کالیے دی کہانی ۔۔۔ انور علی

کالیے دی کہانی

( انور علی )

ریڈیو والے مینوں کسے منگل نوں فون کردے نیں “سانوں جمعرات لئی اک چھے منٹ دی کہانی دی لوڑاے۔ جیکر تسیں کل ساڈھے باراں وجے آکے ریکارڈ کروا دیوتے بڑی چنگی گل اے۔ “
میرے کجھ سمجھدار بیلی ریڈیو والیاں نوں تے اوہناں دیاں لوڑاں نوں سمجھدے نیں۔ اوہناں اک درمیانے میچے دی کہانی دا سچا گھڑ رکھیا اے۔ جد وی ریڈیو والیاں نوں لوڑ پیندی اے اوہ ایس سچے وچ اک دو کو منٹ دی کہانی یا لطیفہ ، تن منٹ دیاں ایدھرلیاں اودھرلیاں تے دو منٹ دے وقفے پا کے اک نویں نکور کہانی کڈھ لیندے نیں۔ کل دی تھاں اوسی شامیں جاکے ریکارڈ وی کروا آندے نیں تے بنک اکاؤنٹ نہ ہون دا بہانا کرکے چیک پچھے اپنے دستخطاں دی شناخت وی کروا لیندے نیں۔ گھر آکے اوہ ایس کہانی ، لطیفے ، ایدھرلیاں اودھرلیاں تے وقفیاں نوں اگے پچھے کرکے ہور نویں کہانی گھڑ کے رکھ لیندے نیں کہ ریڈیو والے فون کرن۔ اُچیاں پارٹیاں تے لوکی کسے شاعر نوں گھیر کے اوہدے ترلے پاندے نیں۔ تے اوہدی ادھ صدی پرانی غزل نال اپنے تے حال چڑھا لیندے نیں پر ریڈیو، رسالیاں والیاں نوں چھڈ کے رب دی مخلوق وچوں شیدای کوئی تہانوں کہانی دی فرمائش کردا اے۔ شید میں ایس لئی کہیا کہ پچھلے کئی ورھیاں توں کالیا میرے کھیڑے پیا ہویا اے، اپنی کہانی لکھان لئی۔ پر کالیے، تیرے وچ کیہڑی انوکھی شے سی۔ توں کہڑا ملک فتح کیتا۔ کیہڑی جنگ لکھاں ؟ بہتا ای مغز مارداں تے توں مینوں اک پرانا مٹی دا لوٹا لگداں ، ہتھ لگ لگ کے میلا ہویا۔ لوٹا جیہنوں ہتھ لان مگروں لوکی اپنے ہتھ صابن نال دھون ۔ ٹٹی دی کندھ اتے پیا لوٹا۔ لوٹا کندھ اتے تے اندر کالیا۔ چنن دین بار بار ایس لوٹے نوں ویکھدا اتے واج دیندا اے۔ اندروں کالیا “آیا ابا”کہندا اے۔ اک واج تے آیا ابا والا جواب وی نہیں آنداتے کالیے دا ابا اپنی گھر والی نوں کہندا اے “لے کرماں والیے، تیرا پتر اج پھیر اڈاری مار گیا”
پاکستان بنن ویلیاں کالیاں آخری اڈاری مار گیا۔ اوتھے چلا گیا جتھوں مڑ کدی کوئی نہیں آیا۔ پر میں دسیا ناں، کالیاں حالے وی آندا اے، میرے سفنیاں وچ، اپنی کہانی دی فرمائش کرن۔ میں سوچداں اوہنوں اپنی کہانی نال اینا ای پیار اے تے آپے کیوں نہ پڑھ لکھ لیا۔ آپوں اپنی کہانی لکھ لیندا۔ کنے ای لکھاریاں آپنیاں آپ بیتیاں لکھیاں نیں، ایہدے وچ کیہ برائی اے۔ پر پھیر سوچداں ، ان پڑھ ہون وچ کالیے دا دوش نہیں ۔ اوہدے پیو اوہنوں سکولے پایا ای نہیں ۔ برکت ترکھان دی ہٹی پادتا ترکھانا سکھن لئی۔ برکت نوں بیگاریں اک منڈامل گیا اوہنے اپنے پتر نوں سکولے پادتا، کالیے دا ہانی کھوہ لیا۔ ہن کالیا ٹٹی دی کندھ اتے لوٹا رکھ کے اڈاری نہ ماردا تے ہور کیہ کردا۔ اڈاری مار کے اوہ جانے تے جیلے نہ بکریاں چران چلا جاندا۔ دوپہریں کسی ککری دی ڈب کھڑبی چھاں ہیٹھ بیٹھ کے اوہناں دی روٹی وچوں آپنیاں لکھیاں برکیاں کھا لیندا۔ کسی بکری دیاں چار دھاراں مارکے روٹی گلیوں لاہنداتے جانا کہندا “کالیے”تھوڑیاں دھاراں کھچیں۔ مالک اینویں ای لڑدے نیں “کالیا الف آم، ب بکری تے نہیں پڑھیا پر اوہ بکریاں نوںڈکن، موڑن تے پانی پیان دیاں واجاں سکھ گیا۔ بکریاں دیاں کنیاں قسماں تسیں میں تے نہیں جاندے پر کالیے نوں پتا سی۔ کالیا کوئل ورگا کالا سی تے اوہدی اواز وی کوئل ورگی۔ قبراں وچ کبی ٹاہلی دی دوسانگھی وچ بیٹھ کے اوہ بالو ماہیا گانداتے اوہدا گاؤن سنن والیاں دیاں اکھاں وچ نظر آندا۔ ایہہ گلاں اک تھاں، پرایہناں وچ کہانی والی کوئی گل نہیں جیہڑی میں کسے ریڈیو، رسالے لئی لکھاں پر کالیا نہیں ٹلدا۔ 
اوہ ہر اٹھویں ، دسویں ، چھماہی میرے سفنیاں وچ آندا اے اپنی کہانی لکھان لئی۔ یاتے اوہ کبی ٹاہلی دی دو سانگھی وچ ڈھاسنا لائی بیٹھا ہوندا اے، یا کسی بکری تے سوار یا جیل دی کندھ نوں گھوڑا بنائی۔ ٹاہلی ، بکری ، کندھ سبھ ہوا وچ تردیاں تے کالیا بدل وانگوں اڈوا۔ جس راتیں کالیا اپنے کہانی دی فرمائش پان آپندا اے اوہدے اٹھ دس دن مگروں تیک میں گواچا گواچا رہناں تے اپنی عینک ، گھڑی قلم تے ہور شیواں ایدھر اودھر رکھ کے بھل جاناں۔ ایہہ شیواں تے لوڑ مگروں مل جاندیاں پر مینوں کالیے تے بڑی کس چڑھدی اے۔ 
مینوں یاد پیندا کالیے دے پیو اوہنوں ترکھانیوں اٹھاکے لوہارے پادتا سی، آنے دہاڑی تے تے کالیے دیاں، روز، روز دیاں اڈاریاں بند ہوگئیاں۔ ہن اوہ جد وی اڈاری مارداتے لمی اڈاری ماردا۔ ترکھانے ورگی نہیں کہ فجری گیاتے شامیں آگیا۔ ہن اوہ دو چار مہینے مگروں ای مڑدا۔ لمی اڈاری نال بچت وی ہو جاندی ۔ پیو ایس لئی پھینٹی نہ پاندا کہ مڑنہ اڈاری مار جاوے تے استاد ایس لئی کجھ نہ کہندا کہ گھروں ای کھا کے آیا ہے نا؟ پر کالیا اپنی دوریاں دی گل نہ کردا۔ مینوں وی نہ دسدا۔ نہیں تے شید ہن اوہناں وچوں ای کوئی کہانی نکل آندی ۔ اوہدے اشاریاں توں لگدا اوہ کلچے دی ویچدا رہیا تے ددھ دیاں کڑاہیں وی مانجدا رہیا۔ اک واری مینوں کہن لگا جے گاں پورے زور نال پونچھل مارے تے بندے دی سنگلی توڑ دیندی اے۔ “ایہہ کوئی پچھن والی گل نہیں سی۔ یاتے اوہ گجراں نال رہ کے آیاسی یا کسے پنڈ دا اجڑ چاردا گئی سوں لیا “یا”ہٹی دے تھڑے تے ای لک سدھا کرلینداسی”ایہہ تے کوئی گل نہ ہوئی ۔ ایہدے وچ کہانی میں پلیوں پاواں؟
قیدیاں نال یاریاں ۔ تسیں دسو ایہہ کوئی شریفاں دا کم اے۔ اک وار جیل دے اک قیدی نال اوہدی یاری ہوگئی۔ ساڈے محلے دے نیڑے اک جیل سی تے ایس جیل دے نال اک فارم جیہدے وچ قیدی سبزیاں بیجدے۔ فارم دی کندھ اندروں بندیوں اچی سی تے باہروں آدمی دے ک برابر تے ساڈے مونڈھیاں تیک آندی ۔ فارم دیاں پیلیاں وچ دنے قیدی کم کردے تے شامیں اندر وڑ جاندے ۔ قیدیاں وچ اک ہیڈ قیدی وی ہوندا، جیل دی پیٹی بنھی ۔ کم قیدی کردے تے اوہدا کم دوجے قیدیاں تے نظر رکھنا اسیں فارم دی کندھ دے باہروں ایہناں نوں ویکھدے تے ایہناں دے جرماں ، سزاواں دے ٹیوے لاندے۔ اک دن اک ہیڈ قیدی کالیے نوں پیسا دیندیاں کہیا “کاکا”ایہہ اک پیسے دیاں لیمپ دیاں بتیاں تے پھڑدے میں تینوں اک مولی دیاں گا”(ساڈے پاسے سگرٹ پین والے سکھ سگرٹ نوں بتی کہندے) کالیے سگرٹ لیادتے تے ہیڈ قیدی اوہنوں دو مولیاں دتیاں ۔ 
“دوجی کاہدی ؟”کالیے پچھیا۔
“ایہہ تیرے بیلی لئی “ہیڈ قیدی میرے ول ہتھ کردیاں کہیا۔ 
سکھ ہیڈ قیدی کھل کے گلاں کرن لگ پیا:
“اک واری میں اک منڈے نوں پیسادتا بتیاں لئی۔ اوہ اج تیک نہیں مڑیا۔ سوہنیا، ساڈا پیسا تابنے دا نہیں سونے دا ہوندا۔ گھروں پنج منگواؤ تے دو ملدے نیں تن گیٹ والیاں جو رکھ لینے ہوئے۔”
اوہدے مگروں کالیے تے ہربنس سنگھ دی یاری ہوگئی۔ دوپہریں روٹی ویلے کالیا ہر بنس نوں ضرور ملن آندا۔ کدی کدی اوہدے لئی گھر وی روٹی وی لیاندا۔ تے ہربنس کالیے نوں “میرے سوہنیا”کہندا۔ اوہدے سرتے ہتھ پھیرداتے آپنی کاکو تے کاکیاں دیاں گلاں کردا۔ ہربنس دی رہائی والے دن کالیا دیر نال جیل دے بوہے تے پہنچیا۔ باہر بیٹھے ملاقاتیاں دسیا اوہدے گھر والے تھوڑا چر پہلے اوہنوں گیندے دے ہار پاکے لے گئے۔ اوس دن کالیا اپنے لوہارے نہ گیا۔ اوہدے اٹھ دس دن مگروں اک سکھ ساڈے محلے چنن دین دا گھر پچھدا پھردا۔ مینوں ویکھ کے پچھان لیا۔ میں نہ پچھانیا لما تگڑاتے اپنی ڈانگ وانگوں سدھا۔ جیل دے فارم وچ تے اوہ نکا جیہا لگداسی ۔ کندھ دے ایس پاسے یا اوسے پاسے ہون نال کنا فرق پے جاندا بندے نوں اس وچ اگلے دن ہربنس سنگھ کالیے تے اوہدے پیو نال جپھیاں پاکے اپنے پنڈ مڑگیا تے کالیے نوں ہربنس دے گھردا گڑ کھا کھا کے دست لگ گئے۔ 
چر مگروں دی گل اے، جیہناں دنیں میں سائکل تے کڑیاں دے سکول ول پھیرے لاندا ہونداسی اودوں کالیا پھتے ددھ والے دی دکان تے بیٹھا حقا پینداتے جھیوراں دی نونہہ نوں آندیاں جاندیاں گھوردا۔ پر جھیوراں دی نونہہ کدی اوہنوں اکھ پٹ کے نہیں تکیا۔ کدی بالو ماہیئے دا کوئی بول چکدا تے تایا نظام دین یا بابا کریم بخش انج گھور دا کہ باقی دا بول کالیے دے سنگھ وچ پھس جاندا ۔ تے اوہ دو اک لمے گھٹ دے حقے مار کے کسے پاسے چلا جاندا۔ اوہدے جان مگروں پھتا ہر آن جان والے نوں کہندا “کالیا میرے حقے دی جڑ مار گیا”
ہور کیہ گل آئی سی چیتے کالیے دی ! ہاں اک واری شیخان دے منڈے نوں پر لگے تے اوہ پنجویں ستویں کفرم لیاکے پینداتے اک اک گھٹ محلے دے منڈیاں نوں وی لواندا۔ کالیے کدی اوہدا گھٹ مفت نہیں لایا۔ اوہ ہر وار اک جیوندی جاگدی، کڑکڑ کردی ککڑی لیاکے اوہدی بوتل دے برابر کھڑی کردیندا۔ تے اوس شام کوئی نہ کوئی محلے دار ککڑی چوراں نوں برا بھلا کہندا پھردا۔ 
اک واری میں شملیوں چھٹی گھر آیاتے کالیا اک نکی جیہی کڑی چکی چوک وچ کھڑاسی۔ ایہہ کڑی اوہدے مونڈھے نال انج لگی ہوئی سی جیویں لمیاں لتاں تے بن پونچھل والی اک کاٹو کسے دھوانکھے ٹہن نوں چمبڑی ہووے۔ کالیے دا ریٹھےورگا چمکدا رنگ ہن سواہ ورگا ہویاسی۔ پتا نہیں کیوں ۔ مینوں اوہنے “چھٹی آیاں ، باؤ؟ “انج کہیا جیویں بندہ کسے مسافر نوں پچھدا اے۔ میرے مگروں اوہ ٹانکا واہن لگ پیاسی۔ اوہ کوئی چنن دین توں وی ودھ غر لیبڑا ہونا جیہنے اپنی دھی کالیے نوں دے دتی سی تے ہن کالیا مینوں “چھٹی آیاں ، باؤ”کہہ کے چھیتی نال اپنے گھر ٹرگیا کتے میں اوہدی دھی نوں نطرنہ لادیاں۔ 
47وچ لاہوروں گھر آیاتے چار پنچ دن تے کالیا نطریں نہ آیا۔ جس دن ساڈے محلے اتے حملہ ہویا اوس دن اوہ اک لمی ڈانگ اتے اک نکا جیہا ٹکوا لائی میرے کولوں وی لنگھ گیا، بغیر سلام دعا کیتیاں ۔ حملا کرن والے تے بن مقابلیوں نٹھ گئے پر اوہناں دے نشانچی اچیاں تھانواں تے بیٹھے اپنے نشانے پکے کرن لگ پئے۔ قبراں وچ کبی ٹاہلی دی دو سانگھی وچ بیٹھے اک سکھ نے گھوڑا دبیا تے گولی کالیے دے کھبے گردے دے پھوبڑے کردی اک بوہے دی چوگاٹھ وچ جالکی۔ اوہنوں لیاکے کے منجی اتے پایا تے اوہدی روح اڈاری مار گئی ہوئی سی۔ تے آندے جاندے لوکی کہندے “نہ رو چنن دینا ، تیرا پتر شہید ہویا اے “پرایہہ کیہڑی وڈی گل سی۔ لدھیانے توں اٹاری تیک کنے ای شہیداں دیاں لاشاں ریل دی پٹری دے دوواں پاسے پئیاں سن۔ اٹاریوں اگے لاہور تیک وی لاشاں وچھیاں سن پر ایہہ شہیداں دیاں نہیں ہندواں سکھاں دیاں لاشاں سن۔ 
ایس توں اگے مینوں کالیے بارے کوئی یاد نہیں پیندی۔ ایہناں اوٹ پٹانگ گلاں وچ کہانی والی تے کوئی گل نہیں پرجے کدیں تھوڑپیاں ریڈیو والیاں ایہہ کہانی ورت لئی یا کسے رسالے ایہنوں چھاپ لیاتے بیر کالیے، سمجھ لے ایہہ تیری کہانی اے۔ ایہہ کوئی اجیہی کہانی نہیں جیہنوں سن کے لوکی تیرے پیو وانگوں رون یا پڑھی لکھے ایہنوں اک شہکار سمجھ کے اکھاں نال لان۔ توں ایہنوں ای وڈی کہانی سمجھ تے ہن توں میرے سنفیاں وچ آنا چھڈ دے ۔