نمبر دارنی ۔۔۔ احمد رضا پنجابی

’ نمبردارنی

احمد رضا پنجابی

 ‘

کھُلے ویہڑے دے فیدیاں دا تے سبھ نوں پتا سی پر نقصان دا صرف حشمت بانو ای جان دی سی, پوری حویلی دی صفائی کلی اوہنوں ای کرنی پیندی. کدی کُکڑ دی بانگ تے کدی مولوی دی بانگ تے ماں جی دی واج اوہدے کَناں اِچ پیندی “نی حشمتے… نیں اُٹھ جا نیں بچہ دیہنہ چڑھن آلا ہو گیا ای, گھر دی صفائی مُہرے کر لئے تے مُڑ بھانڈے مانج لئیں” اکھاں ملدیاں روز اوہدے دل وچ آندا کہ پتا نہیں جے ایہ سارے کم کیتے بناں دینہہ چڑھ گیا تے کیہڑا گُناہ ہو جانا اے یا مُڑ کے رات پئے جانی اے.. ایہ سارے کم نبیڑ کے اوہ مسیتے جاندی تے فیر سکول, تیجی جماعت دے امتحاناں تائیں اوہدا قرآن مجید ناظرہ وی پورا ہو گیا جس توں بعد اُس نوں اوہدے پیو میاں بشیر خان ولوں حُکم سُنا دتا گیا کہ ہُن توں وڈی ہو گئی ایں, ہُن میری پُتری بس گھر ریا کرے گی.. حشمت بی بی نوں ایہ گل چنگی نہیں لگی, اوہنے پیو ول ویکھیا تے اوہ ہس کے کہن لگیا “لئے تے ہور آپاں کیہڑا اپنی شہزادی نوں اُستانی بنانا اے, میں تے شہزادی بنا کے رکھاں گا دھی اپنی نوں” اُس دن توں حشمت بی بی اپنے گھر دی شہزادی بن گئی بس تھوڑا جیا کم ایہ ودھیا کہ پہلے کماں دے نال نال آٹا گُنن لگ پئی تے ناشتے توں بعد بھانڈے وی مانجن لگ پئی.. اس گل دے کوئی چار کو سال بعد حشمت بانو دی ماں انوار بی بی نوں ساہ دی تکلیف ہوئی پہلے تاں اوہنوں نال دے چھوٹے شہر لئے کے گئے پر جد ڈاکٹر جواب دِے دتا تے وڈے شہر بہاول نگر لئے کے آ گئے جِتھے اوہنوں ہسپتال داخل کرا دتا گیا پر دوجے دیہاڑے اوس دے ساہ پورے ہو گئے.. ماں دے مرن مگروں کُجھ دیہنہ تاں بھوئیاں, ماسیاں تے اوہدی چاچی نے گھر سنبھالیا پر چالیہے توں بعد گھر حشمت بانو جوگا رہ گیا.. ماں کِویں گھر سانبھیا ہویا سی ایہ اوس نوں ماں دے ٹُر جان توں بعد پتا لگیا جد او دُدھ رِڑکن سَوختے بیہندی تے اوہنوں انج لگدا جویں اوہ اپنی ماں دے ناں دے ہنجو رڑک رئی اے پر کدی وی ایہناں ہنجواں چوں آس تے اُمید دا گھیو نہ نکلیا.. اک وڈے تے دو نِکے بھراواں دی اوہ کلی بھین سی جنہاں نوں اوہ سکولے گھل کے گھر تے اپنے جوگی رہ جاندی.. ایس اِکلاپے تے گھر دی ساری ذمے واریاں نے اوس نوں سبھ کُجھ ویکھن تے سوچن والی کُڑی بنا دتا, کسے دے خُشی غمی یا شادی ویاہ تے جو کُجھ دینا اے اوہ صرف اوہنوں ای پتا ہوندا سی, برادری دیاں ساریاں سوانیاں اوہدی تعریف کردیاں کہ بشیر خان دا گھر اوہدی دھی نے سانبھ لیا اے, بشیر خان تاں بس فصلاں دے حساب کتاب, ڈیرے داری تے دوجے نِکے موٹے کَماں وچ ای رُجھیا رہندا باقی سبھ کُجھ حشمت بانو نوں ای ویکھنا پیندا, ہولی ہولی اوہنے وڈے بھرا مُرید خان دیاں فضول خرچیاں تے وی نظر رکھنی شروع کر دتی جو کالج داخل ہُندیاں سار ای نِت نویں جھوٹھ بول کے اوہدے توں پیسے ماردا سی. نِکے بھراواں دے سکول تے سارے مسلیاں دا حل اوہدے کولوں ای لبھدا, نِکے دوویں بھِرا جدوں کالج اپڑے تے وڈا ایم اے کر کے گھر آ گیا, رب دا کرنا ایہ ہویا کہ مُرید خان نوں ستویں مہینے ای سرکاری نوکری لبھ گئی, برادری دے لوک ایس گل دی مبارک دین آئے تے دو رشتے وی پکے کر گئے پہلا مُرید خان دا اوہدی وڈی بھوئی دے گھر تے دوجا حشمت بانو دا اوہدی وچکارلی ماسی دے گھر جیس دا اِکو اِک پُتر غلام رسول سی, دو پنِڈ چھڈ کے اوہناں دا کھوہ سی تے ساڑھے چار مُربعیاں دا او کلا وارث.. غلام رسول دے گھر آ کے اوہنوں انج لگیا جویں بس حویلی ای بدلی اے باقی سبھ کُجھ تاں اوسے طراں ای اے, پہلے پہلاں تے اوس نوں اپنی ماں دا کھُلا ویہڑا بڑا یاد آندا جتھے اوس تریویہہ ورہے گُزارے, پیو دے ویہڑیوں جد کوئی اوس نوں لین آندا تے ماں دی قبر تے دعا منگ کے ماپیاں دے ویہڑے پیر رکھدی, اوہنوں انج لگدا جویں اوہدے دے سارے رشتے بس ایس قبر نال جُڑے ہوئے نیں.. اک دو دن مگروں غلام رسول اوس نوں لین آ جاندا تے اوہ اپنے ہتھیں پیو دے گھروں کُجھ نہ کُجھ بنھ کے اک پوٹلی بنا لیندی جس وچ کدی گُڑ کدی گنڈے کدی چاول تے کدی کُجھ ہور ہوندا, ایہ سبھ کُجھ اوہدے اپنے گھر وی ہوندا پر اوہ فیر وی لئے جاندی, نِکے بھِرا تے اوہدا پیو اوہنوں کوئی وڈی یا چنگی شے دین دی کوشش کردے تے اوہ نہ لئے کے جاندی.. اوہنوں اپنی ماں دا آکھیا ہمیش یاد رہندا “دھئیے ماپیاں دے جیندیاں تائیں پیکے گھروں خالی ہتھ نہیں نکلی دا تے جد ماپے نہ رہن تے فیر کُجھ لئے کے نہیں نکلی دا ” پہلی دھی زرینہ دے جمن نال اوس نوں ایہ گھر پہلے نالوں بدلیا ہوئیا لگیا جویں اپنی دھی دے نال ای اوہ اک واری فیر اس گھر وچ جم پئی اے, غلام رسول دا سلوک وی اوہدے نال چنگا سی ہر شے اوہدے ہتھ وچ سی, موضعے دی نمبرداری ہون پاروں غلام رسول دے باہر دے کم وی گھٹ نہیں سی اُتوں اوس نے لہندے پاسے آلا زمین دا مربع وی واہی بیجی لئی آباد کر لیا سی جس کر کے گھر دا نِکا توں وڈا کم حشمت بانو اپنے ذمے لئے لیا ایتھے تک کہ گھر توں چڑھدے پاسے دے باراں کِلیاں دا حساب وی مزارعیاں نال آپ ای کرن لگ پئی کیوں جے پچھلی واری دی کنک دی فصل تے جھار نوں ویکھ کے اونہوں شک ہو گیا سی کہ ایہناں نے کوئی ڈنڈی ضرور ماری اے.. دوجی دھی توں بعد رب نے پُتر دِتا جس دا ناں ممتاز خان رکھیا گیا, گھر دا وارث جمن نالوں اوس نوں اپنے پُتر جمن دی ڈاہڈی خُشی ہوئی جو کوئی پُتر دے ناں تے دُدھ منگدا اوہنوں دُدھ لبھ جاندا جو آٹا منگدا اُس نوں آٹا.. اوہدے گھروں کوئی کدی خالی ہتھ نہ مُڑیا حشمت بانو دا ناں اوہدے ماپیاں دے گھر ای رہ گیا سی ایتھے تے اوہ نمبردارنی سی تے سب نے دِلوں منیا ہوئیا وی سی.. ممتاز خان اوہناں دِناں کوئی ساڑھے چار سالاں دا سی جدوں سیالیاں دی اک رات غلام رسول دل دا دورہ پین پاروں ساریاں نوں روندا چھڈ کے ٹُر گیا.. غلام رسول دے مرن توں لئے کے پہلی فصل گھر آون تائیں اوہ پہلے والی رحم دل نمبردارنی ای رئی پر کامیاں دیاں بےایمانیاں ویکھ کے پوری نمبردارنی بن گئی, نویں واہی بیجی لئی اونہے مزارعیاں دے دو گھراں دے بھانڈے چُکوا کے تن نویں مزارعیاں دے گھر بُلا لئے, آنڈ گوانڈ دے لوکاں اوس نوں بڑے مشورے دتے کہ چھڈو واہیاں نوں اِک کِلے دے ویچن نال تُہاڈا سال چنگا لنگھ جانا اے پر اوس کسے دی نہ منی.. پُتر دی اُنگل پھڑ کے اوہ ہر شے تے نظر رکھدی تے جے کسے بھیڑی اکھ رکھی تے اوس اوہ بےعزتی کیتی کہ چار ہور لوکاں نوں وی کَن ہو جاوے.. ممتاز خان سکولے جاون لگا تے اوہنوں ایہ آسرا لگ پیا کہ ہُن تے بس کُجھ سالاں دی ای دیر اے.. آسے پاسے دے لوک اوس ویلے حیران ہوئے جد اُس اپنے لاہندے دے مربعے دے نال چار کِلے زمین لین دا سودا کرلیا.. اوہدا وس جے چلدا تے اوہ آسے پاسے دی ساری زمین اپنے پُتر لئی خرید لیندی, زمین خریدن دے چھے سال بعد اس اپنی دھی زرینہ دا ویاہ کیتا تے اس توں ساڑھے تن سالاں بعد نِکی دھی آمینہ دا ویاہ وی ہارون آباد کر دِتا.. پُتر پڑھدا پڑھدا پنجاب یونیورسٹی اپڑ آیا جس دیاں فضول خرچیاں نوں اس روکن دی بڑی کوشش کیتی پر اوہ ایہ آکھ کے چُپ کرا دیندا “ماں میرئیے تُسی پُرانے ویلے دیاں گلاں نہ کریا کرو ہُن دنیا وی بدل گئی اے تے خرچے وی” دو دو مہینیاں تائیں جد ممتاز خان پِنڈ نہ جاندا تے ماں دے دل نوں ہول پین لگ جاندے تے جس ویلے جاندا ماں دے دتے پیسیاں توں وکھ کوئی جانور ویچ آندا یا سال واسطے ماں توں پُچھے بِناں زمین ٹھیکے تے دے آوندا.. اگلی واری پُتر دے آن تے ماں اس نال ایہناں کَماں توں لڑدی پر ممتاز کدی ہس کے تے کدی کاوڑ کرکے گل نوں ٹال جاندا نمبردارنی دی حیاتی دا اوہ سبھ توں اوکھا ویلا سی جد اوہدے پُتر نے نال پڑھدی اک کُڑی شہلا پرویز دے نال ویاہ کرن دی ضِد کر لئی, نمبردارنی نوں بعد اِچ پتا لگیا کہ پچھلی وار ڈیرے اِچ جیہڑا بندا اوہدے پُتر نال لاہوروں آیا سی اوہ شہلا دا پیو پرویز سی.. جد پُتر دی ضِد حدوں ودھی تے نمبردارنی وی ہاں کر دتی, ویاہ ہو گیا پر ایہدے پنج دناں بعد ممتاز خان تے شہلا لاہور ٹُر گئے کُجھ دِناں بعد ممتاز پِنڈ گیا تے نمبردارنی توں پُچھے بناں چڑھدے دے باراں کِلے ویچن دا سودا کر آیا, نمبردارنی نے بڑا رولا پایا پر ممتاز نے اوہدی ہِک نہ منی.. ایہناں پیسیاں نال اک دس مرلے دا گھر خریدیا گیا تے باقی پیسیاں نال خرچ چلایا گیا.. اگلے باراں سالاں اِچ کِلا کِلا کر کے ممتاز نے نہر دے نال والے اٹھ کِلے ویچ چھڈے.. نمبردارنی ہُن صرف اپنے حصے دے چوداں کِلیاں دی نمبردارنی سی, کُجھ بُڑھاپا تے کُجھ پتر دی نافرمانی اوس کھا رئے سن پر اوہدا اپنے آپ نال وعدہ سی کہ میرے مرن توں پہلاں میرے حصے دی زمین تے کدی وی نہیں ویچ سکے گا… گل چوداں کِلیاں دی سی یا لوکاں دے طعنے کہ ممتاز خان ماں دی خدمت دے ناں تے ضِد کر کے لاہور لئے کے آگیا, گھروں نکلدیاں ہوئیاں سبھ کُجھ بھُل کے نمبردارنی نے اپنے دو پوتریاں تے اک پوتری واسطے بہت ساریاں شیواں تے کپڑے بنوا کے ٹرنگ اچ رکھ لئے. لاہور دے لمے سفر دے ادھ وچکار ای نمبردارنی نوں نیندر آگئی جدوں اوہدی اکھ کھُلی تے لاہور اپنے گھر اپڑ چُکے سن گھر اِچ جد اوہدے پوترے تے پوتری بھج کے اوہنوں مِلن نہ آئے تے اوس کاوڑ نال بالاں نوں اپنے ول بُلایا “اورے آو وے بے مُہریاں, ملنا نہیں جے اپنی دادی اماں نوں” نمبردارنی دی ایہ گل سُن سارے بال پہلے تے چُپ رئے فیر ماں دے ہسن تے ہسن لگ پئے تے اپنی ماں توں پُچھن لگے “ماما یہ کون ہیں اور کیا کہتیں ہیں” “کُچھ نہیں آپ ٹیوشن لے کے آجاو تو پھر اپنے پاپا سے پوچھ لینا” نمبردارنی نوں ایہ سب بڑا عجیب جیا لگیا دوجے دن جد نمبردارنی اپنی پوتری نوں صندوق چوں دیسی حلوہ کڈھ کے کھوان لئی اپنے ول بُلایا تے شہلا نے اوس نوں ڈانٹ دتا “مت کھلائیں بچوں کو ایسی ویسی چیزیں اور نہ انہیں اوراں آ وغیرہ کہہ کے پُکاریں” شہلا دا ایہ رویہ نمبردارنی دی برداشت توں باہر سی “نی کیہ میں ایہناں نوں خراب کرن آئی آں” “امی یہ کیا کہتیں ہیں” “پتا نہیں بیٹا اب کیا کیا سُننے کو مِلے گا” پُتر دے گھر لڑائی نہ ہووے ایہ سوچ کہ اوہ چُپ کر گئی پر کُجھ دناں بعد نمبردارنی نے پُتر اگے اوہدی بیگم تے اوہدی اولاد دا گلہ کیتا کہ میں جد وی بولنی آں تے سارے میرے بولے لفظ دُہرا دُہرا کے میرا مزاق اُڑاندے نیں” “اماں نہ بولیا کرو ناں تُسی اوہناں نال, ہُن تُسی آپ ای سوچو جیویں اسیں بول رئے آں جے ایہ بچے سُنن گے تے اونہاں تے کوئی چنگا اثر تھوڑی ہووے گا” ایہ گل سُن کے نمبردارنی نوں اِک چُپ لگ گئی, اس توں بعد جد وی اُس نوں کسے اپنے پوترے پوتری تے پیار آندا اوہ دل ای دل وچ خُش ہو لیندی پر مونہوں کُجھ نہ بولدی.. شہلا تے ممتاز اس چپ تے بہت خُش سن پر دناں اِچ ای نمبردارنی دی صحت بُری طراں ڈِگن لگ پئی.. کئی وار ممتاز نے پُچھیا وی سہی پر اوہ مونہوں کُجھ نہ بول پائی, اونہوں انج لگیا جے او بولی تے کندھاں وی اوہدے تے ہسن لگ پین گیاں.. جد دو مہینے ایسے طراں لنگھ گئے تے اک دن گوانڈیاں دے کہن تے ممتاز اوہنوں اک ڈاکٹر کول لئے گیا جس کُجھ دوائیاں دتیاں پر اُس نوں دوائیاں نال کوئی فرق نہ پیا, ہفتے بعد فیر لوکاں دے کہن تے ممتاز نمبردارنی نوں لئے کے اک وڈے ماہر نفسیات کول گیا جیس ممتاز نال بڑی لمی گل وات کرکے حشمت بی بینوں پِنڈ واپس لیجان دا مشورہ دِتا.. ممتاز دو دِناں بعد نمبردارنی نوں لاہور توں پنڈ چھڈن آیا, پِنڈ اپڑدے اپڑدیاں شام پئے گئی تے اوس سوچیا رات ایتھے رہ کے کل سویرے لاہور نکل جاواں گا… “نی شریفاں تیرا کَکھ نہ رہوے ویکھ ویہڑے دی کیہ حالت کر چھڈی ہَئی, وے منظور مَجھاں بھُکھیاں کھلیاں نیں پَٹھے کیوں نہیں پاندا”… سُتا ہویا ممتاز ایہ سمجھ ریا سی کہ جویں اوہ اک سُفنا ویکھ ریا اے.