جیوندیاں اکھاں دی داستان ۔۔۔ خالد حسین

جیوندیاں اکھاں دی داستان

 خالد حسین ))

میرے بوجھیاں وچ کئی اکھاں دے جوڑے پئے نے، جہڑے میرے انتر من نوں جھرونڈدے رہندے نے۔ میرے دل تے دماغ نوں چوبھاں ماردے رہندے نے۔
ایہہ سجے بوجھے وچ پئیاں اکھاں دا جوڑا راجناتھ رازدان دا ہے جہڑا میرا گوڑہا یار سی تے جسنوں ’47 وچ قبائلیاں نے بندوق دیاں گولیاں نال چھاننی کر چھڈیا سی۔ اک گولی اس دے سر نوں دو-پھاڑ کر گئی سی۔ اوہ تاں مر گیا سی پر اسدیاں اکھاں زندہ سن تے مینوں گھور رہیاں سن۔ مینوں بڑا ڈر لگا سی…اپنے آپ کولوں تے قبائلیاں دی دہشتگردی کولوں…پر میں کجھ نہیں ساں کر سکیا۔ بھلا چوتھی جماعت وچ پڑھن والا بالک کر وی کی سکدا سی؟ میں اپنے جماعتی راجناتھ دیاں اکھاں نوں آنیاں وچوں کڈھ کے اپنے بوجھیاں وچ پا لیا تاں جو یار دے پیار دی نشانی نوں سانبھ کے رکھ لواں۔ اکھوں ویکھے اس کانڈ کارن چوکھے چر تیکر ہزاراں بچھو میرے سریر نوں ڈنگ ماردے رہے سن تے میں پیڑ نال کرلان لگّ پیندا ساں۔
راجناتھ نوں مارن دی گھٹنا اجر وچ ہوئی سی جہڑا بانڈیپر دے لاگے اک وسدا رسدا پنڈ سی۔ اس گھٹنا دا مجرم احمد شیخ سی۔ جس دی زمین دا جھگڑا سمسار چند رازدان نال سی۔ احمد شیخ دی زمین سمسار چند دے کھیتاں نال ملدی سی۔ سمسار چند احمد شیخ دی زمین ہڑپّ کرنی چاہندا سی۔ اوہ پنڈ دا شاہوکار سی تے پنڈ واسیاں نوں سود ‘تے پیسے دندا سی۔ احمد شیخ نے وی اس کولوں سودی پیسے لے کے اپنی کڑی دا ویاہ کروایا سی اتے سمسار چند رازدان اگے اپنی زمین بندے رکھی سی۔ احمد شیخ کول نہ تاں اصل رقم دین دی گنجائش سی اتے نہ ہی سود دے پیسے۔ جس کرکے سمسار پنڈت اسدی زمین ‘تے زبردستی حل چلاء رہا سی۔ بسّ ایہہ جھگڑا سمسار چند تے اوہدے پتر اتے میرے یار راجناتھ دی ہتیا دا کارن بنیا۔ سمسار چند دی مخبری احمد شیخ نے ہی کیتی سی۔ قبائلیاں، شاہوکار تے اسدے پریوار نوں مار دتا سی۔ سارے پنڈواسی سمسار چند دے دیندار سن تے اس کولوں دکھی وی رہندے سن پر اس گھٹنا لئی اوہ احمد شیخ نوں قصوروار سمجھدے سن تے اوہنوں لعنتاں تے ملامتاں کر رہے سن۔ اوہناں ساریاں احمد شیخ دا حقہ پانی بند کر دتا سی تے اس نال سارے سماجی رشتے ختم کر دتے سن- جس کرکے احمد شیخ اپنے ٹبر سمیت سرحد پار پاکستانی انتظام والے کشمیر وچ جا وسیا سی تے مڑ کدی وی واپس نہیں آیا۔
میں باراملھا دے سینٹ جوزف سکول توں دسویں پاس کیتی تے پھر سری پرتاپ سنگھ کالج، سرینگر وچ داخلہ لیا تے اوتھوں بی.اے. پاس کرن مگروں علیگڑھ مسلم یونورسٹی وچ قانون دی پڑھائی کرن لئی چلا گیا۔ میں بڑا پڑھاکو ساں تے مینوں پڑھن لکھن دا بڑا شوق سی۔ اس شوق نے ہی میرے اندر شاعری دی جاگ لائی تے میں شعر کہن لگا۔ چھیتی ہی میرا ناں کشمیر دے ساہتک کھیتر وچ جانیا-پچھانیا جان لگا۔ میرے ابا جی وی شاعری کردے سن اتے اردو دے، کشمیری بھاشا دے قومی سطح دے شاعر سن۔ شاعری دی گڑھتی مینوں میرے ابا جی کولوں ہی ملی سی۔ ایہہ شاید تخم تاثیر دا وی اثر سی کہ میں شاعر بن گیا۔ میں اپنے بلبوتے ‘تے ریڈیو ‘تے کشمیر وچ پروگرام پروڈیوسر دی نوکری حاصل کیتی تے اپنی ذمہ واری نوں خوب نبھایا تے محکمے وچ نام کمایا۔ میں بھارت دے سارے وڈے شہراں وچ آکاشوانی تے مگروں دوردرشن دے ڈائریکٹر وجھوں کم جیوندیاں اکھاں دی داستان کردا رہا تے اخیر ڈپٹی ڈائریکٹر جنرل دے عہدے توں سیوامکت ہویا۔ اس ساری ادبی، سرکاری آوارہ گردی وچ میں اپنے یار راجناتھ نوں کدے وی نہ بھلیا۔
سرکاری کم کاج تاں ہر کوئی کردا ہے پر جد وی کسے کشمیری پنڈت دی مثل میرے کول آؤندی تاں راجناتھ دی تصویر میرے ساہمنے آ جاندی تے اسدیاں رتّ لبڑیاں اکھاں فائیل نوں منظور کرن لئی میری قلم بن جاندیاں۔ میں ایہہ گلّ بڑے وشواس تے داعوے نال کہندا ہاں کہ میں کدے وی کسے کشمیری پنڈت دی فائیل نہیں روکی۔ کدے کوئی اوہناں دا کم نہیں روکیا۔ ہمیشہ اوہناں دی داد فریاد سنی تے اوہناں دے کم کردا اتے کرواندا رہا۔ کیونجے میں اوہناں دا خون ساں تے اوہ میرا خون سن۔ ہر کشمیری پنڈت دے روپ وچ مینوں اپنا یار راجناتھ ہی لبھدا جسدی موت لئی خورے کیوں میں اپنے آپ نوں زنیمیوار مندا ساں۔
میرے دوجے بوجھے وچ جہڑیاں دو اکھاں پئیاں نے اوہ میرے گوڑھے یار تے ہم پیالہ تے ہمنوالا لسا قول دیاں نے جہڑا دوردرشن سرینگر دا ڈائریکٹر سی۔ انسیں دووھیں ‘کٹھے بہہ کے دارو پیندے تے کشمیر دی راجنیتی ‘تے گلاں کردے تے سوچدے رہندے بئی بھارت سرکار کولوں ’47 توں بعد کہڑیاں کہڑیاں غلطیاں ہوئیاں۔ اوہ لوکاں دا دل کیوں نہ جت سکی۔ تے ایہناں غلطیاں دے سدھار لئی سرکار نوں کہڑے کہڑے اپاء کرنے چاہیدے نے۔ میں اودوں دوردرشن، سرینگر دا ڈائریکٹر ساں ۔ اسیں دوویں کشمیری نوجواناں نوں اتواد دے چنگل توں باہر کڈھن لئی نویں نویں پروگرام بناؤن تے ریڈیو کشمیر توں نشر کرن اتے دوردرشن توں پیش کرن دے اپرالے کردے رہندے۔ لسا قول، کشمیر اتے کشمیریئت دا چانن منارا سی۔ اوہدی یاری دوستی تے نگھے سنبندھ ہندو، مسلماناں اتے سکھاں نال سن۔ اوہ رجّ کے سوہنا سی۔ ہسمکھ سی تے مہفلاں دی جند جان۔ اس دے سنبندھ کشمیر دی افسرشاہی نال وی بڑے نگھے سن…پر اسنوں کھاڑکوآں نے بھارتی ایجنٹ ہون دے الزام وچ مار دتا سی۔ اسدیاں اکھاں ہمیشہ میرے توں پچھدیاں نے کہ اسدا قصور کی سی۔ میں کی دساں کہ مترا اس دھرتی ‘تے بہتے لوک بے-قصورے ہی مردے نے۔ مینوں اپنے آپ اتے غصہ آؤندا۔ میں کرودھ دی اگّ وچ سڑدا رہندا….تے نموشی نال اپنیاں اکھاں میٹ لیندا۔
محمد اعظم ساگر پنچھ وچ پہاڑی ہوسٹل دا وارڈن سی۔ اسدا پتر نشاط اعظم ایگریکلچر یونیورسٹی لکھنؤ توں ایمّ ایسّ سی ایگریکلچر دی ڈگری لے کے گھر اپڑیا سی۔ اک دن ساگر صاحب نے اسنوں اپنے پنڈ نکا مجاڑی گھلیا تاں جے اوہ فصل دی کٹائی کراء سکے۔ راتیں اوہ اپنے پنڈ والے مکان وچ ستا پیا سی، کہ فوجی، کھاڑکوآں دا پچھا کردے ہوئے ساگر صاحب دے مکان اندر وڑ گئے۔ اوتھے فوجیاں نے نشاط نوں اکلیاں ویکھیا تاں اس نوں ستیاں پھڑ لیا۔ نشاط نے لکھ سمجھایا، ثبوت دتے کہ اوہ کھاڑکو نہیں ہے اتے ایگریکلچر یونیورسٹی توں پڑھائی پوری کر کے کجھ دن پہلاں ہی پنچھ اپڑیا ہے پر فوجیاں نے اوہدی کوئی گلّ نہ منی تے اسنوں اگروادی بناء کے بڑی بے دردی نال مار دتا۔ پنڈ وچ ہاہاکار مچ گیا۔ فوجیاں دے خلاف دھرنے اتے جلوس کڈھے گئے۔ فوجی اپنی گلّ ‘تے اڑے ہوئے سن کہ اوہناں نے اگروادی نوں ماریا ہے۔ ایہہ خبر میں اپنے چینل توں وی چلائی۔ جس دا ‘نشاط’ نوں ڈاڈھا دکھ سی۔ سرکار نے لوکاں نوں شانت کرن لئی اک انکوائری کمیٹی بٹھائی جس دی رپورٹ کدے وی نہیں آئی۔ نشاط دے جنازے وچ سارا پنچھ شامل ہویا۔ ساگر صاحب میرے چنگے دوست سن۔ اس لئی نشاط دے جنازے وچ رلت کرن لئی میں اچیچے طور ‘تے کشمیروں آیا ساں۔ جد نشاط نوں قبر وچ دفنان لگے تاں اسدیاں اکھاں کفن ‘چوں باہر نکل کے میرے کول آ گئیاں۔ اوہ مینوں گھورن لگیاں تے کہن لگیاں کہ توں اپنے چینل توں اسدی جھوٹھی خبر کنجھ چلائی؟ نشاط دیاں اکھاں دا کرودھ میں نہیں جھلّ سکیا۔ میں اسدیاں اکھاں نوں اپنے کوٹ دے اپرلے بوجھے وچ رکھ دتا تے شانت ہو گیا پر نشاط دی موت دی پیڑا مینوں ٹمبدی رہندی ہے۔
میرے کوٹ دے اندرلے جیبھے وچ پئیاں دو اکھاں غلام حسین دیاں نے۔ جہڑا طوطا گلی دا رہن والا سی اتے فوج دا خبری سی۔ اوہ بھارت دا سچا سپوت سی تے اگروادیاں دا سخت ورودھی۔ ایہو کارن سی کہ اوہ ویلے-کویلے فوجیاں نوں اگروادیاں دے ٹھکانے ‘تے ہون والیاں کاروائیاں دیاں خبراں دیندا رہندا سی۔ ہولی-ہولی کھاڑکوآں نوں پتہ چل گیا کہ گو.لام حسین، فوجیاں دا خبری ہے۔ اوہنوں کئی وار کھاڑکوآں نے خبردار کیتا اتے دھمکی وی دتی کہ اوہ اپنیاں کرتوتاں توں باج آ جائے نہیں تاں اسدا سارا ٹبر مار دتا جائیگا، پر گو.لام حسین، اتوادیاں دی دھمکی دی پرواہ نہیں سی کردا تے اپنا کم کری جا رہا سی۔ اخیر اک راتیں اگروادیاں نے اوہدے گھر اتے ہلاّ بول دتا تے گو.لام حسین سمیت گھر دے سارے جی گولیاں نال بھنّ چھڈے۔ کسے وی اوہناں دی شہیدی دا سوگ نہیں منایا، نہ بھارت دے سپوتاں نے، نہ ہی رشتے داراں نے، جویں انسان نہیں کتے مرے ہون۔ گو.لام حسین دیاں اکھاں ایہہ سلوک دیکھ کے بڑیاں تڑپھیاں تے مینوں ویکھ کے گلہ کرن لگیاں کہ دیش بھگتی دا صلہ انجھ ہی ملدا ہندا ہے؟ میں کی کہندا؟ سرکاری بے-رخی دے اس طرحاں دے کئی تماشے میں کئی واری آپ ویکھے سن۔ اس لئی میں گو.لام حسین دیاں اکھاں سانبھ کے کوٹ دے اندرلے بوجھے وچ پا دتیاں۔ ہرنی پنڈ وچ وی چار بے-گناہ ہندواں دا قتل دن-دہاڑے کھاڑکوآں نے کیتا سی تے لوکاں وچ اس گھٹنا بارے ڈاڈھا روس سی۔ مینہڈر، پنچھ، سرنکوٹ تے راجوری توں لوکیں اس دکھدائی گھٹنا دا سن کے ہرنی پہنچے سن۔ سرکار دے خلاف نعر ےبازی ہو رہی سی۔ پتلے ساڑے جا رہے سن۔ میں اس ساری گھٹنا دی اکھیں ویکھی سچائی نوں درسان لئی آپوں ہرنی گیا ساں۔ لوکاں کولوں پتہ چلیا کہ دو دن پہلاں بلنوئی وچ رکھی گئی فوجی بٹالیئن دے کجھ سپاہی، راتیں کھا-پی کے، سرحد ٹپّ کے، دوجے پاسے کسے ویاہ والے گھر ستے بندیاں دا سر وڈھّ کے لے آئے سن۔ جس دا بدلہ کھاڑکوآں نے ہرنی وچ رہندے معصوم بندیاں نوں قتل کر کے لیا سی۔ اس گھر دا بزرگ کرشن لال مردے-مردے اپنیاں اکھاں میرے حوالے کر گیا تے کہہ گیا کہ کد تیکر اسیں آپس وچ ویر پالدے رہانگے تے اک دوجے دے سر وڈھدے روھانگے۔ کی اسیں اک دوجے نوں سکھ سنیہے نہیں دے سکدے؟ میں کرشن لال دیاں اکھاں کوٹ دے اندرلے دوجے بوجھے وچ سانبھ رکھیاں تاں جے جد کدے سرحد پار دیاں دکھ جردیاں اکھاں لبھن تاں میں کرشن لال دیاں اکھاں نال اوہناں دیاں پیڑاں سانجھیاں کر سکاں۔
میرے کوٹ دے نکے وڈے بوجھیاں وچ ہور وی کئی اکھاں پئیاں نے جویں چٹھی سنگھپرا وچ سکھ شہیداں دیاں اکھاں (ایہہ ظلم کس نے سکھاں نوں کسے دے خلاف کرن لئی جاں اپنے توں دہلاؤن لئی کیتا ہوئےگا؟-سں) جاں پھر پتھریبل دے معصوم شہیداں دیاں اکھاں، جنہاں نوں فوجیاں نے اگروادی بناء کے قتل کر دتا سی پر جد لوکاں نے اس گھٹنا دے خلاف کھڑکے نال اندولن شروع کیتا اتے ایہہ ثابت کر دتا کہ شہید ہون والے بندیاں دا اگرواد نال کوئی سنبندھ نہیں سی اتے اوہ بے-گناہ سن تاں ویلے دی سرکار نے سچ دا سچ جانن لئی اک کمیشن بنایا۔ مرن والیاں دیاں لاشاں قبراں وچوں کڈھیاں گئیاں تے ڈی ڈینّ اے ٹیسٹ کرایا گیا تاں کدھرے جا کے سرکار نوں لوکاں دی سچائی دا یقین ہویا۔ قصوروار فوجیاں دے خلاف فوجی عدالت وچ کیس چلایا گیا پر کسے نوں وی کوئی سزا نہیں ہوئی۔ جد کہ چٹھی سنگھپرا دے شہیداں بارے تاں کوئی انکوائری کمیشن وی نہیں بنایا گیا۔ ساڈے عدالتی نزام دے وطیرے نوں ویکھ کے، ایہناں اکھاں وچوں، لہو ڈلھ رہا سی۔ میں لہو نوں صاف کیتا اتے ساریاں اکھاں نوں دلاسا دین لئی اپنے کول رکھ لیا۔ پر ایہہ اکھاں میتھوں پچھدیاں نے کہ ساڈے دیش وچ اس طرحاں دی تاناشاہی کد تیکر چلیگی؟ سچ دی تکڑی کدوں تیکر اچی نیویں روھیگی؟ ایہہ کد برابر تولیگی…
پر میں کی دساں، میں تاں چوتھی جماعت توں اج توڑی ویکھ رہا ہاں کہ ساڈے اتھے مجھاں وی کالیاں تے بھیڈاں وی کالیاں نے۔ جنونی دھرم اتے سیاست دے کاروبار اتے حد توں ودھ پرچار نے انسانی روح، دل اتے دماغ نوں بیمار کر دتا ہے۔ جسدا علاج ہن دھارمک گرنتھ وی نہیں کر سکدے۔ عامَ لوکی نہیں سمجھے۔ اوہ کوڑ شبداں دے جال وچ پھسے ہوئے نے۔ اوہناں نوں کون سمجھائے کہ چوہا، سپّ نوں کویں نگل سکدا ہے؟ میں ویکھدا ہاں کہ سرماد، منصور تے سرمد جہے دوستاں دے دل وی مر چکے نے تے دنیا وی مر چکی ہے۔ اوہناں دے لکھے اکھراں دا کوئی گاہک نہیں۔ للّ ماں، نند رشی، وارث، ہاشم تے بلہے، سبھ جلے بن گئے نے۔
اس لئی میں فیصلہ کر لیا کہ ایہناں اکھاں نوں عذابِ دے تیزاب وچ ہور نہیں سڑن دیاںگا۔ میں اک وڈی قبر کھودی تے کوٹ دیاں بوجھیاں وچوں ساریاں اکھاں کڈھ کے قبر وچ دفناء دتیاں تے گھر پرط آیا۔ گھر آؤندیاں ہی میں اپنے ضمیر دے بخیئے ادھیڑ سٹے۔ دل تے دماغ وچ میکھاں گڈّ دتیاں تے آپاپنیاں اکھاں بند کر کے سون دا یتن کرن لگا۔ سویرے جد میری اکھ کھلھی تاں میں ایہہ دیکھ کے حیران رہِ گیا کہ دفن کیتیاں ہوئیاں اکھاں میرے کمرے دیاں دیواراں توں مینوں گھور-گھور کے دیکھ رہیاں سن تے اپنے زندہ ہون دا ثبوت دے رہیاں سن۔