چوری دا کرتا ۔۔۔ غسان کنفانی
چوری دا کُرتا
غسان کنفانی (فلسطین)
پنجابی التھا: راشد جاوید احمد
گاہلاں روکدیاں ہویاں جو اوہدی زبان توں نکل ہی گیاں سن، اوہنے سر اتانہہ چک کے ہنیرے آسمان ول ویکھیا۔ کالے بدل کسے جمے ہوۓ لاوے دے ٹکڑیاں وانگر اکٹھے ہو رہے نیں، اک دوجے اُتے چڑھ رہے نیں تے فیر کھلر رہے نیں۔
ایہہ میہہ اج دی رات نہیں رکنا۔ –مطلب ایہہ کہ اوہنوں اج جاگدے رہنا پوے گا تے لک دوہرا کر کے اپنی کسی نال چکڑ مٹیالے پانی نوں ٹینٹ دے کھمبیاں توں دور کرن لئی رستہ کھودنا پوے گا۔ اوہدا لک ہن ٹھنڈے مینہ دی مار دے خلاف کافی حد تک مزاحمت کر چکیا اے۔ سردی اوہنوں ایک عجیب بے حسی دا احساس دیندی اے۔
اوہنوں دھویں دی بو آ رہی اے۔ اوہدی بیوی نے آٹا روٹی وچ بدلن لئی آگ بالی اے۔ اوہ چاھندا اے کہ ایہہ خندق دا کم مک جاۓ، ٹینٹ دے اندر جاۓ تے اپنے ٹھنڈے ہتھاں نوں آگ نال تاپے جد تک اوہ گرم نہ ہو جان۔ اوہنے سوچیا، کاش اوہ آگ نوں اپنیاں اںگلاں وچ پھڑلیندا تے ایک ہتھ توں دوجے ہتھ تک پھیردا، اودوں تک جدوں تک دونواں ہتھاں توں برف نہ پگھل جاۓ۔ پر اوہنوں ٹینٹ وچ جان توں ڈر لگدا اے۔ کیوں جے اوہدی بیوی دیاں اکھاں وچ اک دہشتناک سوال اے جو بڑے عرصے توں موجود اے۔ سردی وی اوس سوال توں گھٹ بے رحم اے۔ جدوں اوہ ٹینٹ وچ داخل ہوندا اے تے اوہ آٹے وچ لبڑے ہتھ روک دیندی، اکھاں اوہدیاں اکھاں وچ گاڑ کے پچھدی۔
تینوں کوئی کم ملیا؟ … اساں کیہ کھاواں گے؟ … ‘فلاں’ نوں ایتھے کم ملیا تے ‘فلاں’ نوں اوتھے ملیا؟””
فیر اوہ عبد الرحمان ول اشارہ کرے گی، جو خیمے دے کونے وچ کسے بدبخت گلی بلی وانگر سمٹیا ہویا اے، تے خموشی نال سر ہلائے گی۔ ایہہ خموشی جو ہزار جھڑکاں توں زیادہ تکلیف دین والی اے۔ اوہ اوہنوں آج رات کیہ کہے گا سوائے اوس دے جو اوہ ہر رات کہندا اے، کیہ توں چاہندی ایں کہ میں عبد الرحمان دے مسئلے حل کرن لئی چوری کراں؟ اک لمحہ اوہ ہفدی ہوئی خاموشی وچ سیدھا کھڑا رہیا، پھر ٹٹے ہوئے پھاوڑے تے جھک گیا تے ہنیرے خیمے نوں گھورن لگا، اپنے آپ نوں شدید تکلیف وچ محسوس کردے ہوئے اپنے آپ نوں پچھن لگا
کیہہ میں چوری کر لواں؟”
بین الاقوامی امدادی ایجنسی دے سپلائی ڈپو خیمیاں دے لاگے ہی نیں، تے جے اوہ ایہہ ارادہ کر لوے تے اوہ یقینی طور تے ایتھے اوتھے کسے دیوار وچ سوراخ کر کے اندر گھس سکدا اے جتھے آٹے تے چاول دے ڈھیر لگے ہوئے نیں۔ ایہہ اجناس دی دولت کسے دی نہیں تے جے اوس ایس آٹے وچوں کجھ ویچ دتا تے اوہناں لوکاں وچوں کسے نوں ،جنہاں وچ چوری شدہ مال دی بو سنگھن دی بڑی قدرت اے، تے اس توں وی ودھ جاچ قیمتاں تے سودے بازی دی اے، کیہ فرق پئے گا۔
ایہ خیال اوس نوں زیادہ کچھواں لگیا۔ اوس نے خیمے دے گرد خندق کھودن دا کم ہور زور نال جاری رکھیا، تے دوبارہ اپنے آپ نوں پچھن لگا کہ اوہ آج رات ہی اپنے ایس منصوبے نوں کیوں نہ شروع کرے؟ بارش چوکھی تیز اے تے محافظ نوں بین الاقوامی امدادی ایجنسی دی راکھی توں زیادہ سردی توں بچن دی فکر اے۔ تے کیوں نہ کم ہنے ای شروع کیتا جائے؟ کیوں؟
“ابو العبد، کیہہ کر رہیا ایں؟”
اُوس آواز دی سُمت سر چکیا، تے ابو سمیر دا سایہ ہُنیرے چّ لمی قطار چّ کھڑے خیمیاں دے وچوں آوندا ہویا ویکھیا۔
“میں آٹا کھود رہیاں۔”
“ہین ؟ کیہہ کھود رہیا ایں؟”
“میں کھودرہیاں…. میں خندق کھود رہیاں”
اُوہنے ابو سمیر دا نما جیہا ہاسا سنیا جیہڑا سرگوشی چّ بدل گیا۔
“لگدا اے توں آٹے بارے سوچ رہیا ایں۔ راشن آؤن چّ دس دن دی دیر ہو جائے گی، مطلب تقریباً پندرہ دن، سو ہُن اس بارے نہ سوچ تے اِیس دی تھاں ڈپو توں ایک دو بوری ادھار لین دی سوچ۔”
اوُس نے ابو سمیر دے ہتھ نوں ڈپو ول اشارہ کردے ویکھیا، تے اُوس دے موٹے ہونٹھاں اُتے اک پراسرار مسکراہٹ دا سایا وی ۔ اوہنے ایس مشکل صورت حال نوں محسوس کیتا پر ٹُٹے ہوۓ پھاوڑے نال زمین نوں کریدنا جاری رکھیا۔
“لے سگریٹ پی لے۔… اوہ نہیں۔ رک جا – نہیں – ایس بارش چّ اے سگریٹ تیرے کسے کم دا نہیں۔ میں بھُل گیا ساں کہ بارش ہو رہی اے – میرے دماغ چّ وی بس آٹا ای اے۔””
اوہنوں اک گھٹن زدہ جلن دا احساس ہویا۔ اوہنے ابو سمیر نوں کدے پسند نہیں سی کیتا – مکروہ باتونی۔ اوہنے دل چ آکھیا۔
“تُہانوں اس بارش چّ باہر نکلن اُتے کس چیز نے مجبور کیتا اے؟”
“میں تے صرف اے ویکھن آیا ساں کہ تینوں کسی مدد دی لوڑ تے نہیں۔”
“نہیں شکریہ….”
“توں کد تک کھود دا رہویں گا؟”
“شاید ساری رات۔”
“میں تینوں دن چّ خندق کھودن نوں نہیں سی آکھیا ؟ تُوں ہمیشہ کیمپ چھڈ کے پتہ نہیں کتھے چلا جانا ایں … توں کوئی سلیمان دی مُہر لبھن ٹر جانا ایں؟”
“نہیں… کم لئی جاندا ہاں…”
ہفدیاں اُوس نے سر پھاوڑے توں چکیا۔
“جاو جا کر سوں جاؤ تے مینوں کلاا چھڈ دیو۔”
ابو سمیر نیڑےآیا۔ اک مکروہ جیہی خاموشی اُوس دے لباں اُتے سی۔ اُس نے ابو العبد دے مونڈھے اُتے اپنا وڈا سارا ہتھ رکھیا، آہستہ آہستہ ہلاندے ہوئے کھردری آواز چ بولیا۔
“سن۔ ابو العبد، جے توں کجھ دیر بعد آٹے دا تھیلا غائب ہوندا ویکھیں، تے اس دا ذکر کسی نال نہ کریں۔۔”
“کیہہ؟” ابو العبد نے آکھیا،اوہدا دل زور زور نال دھڑکن لگا۔ اُوس نے ابو سمیر دے منہ چّ نکلدی تمباکو دی ہواڑ محسوس کیتی، جوہن اکھاں پھاڑ کے سرگوشی کر رہیا سی۔
رات نوں کجھ آٹے دے تھیلے نکلدے نیں تے اوتھے جاندے نیں۔””
“کتھے؟”
“اوتھے۔”
ابو العبد نے ویکھیا کہ ابو سمیر کدھر اشارہ کر رہیا ہے، پر اوہدیاں بانہواں تے تھلے لٹکیاں ہویاں سن۔اوہنے اوس دی گہری سرگوشی دی آواز سنی
“تینوں وی حصہ ملے گا۔”
“کیہ کوئی سوراخ اے جس وچوں تسی لوک گزردے او؟”
ابو سمیر نے سر چک کے انکار وچ ہلایا، تے فیر نرمی نال سرگوشی کیتی۔
“آٹے دے تھیلے آپے نکلدے نیں… او چلدے نیں۔”
“توں پاگل ایں۔”
“نہیں، مُورکھا.. سن، آ جا سدھی گل کرئیے۔ اساں کرنا کیہہ اے ۔ آٹے دے تھیلے نوں گودام چوں کڈھ کے اوتھے لے جانا اے۔ گارڈ وی تیار رہے گا جیویں ہمیشہ ہوندا اے۔ جیہڑا اوہنوں ویچے گا او میں نہیں، نہ ہی توں ایں – اوہ ایجنسی دا گورا امریکی اے… نہیں، نہیں، سب کچھ معاہدے توں بعد سمجھ وچ آ جاۓ گا۔ امریکی ویچے گا تے میں منافع کماواں گا۔… گارڈ منافع کمائے گا۔۔۔توں وی منافع کما سکنا ایں … تے ایہہ سب ساڈھی آپسی رضامندی نال اے۔ کیہہ کہنا ایں؟”
ابو العبد نے سوچا کہ ایہہ مسئلہ آٹے دے اک تھیلے، دو یا دس تھیلے چوری کرن توں کدھرے چوکھا گنجھلدار اے، تے اوہنے ایس انسان نال معاملہ کرن دے خیال نال شدید نفرت محسوس کیتی، جیہنوں پورا کیمپ ناپسندیدہ تے ناقابل برداشت بندہ سمجھدا اے۔
پر اوس ویلے اوہنوں ایس گل توں بہت سکون ملیا کہ اک دن اوہ، اک لمی اڈیک دے بعد اپنے خیمے وچ عبدالرحمن لئی اک نویں قمیض خرید لے گا تے اپنی بیوی لئی کجھ ضروری سامان وی لے آئے گا ۔ اوہناں دوہاں دیاں مسکراہٹاں کنیاں سوہنیاں ہون گیاں۔ عبدالرحمن دی مسکراہٹ ویکھن دا موقع بنا شک اس تجویز تے عمل کرن نال ہی ممکن ہووے گا۔
پر جے او ناکام ہویا؟ … تے فیر بد قسمتی اوہدے پتر تے بیوی دے حصے وی آئے گی … ناکامی دے نتیجے وچ ایسا دن وی آ سکدا اے کہ عبدالرحمن گلیاں وچ جتیاں پالش کرن والا اک بکسہ لے کے اپنے سر نوں گاہکاں دے ودھیا بوٹاں تے جھکاوے گا۔ لعنت ایو جیہے کم تے۔
پر جے او کامیاب ہویا، تے عبدالرحمن، نواں کرتا پا کے نواں بندہ لگے گا، تے اس دی سوانی دیاں اکھیاں وچ ٹھہریا خوفناک بار بار دہرایا جان والا سوال وی ختم ہو جائے گا۔ جے او کامیاب ہویا، تے ہر رات، بارش وچ خندق کھودنے دا سوال وی ختم ہو جائے گا، تے اوہ کسی ایسی جگہ چلا جائے گا جس دا او ایس ویلےسوچ وی نہیں سکدا۔
“توں ایس لعنتی خندق نوں چھڈ کیوں نہیں دیندا تاں جے اسیں سورج نکلن توں پہلا اپنا کم مکا لویئے۔؟ ” ابو سمیر نے کہیا۔
“ہاں، کیوں نہیں ، خندق چھڈ دیئے؟”
عبدالرحمن سردی نال کنبدا ہویا خیمے دے کونے وچ اے، ابو العبد اپنے پُتر دیاں ساہواں نوں اپنے تھنڈے متھے تے محسوس کر رہیا اے۔ او شدت نال چاہوندا اے پئی عبدالرحمن نوں مایوسی تے مصیبتاں توں بچا سکے۔ اس نے سوچیا۔
بارش تقریباً رک گئی اے تے چن آسمان وچ اک ترکھی جیہی لکیر کھچن لگ پیا اے۔
ابو سمیرہالی وی اوس دے سامنے اک کالے بھوت وانگ کھڑا اے، اپنے پرانے کوٹ دے کالر نوں کناں توں اتانہہ کیتےہوئے، کھڑا انتظار کر رہیا اے۔ اک ان ڈٹھی نویں دولت دی پیشکش نال، گودام وچوں تھیلے کڈھن وچ مدد کرن دی اپیل لے کے، کسے ایسی جگہ لے جان لئی جتھے امریکی ہر مہینے اوندا اے تے آٹے دے ڈھیر وچ کھڑا ہو کے اپنے گورے چٹے ہتھ مل کے ہسدا اے جیویں کوئی بلی کسی بے خبر چوہے تے چھئی لا کے بیٹھی ہوندی اے۔
“تو ں کد توں اوس گارڈ تے اوس ملازم نال معاملہ کر رہیا ایں؟”
توں میرے نال ایہہ کرنا چاہنداں ایں، یا صرف آٹے دی قیمت لے کے اوہناں لعنتی لوکاں نوں رشوت دینا چاہنداں اے؟”
“سن۔ امریکی میرا دوست اے، اوہ صاف ستھرا کم پسند کردا اے۔ اوہ ہمیشہ ویلے سر کم نوں پسند کردا اے ، اوہنوں دیر سویر پسند نہیں اے۔ سانہوں کم ہنے شروع کرنا ہووے گا۔ جلدی کر۔””
اوس نے اک واری فیرسوچیا کہ امریکی آٹے دے تھیلیاں دے ساہمنے کھلوتا اے، تنگ نیلیاں اکھاں نال ہسدا اے تے اپنے گورے ہتھاں نوں خوشی تے خود اعتمادی نال مل رہیا اے، اوس نوں اک عجیب بے چینی محسوس ہوئی ۔ اوہنوں خیال آیا کہ امریکی آٹا ویچ رہیا اے جد کہ کیمپ دیاں عورتاں تے بچیاں نوں دس تاریخ تک انتظار کرنا پینا اے۔ اوہ غصے دی اک طوفانی لہر وچ ڈب گیا۔ واپس جا کے بیوی نوں کنج دساں گا کہ آتے دی تقسیم دس دن اگے پے گئی اے۔ کتنی تکلیف سی اوہدے چہرے تے۔۔ مایوسی نال اوہدے چہرے دا رنگ بھورا ہو گیا۔۔ اوہنے اپنے ہتھاں وچ آٹے دی خالی بوری لٹکدی ویکھی تے اوہنوں لگیا کہ اوہدے گلے وچ ایک ہزار پاؤنڈ وزنی گلٹی نکل آئی اے۔ اوہنوں انج لگا جیویں اوہ کوئی پھانسی دا سزا پان والا شخص اے۔ اس دا مطلب اے کہ دس دناں توں پہلاں کھان نوں آٹا نہیں ملنا۔۔ اس نوں ایہہ وی لگیا کہ عبدالرحمان وی پوری طرحاں ایس صورتحال نوں سمجھ لے گا، اوس وچارے نیں نے کھان پین دی منگ تے بہت پہلاں ای روک رکھی اے۔
پناہ گزین کیمپ دے ہر خیمے وچ بیتاب اکھاں ایسے مایوسی وچ ڈبیاں سن۔ کیمپ دے ہر بچے نوں روٹی کھان لئی دس دن انتظار کرنا پینا اے۔
دیر دا ایہو ای کارن اے– ابو سمیر – اوہدے ساہمنے اک سیاہ بھوت وانگ کھڑا، اپنے پیراں نوں کیچڑ وچ گاڑے ہوئے، اپنی سودے بازی دے نتیجے توں فکرمند، ابو سمیر تے امریکی اپنی صاف ہتھیلیاں اتے آٹے دے ڈھیرےنوں سامنے مل رہیا اے تے تنگ نیلیاں آنکھاں نال ہس رہیا اے۔
اوہنے پتہ نہیں کیویں کسی نوں نو اپنے سر توں اتانہہ چکیا تے پورے زور نال ابو سمیر دے سر تے دے ماری ۔ اونہوں نہیں یاد کہ اوہدی بیوی نے کد تے کیویں اوہنوں ابو سمیر دے جسم توں دور کھیچیا، بس اوہ اکو گل بار بار کہہ رہیا سی کہ ہن آٹے دی تقسیم وچ کوئی دیر نہیں ہوئے گی۔
اوہنوں صرف ایہہ یاد ہے کہ جداوہ اپنے خیمے وچ واپس آیا, پانی تے چکڑ وچ بھجیا ہویا, تے اوہنے اپنے پترعبدالرحمان دا زرد تے پتلا چہرہ ویکھیا تے اوہنوں گل نال لا لیا۔
اوس دی بڑی خواہش سی کہ عبدالرحمان نویں قمیض ویکھ کے خوش ہووے, پر چوری کیتی قمیض نہیں ۔۔ اوہدیاں اکھاں اتھروواں نال بھریاں سن۔