رابعہ ۔۔۔ جمیل پال
رابعہ
جمیل پال
منصور حیران سی۔ کیہ ایہ اوہی رابعہ اے جہنے اک واری اوہدے ول ویکھ کے تھُک دِتا سی تے جہدی اک جھلک لئی اوہ ترسدا ہوندا سی پر اوہ منصور ول ویکھدی وی نہیں سی۔
اج اوہی رابعہ اوہنوں دعوت دے رہی سی۔
پہلاں تے منصور سمجھیا کہ اوہدے نال مذاق کر رہی اے۔ اج کئی سال بعد دوہاں دی ملاقات ہوئی تاں رابعہ دا لہجا ای بدلیا ہویا سی۔ پہلاں تاں اوہ منصور ول ویہندی وی نہیں سی۔ جے کدی اوہ کوئی گل پچھدا تاں سدھے مونہ نہیں سی بولدی۔ منصور اوہدے پچھے پاگل ہویا پیا سی۔ ایہ پاگل پُنا عشق والا نہیں سی سگوں فلرٹیشن سی۔ منصور جوان ہویا تاں اوہدی جوانی کجھ بہتی ای رنگین سی۔ کنک ونا سوہنا رنگ‘ سوہنا قد کاٹھ‘چہرے اُتے بھرویاں مچھاں پاروں مردانگی دا تاثر‘ اُتوں شربتی اکھاں جہناں وچلا نشا اُڈدے پنچھی نوں تھلے سٹ لیندا سی۔ کڑیاں اوہدے اُتے انج ڈِگدیاں جویں شہد اُتے مکھیاں۔ تے اوہ وی قدرت دے دِتے ایہناں تحفیاں دا بھرواں فایدا چکدا۔
پر رابعہ اوہدے واسطے چیلنج بن گئی سی۔
رابعہ اوہدی زندگی دی پہلی کڑی سی جہنے اوہدی پرواہ نہیں سی کیتی۔ جیوں جیوں منصور اوہدے ول کھچدا جاندا‘ اوہ دُور ہٹدی جاندی۔ اک واری جدوں گلی خالی ویکھ کے منصور نے اوہدا راہ ڈکیا تاں رابعہ نے غصے نال آکھیا سی: ”بندے دا پُتر بن کے پاسے ہو جا نہیں تے میں جُتی لاہ کے تیرے سر اُتے اک وال نہیں چھڈنا۔“ تے منصور چُپ چپیتا پاسے ہو گیا سی۔ اپنی عزت ہر اک نوں پیاری ہوندی اے۔
بس اوہ دن سی جہدے مگروں اوہنے رابعہ دا خیال چھڈ دِتا۔ منصور دی زندگی وچ کنیاں ای کڑیاں آئیاں۔ اوہدے سنگی اوہدے اُتے رشک کردے۔ کجھ پچھدے کہ اوہدے کول کیہ گدڑ سنگھی اے پر اوہ کیہ دسدا۔
فیر کنے ای سال گزر گئے۔ رابعہ دا ویاہ ہو گیا۔ اوہ ویاہ کے پچھلی گلی وچ گئی سی۔ شروع شروع وچ اوہ روز ای پیکے آ جاندی پر ہولے ہولے ایہ کم گھٹدا لگا گیا۔ ویاہ دے اک سال مگروں اوہدے گھر پہلی کڑی جمی۔ رابعہ دا پیکے آونا گھٹ گیا۔ جدوں اوہدے گھر دُوجی کڑی جمی‘ اودوں تیکر منصور دا ویاہ وی ہو چُکیا سی تے اوہ دُوجے پتر دا پیو وی بن گیا ہویا سی۔ بی اے کر کے منصور نوکری لئی ہتھ پیر مارن لگ پیا سی۔ فیر اوہنوں پولیس دے محکمے وچ نوکری مل گئی۔ ایہ نوکری کافی سخت سی۔ پہلاں تے کئی مہینے ٹریننگ لئی دُوجے شہر رہنا پیا۔ پاسنگ آؤٹ مگروں تعیناتی تے نیڑے ای ہو گئی پر نوکری بہت سخت سی۔ ہفتا وار چھٹی وی نہیں سی ملدی۔ کجھ نہ کجھ ہو جاندا تے چھٹی کینسل ہو جاندی۔ کئی واری ادھا ادھا دن سڑک کنڈھے دُھپے کھلوناپیندا کیوں جے حکمران نے اوتھوں لنگھنا ہوندا سی۔ ایہدے باوجود منصور تے اوہدی ماں خُش سن کہ منڈے دی نوکری لگ گئی اے۔ نوکری لگی تے ماں نے منصور دا ویاہ وی اپنے بھرا دے گھر کر دِتا۔ اوہنے بہت پہلاں ای سیالکوٹ والے بھرا دی دھی شازیہ اُتے نظر رکھی ہوئی سی۔
شازیہ نے منصور دی زندگی وچ آ کے رنگ بھرے۔ پولیس دی مشکل تے ویلا کھپاؤ نوکری توں اوہ گھر پرتدا تاں شازیہ مسکرا کے اوہدا استقبال کردی۔ اوہدی پسند دِیاں چیزاں پکاندی تے اوہدے لئی چنگے چنگے کپڑے سواندی جہناں نوں پا کے منصور دی مردانگی ہور نکھر آوندی۔ شازیہ منصور دی بیوی ای نہیں‘ عاشق وی سی۔ منصور نے وی شازیہ نوں لبھ کے باقی سارے ناتے توڑنے شروع کر دتے۔ عالیہ‘ فایزا‘ مُنی‘ابیحہ‘انعم‘زنیرا…… اک لمی لاین سی جہڑی ویاہ دے مگروں صرف شازیہ تک محدود ہو گئی۔ شازیہ نے ای منصور نوں پیو بنن دا اعزاز بخشیا۔ ویاہ دے دس کو مہینے بعد منصور دے گھر پہلا پتر جمیا۔ ویاہ نوں اجے دو سال ہوئے سن کہ دُوجا پتر وی جم پیا۔ اوہدی ماں بہت خُش سی پر منصور دے دوست ہسدے تے اوہدا مذاق اُڈاندے۔ ”تسیں میاں بیوی ایڈے کالھے کیوں او؟ ملک دی آبادی پہلاں تھوڑی اے؟“
منصور ہس چھڈدا۔ اوہدا دوست بشیر آکھدا ”جے تسیں ایسے رفتار نال بچے جمدے رہے تاں مرن تیکر تیرے گھر دو درجن بچے ہوون گے“ منصور ہس کے دسدا کہ دُوجا بال تے انبھول پنے وچ ای ہو گیا اے۔ اوہ ایہدے لئی تیاری نہیں سن کر رہے پر پتا اودوں لگیا جدوں گل وسوں نکل گئی ہوئی سی۔
منصور دے پرہیز دے باوجود اوہدے ویاہ دے چوتھے سال اوہدا تیجا پتر پیدا ہو چُکیا سی۔
ہُن منصور تے اوہدی بیوی نوں وی تشویش ہون لگ پئی۔ دوویں جی اینے زرخیز آں تے بالاں اُتے کجھ روک لانی پوے گی۔ اک تے بہتے بال سانبھنے اؤکھے نیں‘ دُوجا ایہناں دے کھان پین تے تعلیم دے خرچے کتھوں آون گے۔ آپ تاں اوہ پولیس وچ معمولی کانسٹیبل سی۔ پولیس دا محکما بدنام بہت اے پر ہر اک پلسیے واسطے رشوت کھان دا موقع نہیں ہوندا۔ تے معمولی تنخاہ وچ کنے کو بچے پالے جا سکدے نیں۔ منصور نوں تیجے بچے دی پیدایش دے بعد کالج دے پروفیسر جمیل دی گل اکثر چیتے آوندی۔ اوہ کلاس وچ ان جھک ہو کے آکھدے ہوندے سن…… ”منڈیو یاد رکھو‘ بہتے بچے پیدا کرنا کوئی بہادری نہیں۔ ایہ کم تے کتے وی تہاڈے نالوں بہتر کر سکدے نیں۔ انسان نوں چاہیدا اے کہ صرف اونے بچے پیدا کرے جہناں نوں چنگا کھوا سکے‘ چنگی تربیت کر سکے۔ جہڑے بچے نوں تسیں چنگاکھوا پیا نہیں سکدے‘ چنگے سکول وچ پڑھا نہیں سکدے‘ اوہنوں پیدا کرن دا تہانوں کوئی حق نہیں۔“
تے منصور نے پروفیسر دی نصیحت اُتے عمل کرن دا فیصلا کر لیا۔ اوہنے شازیہ نال طے کیتا کہ اپریشن کروا لیا جاوے۔ تن منڈے بہت نیں۔ ہور اولاد دی سانوں ضرورت نہیں۔ اگلے مہینے موسم ذرا ہور بہتر ہو جاندا تاں شازیہ نے اپریشن کروا لینا سی۔ معمولی جہیا اپریشن جہدے وچ صرف پندرھاں منٹ لگدے نیں تے آیندا لئی ہور بالاں توں بچاء ہو جاندا اے۔
اج کل شازیہ پیکے گئی ہوئی سی۔ منصور دی ماں وی اوہدے نال ای بھرا نوں ملن ٹر گئی سی۔ منصور گھر وچ کلا سی۔ نونہ سس نوں گیاں اجے چھے دن ہوئے سن پر جویں اوہ گھر دی ساری رونق نال لے گئیاں سن۔ اجے اک ہور ہفتے بعد اوہناں نے واپس آونا سی پر منصور واسطے مشکل بن گئی ہوئی سی۔ اوہدے کولوں بیوی دی جدائی برداشت نہیں سی ہو رہی۔ پتراں دی یاد آوندی تاں اوہ موبایل فون سیٹ وچ اوہناں دِیاں تصویراں کڈھ کڈھ کے ویکھدا۔ روز ای بیوی تے ماں نال فون اُتے وی گل ہوندی پر فیر وی رات دا ویلا گزارنا اوہنوں اؤکھا ہو جاندا۔
منصور دے محکمے وچ چھٹیاں بہت گھٹ سن۔اکثر اک دن پہلاں پتا لگدا کہ آون والے کل دی چھٹی کینسل ہو گئی اے۔ بڑی کھجھ چڑھدی۔ اج کل حالات کجھ مناسب چل رہے سن ایس لئی انچارج نے واری واری ساریاں نوں چھُٹی دین دا آکھ دتا۔ منصور دی چھٹی جمعرات والے دن دی متھی گئی سی۔
تے بدھ والے دن ای اوہ واقعا ہو گیا۔
منصور نوکری توں چھٹی کر کے گھر آ رہیا سی۔ گلی دی نکر اُتے ای رابعہ نظر پئی۔ اوہ منصور ول ویکھ کے مسکرائی۔ منصور خُش ہون دی بجائے پریشان ہو گیا۔ ایہ واقعی رابعہ سی؟ اکھ دے پلکارے وچ اوہنوں کئی سال دی کوفت یاد آ گئی۔ اوہدے کولوں جواب وچ مسکرایا وی نہ گیا۔
”چھُٹی کہڑے دن کردے او؟“ رابعہ نے بغیر کسے تمہید دے پچھیا۔ گلی خالی سی پر اوہنوں پتا سی کہ کسے وی ویلے کوئی آ سکدا اے۔ کسے گھر دا بوہا وی کھل سکدا اے۔
”میری کل چھٹی اے“ منصور نے مشکل نال آکھیا۔
”میں کل دس وجے نال آواں گی“ رابعہ نے چھیتی نال آکھیا تے نال ای اگے نوں ٹر گئی۔
حیران پریشان منصور نے مڑ کے ویکھیا۔ رابعہ کافی اگے جا چکی سی۔ اوہ کتھے آوے گی؟ کیہ اوہدے گھر؟کیوں آوے گی؟ منصور سوچدا ای رہ گیا۔ بیوی فریج وچ کئی دناں دے سالن پکا کے رکھ گئی سی پر اوہ ہُن لگ بھگ مُک چُکے سن۔ روٹی اج کل اوہ بازاروں لیندا آوندا سی۔ اج وی لے آیا سی۔ فریج وچوں دو انڈے لے کے آملیٹ بنا کے اوہنے روٹی کھا لئی۔ فیر چاہ دا اک کپ بنا کے پیتا۔ اوہدے کولوں کوئی کم وی اج دھیان نال نہیں سی ہو رہیا۔ جدوں تھوڑی دیر بعد اوہنے روز وانگوں بیوی نوں فون کیتا تاں وی اوہدا دھیان رابعہ ول سی۔ بیوی نے فون دے دُوجے پاسے وی اندازا لا لیا تے پچھن لگی۔ اج تہاڈا دھیان اُلجھیا ہویا لگدا اے۔ ٹھیک تے او‘ سر تے نہیں دُکھ رہیا۔
”کجھ نہیں‘ بس تھکیا ہویا آں“
”فیر تسیں ارام کرو ہُن۔ اینی سخت نوکری کردے او“ بیوی دے لہجے وچ شفقت وی سی تے خلوص وی۔
پر منصور نوں ارام کتھے سی؟ اوہ بار بار سوچدا۔ رابعہ نے کیہ واقعی انج آکھیا سی۔ اوہنوں سُنن وچ غلطی تے نہیں لگی؟ راتیں نیندر وی چنگی طرحاں نہیں آئی۔ خاب وچ بار بار رابعہ آ جاندی۔ اک واری اوہنے خاب ویکھیا کہ رابعہ آئی اے‘ اوہ اوہدے نال جڑ کے بیٹھا اے تے اچانک بوہا کھول کے شازیہ آ گئی تے اوہنے رابعہ نوں گتوں پھڑ کے مارنا شروع کر دتا۔پریشانی نال اوہدی اکھ کھل گئی۔
سویرے جلدی جاگ پیا۔ معمول مطابق منصور نہا کے باہر ناشتا لین ٹر گیا۔
ناشتے توں ویلھا ہو کے اوہنے محکمانا امتحان دی تیاری لئی کتاب کڈھی۔ دو مہینے بعد امتحان ہون والا سی تے منصور دا خیال سی کہ امتحان دے کے ترقی کرے۔ پر کتاب اوہدے ساہمنے ہو کے وی کدھرے دُورپئی سی۔ اوہدا دماغ تے رابعہ ول بھٹک رہیا سی۔ کدی اوہدا تھُکنا چیتے آوندا‘ کدی جتی لاہ کے وال نہ چھڈن والی گل۔ فیر وی رابعہ اوہنوں چنگی لگدی سی۔ منصور نے سوچیا جے شازیہ اوہدی زندگی وچ نہ آوندی تاں رابعہ دی کمی ہور وی محسوس ہوندی۔ ایہ کمی ساری زندگی لئی سی پر رابعہ نے کیتا کیہ سی؟ کیہ واقعی اوہنے آون دا کہیا سی۔ منصور نے اوہدے فقرے بارے غور کیتا۔ اوہنے آکھیا سی”میں کل دس وجے نال آواں گی“۔ کتھے آواں گی؟ ایہ گل نہیں سی دسی پر کتھے آ سکدی اے۔ ایدوں پہلاں اوہنے چھٹی بارے وی پچھیا سی۔ کیہ اوہنوں پتا سی کہ اوہدے بیوی بچے گئے ہوئے نیں تے اوہ گھر وچ کلا اے؟
منصور نے باہرلا بوہا بغیر کنڈی دے چھڈیاہویا سی۔ گلی وچ کوئی کھڑکار وی ہوندا تے اوہ چھیتی نال بوہے ول ویکھدا۔
ساڈھے دس وج گئے۔ فیر بوہا کھلیا۔ رابعہ ای سی۔ جویں اوہنوں یقین سی کہ بوہا کھلا ہووے گا۔ اوہنے اندر وڑدیاں ای بوہے دی اندروں کنڈی لا دِتی۔ منصور اوہدے ول ویکھی جا رہیا سی۔ ویڑھے وچوں ہوندی ہوئی اوہ برانڈے وچ کرسی اُتے بیٹھے منصور کول آگئی تے کمرے دے اندر ویکھدی ہوئی بولی۔”بیوی بچے تے ماں جی سیالکوٹ گئے ہوئے نیں“ اوہدے لہجے وچ سوال نہیں سی سگوں اطلاع لگدی سی۔
”تینوں کویں پتا لگیا؟“
بس لگ گیا۔ زنانیاں نوں انج دِیاں گلاں دا پتا لگ جاندا اے۔ اندر کمرے وچ نہ چلیے؟ میرے کول ٹایم بہت تھوڑا اے۔
”چاہ پئیں گی؟“ منصور نے پچھیا۔
چاہ نوں چھڈ‘ اندر چل۔
اوہدی اواز اوہدے لہجے دا ساتھ نہیں سی دے رہی۔
منصور چُپ چپیتا اُٹھیا تے اندر کمرے وچ جا کے بیڈاُتے بہ گیا۔ ایہ اوہدا تے بیوی دی سانجھا بیڈ سی جہڑا اوہ داج وچ لیائی سی۔ رابعہ وی اوہدے نال آ بیٹھی۔
”میں سوچیا‘ منصور کالج دے زمانے توں میرے پچھے پیا ہویا اے“ اج اوہدی من ای لواں۔ ایہ آکھ کے اوہنے ہسن دی کوشش کیتی۔ پر اوہ ہاسا نہیں سی۔
منصور نوں کسے وی گل دا یقین نہیں سی آ رہیا۔ اج سورج کہڑے پاسیوں چڑھیا سی؟ اوہنے رابعہ بارے اک زمانے وچ پتا نہیں کیہ کیہ سوچیا سی۔ اج رابعہ اوہدے نال بیٹھی ہوئی سی تاں اوہ سارا کجھ بھل کے منصور بونتریا ہویا سی۔
”کیہ ہویا اے“ اوہنے مشکل نال پچھیا۔
”ہونا کیہ اے‘ کجھ وی نہیں ہویا‘ میں بس تیری پرانی سدھر پوری کرن آ گئی آں۔ پر میرے کول ویلا بہت گھٹ اے‘ چھیتی کر“ رابعہ نے انج آکھیا جویں اوہ چور ہووے۔
پر منصور دا دماغ کدھرے ہور سی۔ ”اج ہویا کیہ اے؟“ اوہنے فیر پچھیا
”منصور میں تینوں آکھ رہی آں‘ ویلا ضائع نہ کر۔ میں سس نال جھوٹھ بول کے آئی آں کہ بازار جا رہی آں۔ بازار آون جان وچ بہت تھوڑا ویلا بچدا اے‘ بس اونے ویلے لئی میں تیرے کول آں۔ اپنا چاء پورا کر لے“
منصور اجے وی حیران سی۔ کیہ گل اے‘ خاوند نال لڑائی ہو گئی؟“ اخیر اوہنے پچھیا۔
”لڑائی کیوں ہونی؟“ اوہ چنگا بندا اے۔ رابعہ آکھن لگی۔
”فیر؟“
”فیر کیہ؟ توں ویلا گلاں وچ ضائع کیوں کر رہیا ایں؟“ اوہ کھجھ گئی۔
”تیرے خاوند وچ کوئی کمی اے؟ مشکل نال منصور نے آکھیا۔
رابعہ بولی: ”نہیں میرے خاوند وچ کمی تے کوئی نہیں‘ اوہ تے سگوں بہتا ای مرد اے‘ جان چھڈانی اؤکھی ہو جاندی اے۔“
”فیر میرے ول آون دا کیہ مطلب ہویا؟“منصور نے پچھیا۔ ”جدوں میں منڈا کھنڈا ہوندا ساں‘ اودوں تے توں مونہ نہیں سی لاندی ہوندی۔ میں تیرے مگر مگر ہوندا ساں تے توں ……“ اوہنے گل ادھوری چھڈ دِتی۔
”بس ہے ناں‘ کوئی مطلب۔“رابعہ نے گل پرتاون دی کوشش کیتی۔ بڑے چاء نال آ کے تے منصور نال جڑ کے بیٹھی دا وی سریر ٹھنڈا ٹھار سی۔ پر منصور کتھے باز آون والا سی۔ ایہو رابعہ سی جہنے اک واری اوہدے ول ویکھ کے تھُک دتا سی۔ منصور نوں اک اک گل یاد آ رہی سی۔ اوہی رابعہ ہُن اوہدے اپنے گھر آ کے اوسے کم دی منگ کر رہی سی‘ جہدے لئی منصور دس سال پہلاں ترسدا رہیا سی۔
”جویں کجھ مرداں نوں دُوجی ہانڈی دا چسکا پے جاندا اے‘ کوئی اوہو جہی گل تے نہیں“ اوہ آکھن توں نہ رہ سکیا۔
”منصور!تینوں چنگی طرحاں پتا اے‘ میں ایہو جہی زنانی نہیں۔ بس توں اپنی مرضی پوری کرلے‘ جو آکھیا اے‘ اوہ کر‘ ویلا تھوڑا اے‘ میں سس نال بہانا بنا کے آئی آں‘ توں جلدی کر“ رابعہ نے آکھیا۔ اوہدا جسم اجے وی ٹھنڈا ٹھار سی۔ جویں کوئی لاش ہووے۔ بسترے تے سیج والی گرمی تے نرمی دا اوہدے وچ ناں نشان وی کوئی نہیں سی۔
”فیر وی‘ پتا تے لگے‘ ہُن کیہ ہوگیا اے کہ تیرے ورگی سوانی میرے اُتے مہربان ہو رہی اے۔“ منصور نے جانن لئی اصرار کیتا۔
”منصور! میریاں دو دھیاں نیں۔ میری زندگی دن بدن مشکل ہوندی جا رہی اے۔ سس نوں پوترا چاہیدا اے۔ اوہ پوترے لئی میرے خاوند نوں وی ون سونے مشورے دیندی اے۔ دُوجا ویاہ کرن لئی آکھدی اے۔ تیرے تِن پتر نیں۔ میں سوچیا‘ تیرے نال اک واری سوں ویکھاں‘ کیہ پتا ایہدے نال ای رب میرے اُتے مہربانی کر دیوے تے میرے گھر وی پتر جم پوے۔“ رابعہ نے گِلی گچ اواز نال آکھیا تے دُوجے پاسے مونہ پھیر لیا۔