Ahmad Nadeem Qasmi was an Urdu and Punjabi language Pakistani poet, journalist, literary critic, dramatist and short story writer. 

جتی

(احمد ندیم قاسمی )

کرمو اک قوال پارٹی وچ سالاں-بدھی تاڑی مار مار کے تان دندا رہا۔ پھیر آواز لاؤنی وی سکھ گیا۔ پچھوں توں اگے آ گیا اتے وڈے قوال دے گوڈے نال گوڈا جوڑ کے بہن لگا تاں وڈے قوال نوں ایہہ چنتا ستاؤن لگی کہ کدھرے اوہ اوس توں اگے نہ ودھ جائے۔ اس لئی اوہنے کرمو نوں چلدا کر دتا۔ کرمو دی آواز تاں عامَ جہی سی پر اونھے قوالی دے گر سکھ لئے سن تے اوہ واجے دی آواز وچ اپنی آواز نوں لکا لین دی مہارت پراپت کر چکا سی۔ اونھے اپنی قوال پارٹی بنا لئی اتے ارساں، میلیاں تے ویاہ شادیاں وچ گاؤندا رہا تے اپنے تناں بچیاں نوں پڑھاؤندا رہا۔ اصل ‘چ اوہنوں وڈے قوال دے نال وڈے وڈے شہراں وچ جان دا موقع ملیا سی انھے محسوس کیتا سی کہ جیکر انھے بچیاں نوں سکھیا نہ دتی تاں اوہ وی اوسے وانگ اوہدے پیو دادے وانگ ڈھول ڈھمکے وجاؤندے جاں قوالاں دے پچھے بہہ کے تاڑیاں ماردے پھرنگے۔ اوہناں دیاں وراچھاں وی اوہدے وانگ جاں اوہدے پیو وانگ ڈھلیاں ای رہنگیاں۔

جدوں انھے تناں بچیاں نوں پنڈ دے سکول وچ داخل کرایا سی تاں سارا پنڈ حیران رہِ گیا سی۔ لوک آکھدے سن بابا آدم دے اسمان توں دھرتی ‘تے اترن توں لے کے ہن تک دے زمانے دا ایہہ پہلا مراسی اے جہنوں اپنے بچیاں نوں سکھیا دین دی سجھی اے۔ چودھری نے اوہنوں دارے وچ سدیا تے جھڑکیا، ”شرم کر کرمو! مراسی ہو کے اپنے بچیاں نوں پڑھاؤندا ایں! کی ویاہواں وچ لوک اوہناں کولوں ڈھول، شہنائی دی تھاں کتاباں سننگے۔ کیوں اوہناں نوں وگاڑدا ایں؟ کیوں ناس ماردا ایں اپنے پتا-پرکھی پیشے دا؟”

کرمو ایہہ سبھ کجھ چپّ کر کے سندا رہا۔ پھر اوہ چودھری دی اس پھٹکار ‘تے مسکرایا۔ انے کجھ کیہا تاں بس انا ای ”بھاگ لگے رہن! ساری عمر دال کھان والے دا اک ادھ واری ککڑ بٹیرے دا سلونا چکھن نوں جی چاہندا ای اے!”

کرمو نے قوالی دے ناں ‘تے چیکاں مار مار کے پیسہ جوڑیا سی اتے بچیاں نوں اس طرحاں پڑھایا کہ اوہ گرمیاں دیاں چھٹیاں وچ گھر آؤندے سن تاں مراسی دی اولاد لگدے ای نہیں سن۔ پھیر پتہ نہیں اوہ کی پٹی پڑھ کے آؤندے سن کہ مراسی دے پتر ہون ‘تے شرمندے وی نہیں سن۔ کہندے سن ٹھیک اے، اسیں کرمو مراسی دے پتر ہاں پر چودھری وانگ ساڈی پیڑھی وی تاں بابا آدم نال ملدی اے۔

پھیر اوہ منڈے لاہور، کالاشاہ کاکو تے فیصلہ آباد ولّ ملاں وچ کم کرن لگے تے پیو نوں ہر مہینے اینا روپئیاں گھلن لگے کہ کرمو اپنی قوالی پارٹی توڑ کے اپنے پنڈ رہن لگا۔ سافے ستھرے کپڑے پاؤن تے خیرات (دان) وی دین لگّ پئے۔ پھیر اک سال زکات (شکرانے دے طور ‘تے اپنی کمائی دا چالھیواں حصہ ربّ دے ناں ‘تے سال ‘چ اک واری دینا) وی دتی۔ چودھری نے ایہہ سنیا تاں اوہ انا ہسیا کہ اوہدیاں اکھاں ‘چوں پانی وگن لگا۔ حرام دی اولاد، انھے کیہا۔ ”کمینہ کسے تھاں دا۔ ویکھ لیا جے لوکو سال دو سال ‘چ آپ زکات منگن کھلوتا ہووےگا، جیکر اوس ویلے تائیں قیامت نہ آئی تاں۔ اک مراسی جدوں زکات دین لگّ پئے تاں سمجھو سورج سوا نیزے (کیہا جاندا اے کہ قیامت والے دن سورج سراں توں سوا نیزے دی اچائی تکّ آ جائیگا) تک اترن والا اے۔” اتے چودھری پھیر اس طرحاں ہسن لگا جویں رو رہا ہووے۔

کسے نے کرمو نوں چودھری دی ایہہ گلّ دسی تاں اوہ کہن لگا، ”چودھری کیوں خفا ہو رہا اے؟ میں اوہنوں تاں زکوٰۃ نہیں گھلی۔ اوہنوں وی دندا پر اجے زکات لین دا اوہدا حق نہیں بندا۔ ہولی ہولی حقدار ہو جائیگا۔ زمانہ بدل رہا اے۔”

جنہاں لوکاں کرمو نوں چودھری دی گلّ دسی سی، اوہناں چودھری نوں کرمو دی گلّ دسنا وی ضروری سمجھیا۔ اس ویلے چودھری شربت پی رہا سی۔ ایہہ گلّ سندیاں ای اوہنوں ہتھو آ گیا تے شربت اوہدے نکّ ‘چوں وگ گیا۔

پھیر اک دن کرمو گلی ‘چ بیٹھا گپاں مار رہا سی۔ گلاں گلاں ‘چ کہن لگا، ”میں مراسی ہاں پر تنّ باؤاں دا پیو وی ہاں۔ اس لئی میرا جی کردا اے، اتھے گلی ‘چ بہن دی بجائے اک پکی بیٹھک بنوا لواں، اس وچ پلنگھ تے موڑے ڈاہ دیاں تے تہاڈے ساریاں نال بہہ کے دنیاں بھر دیاں گلاں کراں۔ بہن لئی چودھری دا دارا تے ہے ہی اے پر اتھے بہندا ہاں تاں اس طرحاں جاپدا اے جویں سر پرنے کھلوتا ہوواں۔”

ایہہ گلّ کر کے اوہ اپنے گھر گیا۔ حقہ تازہ کرکے چلم وچ اگّ رکھی تے سوٹا مارن لئی اجے منجی تے بہن ای لگا سی کہ چودھری ولوں اوہنوں سدا آ گیا۔ اوہنے دارے وچ پیر رکھیا سی کہ تنّ چار مشٹنڈیاں اوہنوں پھڑ لیا تے چودھری دا پالتو منشی اوہدی پٹھّ ‘تے جتیاں مارن لگّ پیا۔ نال ای چودھری گالھاں کڈھن لگّ پیا۔ ”بیٹھک بنوائیگا کمینہ میرے وانگ دارا لائینگا چار پیسے کی آ گئے نے کہ اپنی اوقات ای بھلّ گیا اے کتا! مارو ہور مارو۔”

کرمو نوں انیاں جتیاں وجیاں کہ جیکر کسے ہور نوں وجدیاں تاں اوہ گنتی بھلّ جاندا پر کرمو گندا رہا۔

”میں تاں گندا رہا ہاں۔” اوہنے اپنے ملن والے نوں دسیا ”میں تاں اس لئی گندا رہا کہ قیامت (پرلو) والے دن ربّ دے ساہمنے جتیاں دا حساب دین ویلے میتھوں کوئی غلطی نہ ہو جائے۔ باٹھ وجیاں سن۔ باٹھ پوریاں کراں گا ربّ دی حضوری ‘چ۔ اک دیاں ستر نہ صحیح، چودھری لئی ساری دنیاں دے لوکاں دے ساہمنے میری تاں اکو جتی ای بہت اے۔”

اوہناں دناں وچ ووٹر لسٹ تیار ہو رہی سی۔ لسٹ تیار کرن والے اس پنڈ وچ وی آئے اتے کرمو دا ناں وی درج کرن لگے، تاں اوہناں چوں اک نے کیہا، ”بھائی توں اپنا نہ کرما دسدا ایں۔ پر کرما کی ناں ہویا؟ کرم الٰہی ہووےگا جاں کرم علی جاں پھیر کرمدین۔ کرما کوئی ناں نہیں ہندا۔ ایہہ تیرے اصلی ناں دا وگڑیا ہویا روپ جاپدا اے۔”

کرمو کہن لگا، ”میں مراسی ہاں جی اتے مراسیاں دے ناں اسے طرحاں دے ہندے نے۔ میرے ناں دا وگاڑ تاں کرمو اے جس طرحاں میرے پیو نوں لوک گامو کہندے سن پر اوہدا اصلی ناں گاما سی۔”

اکّ کے اوہناں سوچی وچ کرما سپتر گاما جات مراسی کتا ‘بھکھاری’ دے شبد لکھے تاں کرمو نوں غصہ آ گیا۔

”نہیں صاحبَ جی، میں بھکھاری نہیں ہاں، بھیکھ دا اک پیسہ وی میرے لئی حرام اے۔ میں تاں ساری عمر اپنی محنت دی کمائی کھاندا رہا ہاں۔ میرے بچے پڑھ لکھ گئے تاں ایہہ وی ساڈی محنت دی کمائی اے۔ ہن اوہ محنت کردے نے تے ساڈی محنت دا بدلہ چکاؤندے نے۔ میں تاں ہن زکات وی کڈھدا ہاں پھیر میں بھکھاری کویں ہو گیا؟ بھکھاری لکھنا ایں تاں چودھری نوں لکھو۔ کسان محنت کردا اے تے چودھری کھاندا اے۔”

چودھری نوں پتہ لگا کہ کرمو نے ووٹر لسٹ بناؤن والیاں دے ساہمنے اوہنوں بھکھاری کیہا اے تاں اوہنوں ترنت دارے وچ سدیا گیا اتے سارے پنڈ دے لوکاں دے ساہمنے اوہنوں منشی کولوں جتیاں مروائیاں۔ اجے جتیاں وجع ای رہیاں سن کہ کرمو اچانک اٹھ بیٹھا اتے منشی دی بانہہ پھڑ کے کہن لگا، ”بسّ باٹھھ پوریاں ہو گئیاں۔ میرا کوٹا مینوں مل گیا۔ مینوں زیادہ ماروگے تاں قیامت والے دن چودھری جی نوں زیادہ تکلیف ہوویگی۔”

”مینوں تکلیف ہوویگی” چودھری اس طرحاں حیران ہویا جویں اوہدے سر ‘تے سورج ڈگّ پیا ہووے، ”مینوں کہی تکلیف ہوویگی کمینیاں؟”

کرمو نے کیہا، ”چلو جے تہانوں تکلیف نہیں ہوویگی تاں تہاڈا حساب پورا کرن والے فرشتے نوں ہوویگی۔”

”میرا حساب” چودھری نے اس طرحاں پاسہ بدلیا جویں پلنگھ اتے ای کھلو جائیگا، ”کی بکدا پیا ایں؟”

”جی ایہہ ای، غریباں نوں جتیاں مرواؤن دا حساب۔ اک دیاں ستر۔” کرمو ہور جتیاں وجن دی اڈیک کیتے بناں اٹھ کھلوتا سی تے زمین توں اپنی پگّ چکّ کے جھاڑ رہا سی۔ ”بھاگ لگے رہن ہن تسیں آپ ای حساب لا لؤ، باٹھھ اج دیاں تے باٹھھ پچھلیاں۔ ربّ تہاڈا بھلا کرے کل اک سو چووی ہوئیاں۔ قیامت والے دن اک دے بدلے ستر وجنگیاں تاں اک سو چوویاں دیاں کنیاں وجنگیاں؟ منشی جی حساب لا کے دسّ دیو چودھری ہوراں نوں۔”

چودھری نے غصے نال اپنی جتی ولّ ہتھ ودھایا پر جدوں ویکھیا کہ دارے وچ کھلوتے بہتے لوک کرمو دی گلّ ‘تے ہسّ رہے نے تاں ہتھ پچھے کھچن دی بجائے اس نال دھرتی توں اک تیلا چکیا تے پوٹیاں نال اوہنوں بھور دتا۔ گالھاں اوہدے بلھاں وچ ای رہِ گئیاں۔

اس گھٹنا توں مگروں چودھری کرمو نال بڑا سمبھل کے بولدا۔ کرمو مراسی تاں ہے ای سی پر کھاندا پیندا مراسی تے کھاندے پیندے لوکاں نال گل بات بڑی سوچ وچار کے کیتی جاندی اے۔ جس طرحاں امریکہ روس نال تے روس امریکہ نال گل بات کردا اے۔ پھیر وی جدوں کدی چودھری دے دارے ‘چوں فالتو لوک ٹر جاندے تے اوہدے اپنے بندے رہِ جاندے تاں اوہ اپنے دل دی بھڑاس کڈھدا ”ایہہ کمیناں کوڑی گولی تھکّ دندا اے۔ ہن میں ایہنوں کھنڈ نال گلیپھیاں ہوئیاں گولیاں کھواوانگا۔” پھیر اوہ حالات ‘تے وچار کرن لگدا ”لوک آکھدے نے پئی شراب دا نشہ بھیڑا ہندا اے۔ میں کہناں نہیں، امیراں لئی پیسے دا نشہ اس توں وی بھیڑا اے۔ کرمو ولّ ای ویکھو ایہہ مراسی دا پتر جدوں وی مینوں ملدا سی، ‘بھاگ لگے رہن، بھاگ لگے رہن’ دی مہارنی بولدا ہویا نیونئی جاندا ہندا سی اتے کتھے ایہہ دن کہ کلھ آکھن لگا ”میں اودھر لاہور، فیصلہ آباد ولّ جا رہا ہاں کوئی چیز چاہیدی ہووے تاں لیندا آواں۔ کوئی کھونڈی شنڈی، کوئی جتی شتی۔ ایہہ سبھ پیسے دا نشہ اے۔” پھیر چودھری نے دھون گھما کے ایدھر اودھر ویکھیا تے کہن لگا، ”اوہ کدھرے کسے کھونجے وچ بیٹھا تاں نہیں! حرام دی سٹّ۔ یاد جے اک واری میں اتھے دارے وچ اوہدیاں گلاں کر رہا ساں۔ ہنیرے وچ مینوں پتہ ای نہیں لگا کہ اوہ کمینہ وی اک پاسے بیٹھا ہویا اے۔ اس خاندانی کنگال دے نویں ٹھاٹھ باٹھ دی گلّ کردیاں میں آکھ دتا کہ جیکر کاں مور دے کھنبھ سجا لوے تاں وی کاں، کاں ای رہندا اے۔ میریاں چلماں بھرن والا تے میرا طبیلہ صاف کرن والا، میری ایہہ گلّ سن کے بھرے دارے وچ بول پیا ‘انجھ چودھری جی، سیانیاں کولوں سنیا اے پئی مور وی کاں دی ای نسل ‘چوں اے۔ صرف رنگدار پر کڈھ لئے تے نچنا سکھ گیا اے!’ یاد اے نہ تہانوں؟ پیسے نے انا حوصلہ ودھا دتا اے اوس افلاطون دے پتر دا، نہیں تاں اتھے میرے ساہمنے بلی وانگ میاؤں میاؤں کردا پھردا سی۔ پیسے نے اوہدی زبان کھچّ کے میری جتی جڈی کر دتی اے۔ پر پھیر وی اجیہے نویں ہوئے امیراں نوں تھاں سر رکھن دے گر مینوں پتہ نے! جتی اتے بھاویں طلے دی کڈھائی کیتی ہوئی ہووے پر رہیگی تاں جتی ای اتے پیریں پائی جائیگی۔ اس مراسی دے پتر نے میرے پنڈ وچ رہنا اے تاں مراسی بن کے رہنا پئیگا۔ تسیں ویکھ لینا۔”

سیال دا دن سی۔ کرمو کجھ دن اپنے پتر کول رہِ کے واپس پنڈ آیا تاں اوہنے سنہرے رنگ دے کمبل دی بکل ماری ہوئی سی۔ لوک اس کمبل نوں ہتھ لاؤندے تے حیران ہندے کہ کسے بھیڈ دی ان انی ملیم وی ہو سکدی اے۔ کرمو دے اک رشتے دار نے کمبل نوں ہتھ لایا تاں بسملا پڑھ کے کمبل دی اک کنی منہ ‘چ پا کے کہن لگا، ”سوجی دا کڑاہ ہووے تاں اجیہا ہووے کہ جدوں جی کیتا اتے لے لیا جی کیتا تے کھا لیا۔”

کرمو ملن والیاں نوں آپ دسدا رہا، ”پورے اک سو دا اے۔ نرا سوہنا ای نہیں، اندروں وی بڑا گنی اے۔ پوہ دی ٹھنڈ وچ وی مڑھکا آ جاندے اے۔ خدا دی قسم۔”

سارے پنڈ وچ اس کمبل دی چرچہ ہون لگی۔ گلّ چودھری تکّ وی اپڑی پر اس طرحاں کہ کرمو کہہ رہا سی، ”اجیہا کمبل تاں چودھری نوں وی نصیب نہیں ہونا۔” اس تے چودھری انج مسکرایا جویں کسے نے خربوزے دا اک سرا چھری نال چیر دتا ہووے۔ کرمو دے وطیرے نے چودھری نوں سیاستدان بنا دتا سی۔ اک دن کرمو اس کمبل دی بکل مار کے چودھری دے دارے دی گلی ‘چوں لنگھیا تاں چودھری اپنے بندیاں نال بیٹھا دھپّ سیک رہا سی۔ کرمو نوں سدیا تے اوہدے کمبل اتے ہتھ پھیر کے کیہا، ”کتھوں ماریا ای؟”

کرمو اک صلع ‘تے بہہ گیا، ”بھاگ لگے رہن! میں تاں ساری عمر اک ترڈی وی نہیں ماری، کمبل کتھوں مارانگا؟ پھیر کمبل وی اجیہا کہ تساں ہتھ لایا تاں میں تہاڈے لوں کنڈے کھڑے ہندے ویکھے۔”

چودھری دا چہرہ اس طرحاں ہو گیا جویں اوہدی چوری پھڑی گئی ہووے۔ خربوزے نوں اک ہور چیر آ گیا۔ چودھری نے کیہا، ”چلو ماریا نہیں تاں لیا کتھوں؟”

کرمو نے جواب وچ پل کو دی دیر کیتی۔ اوہدیاں اکھاں چمکیاں۔ اپنے پتر دی چرچہ ویلے ہمیشہ اس طرحاں لگدا سی جویں اوہدیاں پتلیاں وچ رکھے ہوئے دیویاں دیاں لاٹاں بل پین۔ ”کالاشاہ کاکو ‘چ میرا پتر اے نہ سرفراز…”

”ہاں اوہ صرفہ!” چودھری نے کرمو دی غلطی سدھاری۔

”ہاں جی، اوہ ای سرفراز” کرمو نے اپنی غلطی دی سودھ ولّ کوئی دھیان نہ دتا، ”اوہ آکھن لگا بابا اس واری اتھوں اک چنگی جہی جتی لے جا۔ میں کیہا پتر، جتیاں ادھر پنڈ وچ بہت نے، کجھ ہور لیا، کوئی توپھھا۔ اوہ ایہہ کمبل لے آیا۔ ملیشیا وچ اوہدے کسے دوست دا پیو رہندا اے۔ اوہ ایہہ کمبل اپنے پتر لئی لیایا سی۔ سرفراز نے میرے لئی اس توں خرید لیا۔”

چودھری نے کیہا، ”ویکھ کرمو جیکر میں کیہا کہ مینوں ایہہ کمبل چاہیدا اے…. تاں؟

”تے لے لؤ نہ، بھاگ لگے رہن۔” کرمو نے ترت جواب دتا۔ ”سرفراز پچھیگا تاں کہہ دیاںگا چور لے گئے۔”

چودھری نے کرمو دی گلّ نوں ہاسے وچ گواؤنا چاہیا پر صاف پتہ لگدا سی کہ اس ہاسے دا پھیپھڑیاں نال کوئی سبندھ نہیں سی۔ پھیر وی اوہ اک دم گمبھیر ہو کے بولیا، ”ایہدا کی کرینگا؟”

”کجھ وی نہیں، بھاگ لگے رہن۔” کرمو دی آواز ‘چ بڑی بے پرواہی سی۔ بڑا ٹھرھما سی۔

”پر میں مفت نہیں لوانگا”، چودھری نے کیہا، ”ایہہ ساڈی خاندانی عادت اے کہ اسیں مفت چیزاں دندے ہاں، لیندے نہیں۔ توں تاں جاندا ای ایں۔ تینوں عمر بھر دا تجربہ اے۔”

”ہاں جی” کرمو نے کیہا، ”پر کدی کدی لین والے ‘تے دین دا ویلا وی آ جاندا اے۔ لے لؤ نہ، سرفراز مینوں ہور گھلّ دیویگا۔”

”نہیں کرمو” چودھری بولیا، ”توں ساڈا مراسی ایں۔ تیرے پیو دادے نے ساڈے بزرگاں دیاں جتیاں جھاڑیاں نے۔ منگ کی منگدا ایں اس کمبل دا؟ صرفے نے تینوں دسیا تاں ہونا ای اے پئی اس کمبل دے کنے روپئے دتے سن۔”

”ہاں جی سرفراز نے دسیا تاں سی۔” کرمو دی آواز ‘چ یوجنا بناؤن دی ڈونگھائی سی۔ پھیر اوہ اک نرنے تے پہنچ کے مسکراؤندا ہویا بولیا، ”کمبل دوجے دیش دا اے نہ جی۔ میں آکھیا وی سی سرفراز نوں پئی انیاں فضول خرچیاں نہ کریا کر۔ کہن لگا کوئی وی چیز میرے باپ دے آرام نالوں مہنگی نہیں۔ تسیں ٹھیک آکھدے سی، سکھیا نے منڈیاں دے دماغ وگاڑ دتے نے۔ قیمت کجھ زیادہ ای اے بھاگ لگے رہن۔”

”مطلب انی زیادہ اے کہ صرف مراسی دے سکدا اے اتے میں نہیں دے سکدا؟”

چودھری اپنا غصہ چھپاؤن دے یتن دے باو جود چھپا نہ سکیا۔ ”دسّ کنے دا آیا ہے؟ پنجاہ، سو، دو سو، تنّ سو،… کنے دا اے؟”

”تنّ سو نہیں جی” کرمو نے چودھری دے منشی ولّ اسے طرحاں ای ویکھیا جس طرحاں جتیاں مارن توں پہلاں منشی نے کرمو نوں ویکھیا سی۔ کل دو سو باٹھھاں دا آیا اے۔” اوہنے پرسنسا پراپتی والی نظر نال لوکاں ولّ جھاکیا۔

”اتے انی رقم تیرے پتر نے تار دتی؟”

”کماندا کھاندا اے نہ، ربّ تہانوں بھاگ لائے۔”

”توں میرے کولوں دو سو باٹھھ روپئے لئینگا؟”

”تسیں باٹھھ رہن دیو، اوہناں دا حساب پھیر ہندا رہے گا۔ دو سو دے دیو۔”

”دو سو باٹھھاں وچ باٹھھ رلا کے کیوں نہ دیاں؟” چودھری نے بازی مارن والے انداز ‘چ کیہا، ”اوئے توں ساڈا مراسی ایں۔”

”چلو زیادہ دے دیو۔ بھاگ لگے رہن! تنّ سو چووھی دے دیو۔”

”تینوں تاں دکانداراں وانگ حساب کرنا وی آ گیا اے”، چودھری نے دل لگی کرن دی کوشش کیتی۔

اتے کرمو کمبل لاہندا ہویا بولیا، ”میں تاں ہن بے حساب خرچ کردا ہاں جی۔ بس کجھ آؤندا اے تاں ایہہ باٹھھاں دا حساب آؤندا اے۔”

چودھری نے کرمو ولوں چلا ئے ہوئے تیر توں بے پرواہ ہو کے اپنے منشی نوں کیہا، ”لے بھائی دے دے ایہنوں تنّ سو چووھی۔”

”روپئے منشی جی، تنّ سو چووھی روپئے” کرمو نے منشی نوں تاکید کیتی۔

”روپئے نہیں تاں پیسے؟ منشی نے قمیض ہیٹھاں پائی ہوئی کڑتی دی اندرلی جیب وچوں نوٹاں دی گٹھی کڈھدیاں ہویا پچھیا۔

”میرا مطلب سی کدھرے تسیں تنّ سو چووھی روپئے دین دی بجائے تنّ سو چووھی جتیاں مارن نہ لگّ جاؤ۔”

چودھری سنے سارے لوک زور نال ہسے، پر ساریاں دے ہاسے دا ارتھ وکھو وکھرا پچھانیا جا سکدا سی۔ چودھری تاں اس طرحاں ہسیا جس طرحاں اوہدا سینہ ٹین دا اک پیپا ہووے تے کرمو نے ہلا کے اس وچ پئے روڑے کھڑکا دتے ہون۔

کرمو نے روپئے لئے تے مسکراؤندا ہویا سویمان نال ٹر گیا۔

پھیر چودھری اپنے ساہمنے کمبل کھلار کے ہسیا۔ اوہنوں چنگی طرحاں جھاڑیا جویں کمبل دا مراسیپنا کڈھ رہا ہووے۔ اوہنوں تہہ کر کے منشی نوں دتا کہ گھر پہنچا دے، ”کہنا کہ ایہنوں سارا دن دھپے پا کے کسے پیٹی وچ سٹّ دین۔” پھیر اتھے بیٹھے لوکاں نوں سمبودھن کردے کیہا، ”درجناں پئے نے اس طرحاں دے کمبل پر میں دو پیسے دے مراسی نوں ڈھائی تنّ سو دے کمبل دی بکل ماریاں ویکھ نہیں سی سکدا۔ جتی نوں پیراں دے ہیٹھاں ای رہنا چاہیدا اے۔”