میں اک پنجابی پینڈو ہاں ۔۔۔ شازیہ چھینہ

میں اک پنجابی پینڈو ہاں

شازیہ چھینہ

پچھلے ہفتے مینوں پنجابی مطلب کہ ماں بولی دی پیڑ اٹھی تے میں اک مضمون ”پنجاب دی کانی تے سیاسی ونڈ“ دے ناں نال لکھ کڈھیا جس دی اشاعت ”ہم سب“ بلاگ والیاں نے ممکن بنائی اس لئی اوہناں دا بہت بہت شکریہ۔ پرنٹ میڈیا چوں ایہہ مہربانی جناب ضیا شاہد ہوراں نے اپنے روزنامہ خبریں، تے مدثر اقبال بٹ ہوراں نے روزنامہ بھلیکھا تے چھاپ کے کیتی۔ کہن دی گل ایہہ ہے کہ کجھ اردو اخباراں نے میرا ایہہ کالم لاون توں معذرت کر لئی کیوں جے اوہدی لکھت پنجابی سی۔ ہن میں اوہناں کولوں پچھناں بلکہ شکوہ ایہہ کرنا چاہندی آں کہ پئی تسی جدوں اپنے اردو اخبار چہ انگریزی مہمان کالم چھاپ سکدے اوہ تے ایس کیٹگری چہ پنجابی کیوں نہیں؟

ایس توں علاوہ بہت سارے لوکاں نے ہم سب بلاگ تے ایہہ تنقید کیتی بلکہ ٹھٹھ اڈایا کیہہ لوجی ایہہ کی پنجابی۔ ہن ہم سب والے مقامی زباناں وی چھاپن گے۔ ( حالاں کہ میرا مننا اے کہ مقانی زباناں دا آپشن یا ذیلی بلاگ ہونا چاہیدا) کجھ نے مخول کیتا تے کجھ نام نہاد ماڈرن ازم دا شکار لوکاں نے اپنے کمتی دے مارے دماغ نوں استعمال کردیاں ہویاں پنجابی ناں سمجھن دی شکائیت کیتی۔ امن لگدا سی جے اوہناں ایہہ من لیا کہ پئی اوہ پنجابی بول تے سمجھ سکدے نیں تے خورے اوہناں کولوں اوہناں دی تعلیمی ڈگری کھس جانی یا خورے انگریز نے کہہ دینا کی پینٹ شرٹ تے ٹائی لا کے دور رکھ چھڈن۔ پنجابی غیر پنجابیاں نوں سمجھ نا آوے سمجھ اندی اے پر اوہ لوکی جیہڑے پنجابی تے پنجاب دے جم پل نے اوہ پنجابی دا مخول اڈاون یا فیر پنجابی سمجھ نا آون دا ڈرامہ کر کے اپنا پڑھے لکھے ہولا ثبوت دیون تے فیر میں اوہناں لوکاں تے صرف ترس کھا سکدی آں۔ تے اوہنا نوں ایناں دس سکدی آں کہ ماڈرن تے پڑھیا لکھیا انسان سوچ نال ہندا اے نا کہ روٹی کپڑے تے بولی نال۔

میں اوہناں سارے کمتری دے مارے لوکاں کولوں پچھنا چوہندی آں پئی کیہہ پنجابی نوں زبان دا درجہ حاصل نہیں ہے یا فیر تسی ایہہ سمجھدے اوہ کہ پنجابی دی لکھت چہ مہان تے عقل دی کوئی گل نہیں ہو سکدی۔ پر ایہہ ورتاوا میں صرف پنجاب چہ ای ویکھیا اے باقی صوبیاں چہ مقامی زباناں چہ لکھیا وی جاندا اے تے مان تران نال چھاپیا وی جاندا اے۔ تے اے بہت چنگی گل اے۔
اپنی ماں بولی نوں مان دیون دا مطلب قومی یعنی کہ اردو دی نفی ہر گز نہیں ہے۔ تے نا ای اردو نوں مان دیون دا مطلب اپنی ماں بولی نو پچھوکڑ سٹنا اے۔ پر ایہہ گل اج تے کاٹھے دانشوراں نو شاید سمجھ اون چہ وقت لگسی کہ اپنی اصل بھل جاون والیاں نوں دنیا کیس ناں نال یاد کردی اے تے کی عزت دیندی اے۔

اک ہور گل عرض کر دیواں کہ اپنی بولی، لباس، رواجاں، سبھا تے ورتاوے نوں لئے کے ایہہ کمتری دا کیڑا میں پنجابیاں چہ ای ویکھیا جے۔ تے دوجیاں قوماں اپنیاں ایہناں شیواں تے سینہ چوڑا کر کے عمل کردیاں نیں۔ پر اسی پنجابی دو جماتاں پڑھن دی پہلی نشانی پنجابی چھڈ کے اردو بولنا سمجھدے آں۔ تے وڈھی دھرک انگریزی ہندی اے۔ کیوں جے لوکاں نوں پتا لگے کے پئی صاحب بہادر پڑھے لکھے نیں۔ حالانکہ سب توں وڈی جہالت اپنی اصل نوں کنڈ وکھانا اے۔ تے اصل نوں کنڈ وکھان والے کدی عزت نہیں جے پاندے۔

میں اج تیک کسے پٹھان بلوچ سندھی کشمیری یا اردو سپیکر نوں آپس چہ دوجی زبان چہ گل کردیاں نہیں ویکھیا۔ جڈا مرجی پڑھیا لکھیا ہووے آپس چہ بول چال لئی ماں بولی استعمال کرے گا تے اوہناں دے ایہہ جان بجھ کے کیتی گئی حرکت وی اوہناں دی عزت گھٹاوندی نہیں بلکہ ودھاندی اے۔ پر اسی پنجابی۔ بچہ جمندا اے تے کجھ کچا پکا پڑھیاں لکھیاں ماواں تے گلابی ڈگریاں والے پیو پہلا آڈر ایہہ جھاڑدے نیں کی کجھ وی بول لؤ بچے نال پنجابی نہیں بولنی۔ پنجابی ناں ہوئی گال ہوگئی۔

صرف اینا ای نہیں پنجابی لباس پنجابی کھانا تے پنجابی سبھا ہر شئے تے پابندی۔ مکدی گل ایہہ ہے کہ ساڈے دماغاں وچ ایہہ گل بھر دتی گئی اے کہ پئی جے جگ چہ کجھ بننا چاہندے اوہ تے پنجابی سبھا بھل جاؤ ایس دے باغی ہو جاؤ۔ تے جے تسی انج نہیں کردے تے خدا نا خواستہ تسی اک جاہل انسان ہو۔

پئی جیہڑے معاشرے چہ پینڈو ہونا اک گال توں وی بدتر سمجھیا جاوے اوس معاشرے دا بن پوچھلوں باندر ہون چہ کیہہ شک ہے۔ ہن تسی مینوں دسو پنجاب دی اسی فیصد آبادی پنڈاں وچ رہندی اے تے چونکہ شہر دے چھل باز چانن توں اجے بچی ہوئی اے ایس کر کے اوتھے ہجے ماڑی چنگی پنجابیت جیوندی اے۔ تے اوس پنجابیت بارے نفرت تے حقارت پیدا کرن لئی پینڈو ہون نوں گال بنا دتا گیا۔ تے ہر اوہ بندا جیہدا سبھا سادا تے سدھا اے تے پنجابی اے اوہنوں پینڈو دا خطاب دتا جاندا تے اگلا مرن مارن نوں تیار ہو جاندا اے۔ کی جے مینوں پینڈو کیہیا۔ کتا کمینا لعنتی بغیرت ( معذرت کی لکھت لئی ضروری نیں) تے انگریزی دے اکھراں تے ماڈرن بنایاں گیاں شاٹ کٹ پنجابی گاہلاں کڈہن تے سنن چہ ایہناں کاٹھے انگریزاں نوں کوئی تکلیف نی ہندی۔

ہن پچھن دی گل ایہہ وے کہ کس نے ساہڈے دماغ چہ ایہہ گل بٹھا دتی اے کے اپنی ماں بولی تے اپنی قومی شناخت نوں برقرار رکھنا جاہل تے انپڑھ ہون دی نشانی ایں؟ یا فیر پاکستانیت دا مطلب اپنی مڈھلی پچھان دی نفی ہے؟ تے جے اسی ایہہ کراں گے تا ساہڈی پاکستانیت تے شک کیتا جاوے گا؟ لہذا ضروری ہے کہ پنجابیت تے پنجابی سبھا نوں پچھوکڑے سٹ کے پاکستانیت تے پاکستانی سبھا مطلب کہ اردو یا انگریزی اختیار کیتی جاوے تے اپنے کھان پین توں لئے کے کپڑے لتے تک سب انگریزی یا فیر اردو کیتے جاون۔ تاں جے قومی یک جہتی بنی رہوے۔

میں کیہندی اں ایہہ قومی یکجہتی نیں غلط فہمی تے کمتری دا احساس اے جیہڑا انگریز تے بعد چہ اوہدے جانشیناں نے اپنے ذاتی مفادات دے تحفظ لئی ہر صوبے دے لوکاں اوہناں دی اصل بارے اوہناں دے دماغ چہ پا دتا۔ تے ایس پراجیکٹ تے بڑا لما چوڑا خرچا کیتا گیا۔ بھلا ہووے باقی قوماں دا جیہڑیاں ایس کمتری تے غلط فہمی چوں نکل آیاں پر میرے رنگیلے ککڑاں نوں ہجے دیر لگنی۔
قومی یکجہتی دا مطلب اک نظریے، سوچ تے مقصد تے اکٹھ کر لینا اے تو اوہ نظریہ چودہ سو سال پہلے ساہنوں مل چکیا مطلب اللہ دا نبی صلی اللہ علیہ وسلم، اوہناں تے نازل ہون والی کتاب تے دوہنواں نوں کل ملا کے اسلام۔ تیجی گل ای کوئی نیں۔ ایس نظریے تے اسی پاکستان دی منگ کیتی تے لئے وی لیا۔ ہن ایہدے وچ رابطے دی زبان اردو اے تے مینوں بڑی پیاری اے تے ایس تے فخر تے مان اے۔ پر ایس دا مطلب ایہہ نہیں کی میں پنجابی یا پنجابیت چھڈ داں۔

کی میں پنجابی ہندیاں تے پنجابی بولدیاں پاکستان تے اردو نال پیار نہیں کر سکدی؟ کی اک پشتو سندھی بلوچی یا کوئی ہور بولی بولن والے تے ہور سبھا رکھن والے نوں پاکستانی ہون تے پاکستان نال محبت دا کوئی حق نہیں۔ ؟ ایس حساب نال تے ساہنوں اردو تے انگریزی وی نہیں بلکہ عربی بولنی چاہیدی۔ عربی لباس پانا چاہیدا۔ عربی کھانا کھانا چاہیدا تے عربی سبھا رکھنا چاہیدا۔ پئی تاں جے ساہنوں مسلمان تے پاکستانی منیا جاوے۔

نہیں نہیں۔ ایہہ بلکل غلط گل ایہہ کہ قومی دھارے چہ لیاون دا مطلب قوماں توں اوہناں دی شناخت کھوہنا اے۔ تے جیہڑا ایس بھلیکھے چہ ڈبیا ہویا اے اوہ جان لوے کہ جدوں جدوں قوماں توں اوہناں دی پچھان کھوہن دی کوشش کیتی گئی اوس دا نتیجہ بھن ترٹ ای نکلیا۔ کیوں جے قومی پچھان ڈھیر ساریاں قومی پچھاناں تے کھڑی اک عمارت ہندی اے تے ایس عمارت دی کسے کندھ وچوں اک اٹ وی کھچی جاوے تے عمارت کمزور ہندی جاندی۔ ایس طرحاں پاکستانی پچھان وی اک عمارت اے جیہدے وچوں کسے اک دی پچھان دی وی نفی نی کر سکدے اسی۔ تے جیہڑے ایہہ کوششاں ماضی چہ کردے رہے تاریخ گواہ اے اوہناں پاکستان دی عمارت نوں صرف کمزور ای کیتا تے پاکستان نال دشمنی کیتی۔

لہذا اوہناں ساریاں لئی سبق اے کہ پاکستان دیاں ساریاں بولیاں تے ثقافتاں نوں قبولیت دتی جاوے تے ایہہ غلط فہمی کڈھ دتی جاوے کے اپنی قوم نال مخلص تے باوفا لوگ پاکستان دے باغی ہوسن۔ جیسا کہ میں پہلے عرض کیتا اے کے پاکستانیت اسی چودہ سو سال پہلے دتے گئے دین توں اخذ کردے ہاں تے ایس دے منکر نہیں پر پنجابیت ساہڈا خمیر تے ساہڈی اصل اے۔ ساہڈے خون چہ رچی اے۔ بے شمار لکھیاں، بولیاں تے سبھاواں دے شکل چہ۔ ساہڈے کولوں ساہڈی اصل نا کھووہ۔

دوجے ملکاں چہ جا کے دیکھو کے اوتھے قومی زبان تے سبھا دے نال نال مقامی زباناں تے سبھاواں نوں وی بڑے فخر نال متعارف کرایا جاندا اےتےاوہناں دے فروغ لئی ٹل لایا جاندا اے نا کہ اوہنا دا گل گھٹیا جاندا اے۔ پر ساہڈے کول میری پنجابی دی مثال لئے لوو۔ ایس دا بجٹ ختم کیتا جا رہیا۔ ڈیپارٹمنٹ مکائے جا تعلیمی اداریاں دوں پنجابی مضمون مکایا جا رہیا۔ پنجابی مضمون چہ ڈگری ہولڈر نوکری نوں ترس رہیا۔ جیہڑا کے اک ظلم اے۔ پر ایس دی وجہ ساہڈی پنجابیاں دی اپنی اصل نوں دکھائی کنڈ اے۔

تے پنجابیو تہاڈے لئی اک آخری گل اپنے بچیاں نوں اوہناں دی اصل توں دور نا ں کرو اوہناں وچوں پنجابیت نا کڈھو کیوں جے اپنی تہذیب دا گلا گھٹ کے تسی کسے دوجی تہذیب چہ عزت تے مان دی منگ نہیں کر سکدے۔ اپنے اندروں پنجابی ہون تے پنجابی بولن بارے کمتری کڈھ کے ویکھو عزت چہ گھاٹا نہیں جے آون لگا۔

تے جے پنجابیت دشمنی کرنی جے تے فیر ایس گل دا شکوہ چھڈ دیو کے ساہڈے بال شہر جا کے مڑدے نہیں یا باہر جا کے اوتھے دے ہوگئے۔ تے لوکاں وچوں شیریں تے وفا مکدی جاندی۔ پئی سدھی جئی گل ایہہ گھوڑا تے کھوتا۔ دوہنواں دے جین نال خچر بندا تے خچر نسل نی ودھا سکدا۔ لہذا ضروری اے کہ ہر شئے اپنی اصل تے قائم رہوے تے ہر شئے نے اصل ول مڑنا ایں۔ فیر اصل دی انکاری کیوں۔ اصل یعنی مٹی دی محبت انسان نوں انسان بناہندی۔ اچے قد آلا انسان۔ پیار محبت اصولاں تے قدراں نال جڑیا ہویا انسان۔

اخیر چہ ایہناں کیہندی آں کہ میں اک پاکستانی آں۔ اک پنجابی ہاں۔ اک پنجابی پاکستانی۔ تے مینوں پاکستان نال تے ایتھے وسن آلیاں ساریاں قوماں تے اوہہناں دیاں بولیاں تے ثقافتاں نال پیار اے۔ تے ہاں میں پینڈو وی ہاں۔ تے مینوں اپنی ایس پچھان تے ودھیرا مان اے۔ میں کدی اپنے پنجابی سبھا تے، پنجابی بولی تے شرمندہ نہیں ہوندی۔ ہن کی تسی میرے کولوں میریاں ڈگریاں۔ میری پاکستانیت یا میرا سماجی رتبہ کھوہ لؤ گئے؟

( شکریہ ہم سب )