں، صحت مند ہیں تے تکڑا ہیں۔ جے توں کم کرنا چاہیں تاں تینوں مل
جاویگا۔”‘‘مینوں کم کتے نہیں ملنا۔ دوکان ’تے کم کرن لئی چھوٹی عمر توں شروع کرنا
پیندا ہے۔ مینوں کسے نے دربان وی نہیں رکھنا کیونکہ میں اس طرحاں دا دسدا نہیں تے
مینوں فیکٹری وچّ کم نہیں ملنا کیونکہ مینوں اوہ کم آؤندا نہیں۔”‘‘بےوقوف! توں
بہانے بہت بناؤندا ہیں۔ توں لکڑاں کٹّ سکدا ہیں؟”‘‘میں نانہہ نہیں کردا۔ پر ہن تاں
پرانے لکڑاں کٹن والیاں نوں وی کم نہیں ملدا۔”‘‘سارے وہلڑ تیرے وانگ ہی دلیلاں
دندے ہن۔ جے اوہناں نوں کوئی کم ملے تاں نانہہ کر دندے ہن۔ توں میریاں لکڑاں
کٹینگا؟”‘‘ضرور۔”‘‘بہت اچھا۔” سکووتسو نے اپنی نوکرانی نوں آواز ماری، ‘‘اولگا! اس
آدمی نوں شیڈّ وچّ لے جا تے لکڑاں کٹن لا دے۔”منگتے نے اپنے موڈھے جھنکائے، جویں
کسے الجھن وچ ہووے، اتے ڈاوانڈول جیہا نوکرانی دے پچھے چل پیا۔ اس طرحاں لگدا سی
کہ اوہ لکڑاں کٹن لئی شرم دا مارا ہی سہمت ہویا سی۔ ایہہ وی سپشٹ سی کہ اس ’تے
شراب دا اثر سی تے اس دی کم کرن وچّ کوئی رچی نہیں سی۔سکووتسو کاہلی کاہلی ڈرائنگ
روم وچّ چلیا گیا۔ اتھوں اوہ کھڑکی وچوں ویہڑے وچّ سبھ کجھ ویکھ سکدا سی۔ اس نے
نوکرانی تے منگتے نوں چکڑ ورگی برف وچدی لنگھ کے شیڈّ ولّ جاندے ویکھیا۔ اولگا نے
منگتے ولّ غصے نال ویکھیا اتے شیڈّ دا دروازہ کھولھ دتا۔ پھر سکووتسو نے ویکھیا کہ
منگتا لکڑ دے مڈھ ’تے بیٹھا کجھ سوچ رہا ہے۔ نوکرانی نے اس دے پیراں کول کہاڑی سٹی
اتے غصے نال زمین ’تے تھکیا۔ منگتے نے ہچکچاؤندے ہوئے لکڑ دے مڈھ نوں اپنے ولّ
کھچیا، اس نوں اپنے پیراں دے وچکار رکھیا اتے ہینتا بھاوَ نال اس اتے کہاڑی ماری۔
مڈھ لڑک کے ڈگّ پیا۔ اس نے اس نوں پھر اپنے ولّ کھچیا، اپنے ٹھنڈے ہتھاں ’تے
پھوکاں ماریاں اتے اس ’تے کہاڑی انی ساودھانی نال ماری جویں کتے اس نال اس دیاں
انگلاں کٹے جان دا ڈر ہووے۔ مڈھ پھر ڈگّ پیا۔ہن تک سکووتسو دا غصہ شانت ہو گیا سی۔
اس نوں لگیا کہ میں ایویں ہی اک شرابی منگتے نوں ٹھنڈھ وچّ سخت کم کرن لئی مجبور
کیتا ہے۔ پر پھر ڈرائنگ روم وچوں بیڈروم وچّ جاندے جاندے اس دے من وچّ وچار آیا،
‘میں ایہہ اس دے بھلے لئی ہی تاں کیتا ہے۔’گھنٹے کو مگروں اولگا نے آ کے دسیا کہ
لکڑ کٹّ دتی گئی ہے۔سکووتسو نے منگتے نوں ادھا روبل دتا تے آکھیا، ‘‘جے توں چاہیں،
تاں پہلی تاریخ نوں لکڑاں کٹّ جایا کر۔”اوہ مہینے مگروں آ جاندا اتے اس نوں ادھا
روبل مل جاندا۔اک دن سکووتسو نے اس نوں آکھیا، ‘‘میں ویکھ رہا ہاں کہ توں گمبھیر
ہیں تے کم توں ٹلدا نہیں۔ کی ناں ہے تیرا؟”‘‘لشکو۔”‘‘لشکو۔ میں تینوں چنگا کم دینا
چاہندا ہاں۔ تینوں لکھنا آؤندا ہے؟”‘‘جی، سر۔”‘‘تاں ایہہ سلپّ لے کے کل میرے کلیگ
کول چلیا جاویں۔ اوہ تینوں نقل کرن دا کم دیویگا۔ کم کرنا تے شراب نہیں پینی۔”لشکو
نے سلپّ پھڑی تے چلیا گیا۔ اس دن توں مگروں اوہ سکووتسو دے گھر کم کرن نہ آیا۔دو
سال لنگھ گئے۔ اک دن سکووتسو اک تھئیٹر دے ٹکٹ-دفتر ’تے کھڑھا ٹکٹ لے رہا سی۔ اس
دے کول کھڑے اک آدمی نے گیلری ٹکٹ منگی۔ سکووتسو نے اس نوں پچھان لیا۔‘‘لشکو،
توں؟” اس نے آکھیا، ‘‘کی کردا ہیں ہن؟ ٹھیک تاں ہیں نہ؟”‘‘بالکل ٹھیک آں۔ میں ہن
نوٹری دے دفتر ’چ آں۔ مینوں پینتی روبل ملدے ہن۔”‘‘بہت اچھا۔ لشکو، میں بہت خوش
ہاں۔ میں ہی تینوں صحیح رستے پایا ہے۔ تینوں یاد ہے میں تینوں کنا جھڑکیا سی؟”‘‘جے
کتے اس دن تہاڈے کول نہ آؤندا تاں میں شاید اجے وی اپنے آپ نوں سکول ماسٹر جاں
ودیارتھی آکھدا ہندا۔” اس نے آکھیا، ‘‘تہاڈے گھر نے مینوں بچا لیا۔”‘‘میں بہت خوش
ہاں۔”‘‘جو تسیں اس دن آکھیا، اوہ بہت ودھیا سی۔ میں تہاڈا بہت دھنوادی ہاں، پر
ایہہ تہاڈی رہمدل نوکرانی اولگا سی جس نے مینوں بچایا۔”‘‘اوہ کویں؟”‘‘جدوں میں
تہاڈے گھر لکڑاں کٹن لئی آؤندا تاں اوہ آکھدی، ‘او شرابی! تینوں تاں ربّ نے وی
تیاگیا ہویا ہے۔ پھر وی تینوں موت نہیں آؤندی۔’ پھر اوہ میرے ساہمنے بیٹھ جاندی،
میرے منہ ولّ ویکھدی تے روندی روندی آکھدی، ‘اے بدقسمت آدمی! اس سنسار وچّ تینوں
کوئی سکھ نہیں تے اگلے وچّ توں نرک وچّ سڑینگا۔’ اوہ اس طرحاں دیاں گلاں کردی
رہندی اتے میری حالت ویکھ کے پریشان ہوئی رہندی۔ وڈی گلّ ایہہ وی سی کہ اوہی میری
تھاں ’تے لکڑاں کٹدی اتے میں تاں اک مڈھ وی نہیں کٹیا۔ میں اس ولّ ویکھدا رہندا۔
اس دے ودھیا ورتاؤ نال میرے اندر تبدیلی آ گئی۔ میں اپنے آپ نوں لعنتاں دین لگیا
اتے میں شراب پینی چھڈّ دتی۔ اولگا نے ہی مینوں بچایا ہے تے ایہہ میں کدے نہیں
بھلّ سکدا۔ چنگا، ہن میں چلدا ہاں۔ شوٕ شروع ہون والا ہے۔” ایہہ آکھ کے اوہ گیلری
ولّ نوں تر پیا۔