آٹے دیاں چڑیاں

بلوندر سنگھ بلٹ

ماں ایہہ اُڈدیاں کیوں نآہیں

‘‘دھیے ایہہ آٹے دیاں چڑیاں نے… تاں کرکے۔’’

‘‘ماں چِڑیاں تاں چڑیاں ہُندیاں نے۔’’

‘‘نیں دھیے … آٹے دیاں چڑیاں، چڑیاں نہیں ہُندیاں۔’’

ماں ٹھرھمے نال میریاں ارلیاں-پرلیاں دے جواب دندی۔ روٹی پکاؤندی ماں کول بیٹھی میں پرات ’چوں آٹے دے دو پیڑے کڈھدی تے دو نکیاں چڑیاں بناؤندی۔ اک میری ماں ورگی پتلی مرو جہی تے دوجی باپو ورگی موٹی۔ پتہ نہیں میرے ہتھاں ’چ کی جادو سی کہ جدوں میں چھوٹی جہی چڑی بناؤندی تاں اوہ بڑی سوہنی بندی… سوہل تے کومل پر جدوں وڈی چڑی دی واری آؤندی تاں میرے اندر اک بھے جیہا اُٹھدا تے میں کمبدے ہتھاں نال چھیتی-چھیتی وڈی چڑی دا منہ سر سمیٹدی تے پھر چھوٹی چڑی نوں نہارن لگدی۔ کدی-کدی سوچدی کہ وڈی چڑی نہ ہی بناواں پر اوہدے توں بناں چھوٹی چڑی ادھوری جہی لگدی۔ پھر دوواں دا ویاہ کردی۔ پہلاں وڈی چڑی اگے-اگے تے چھوٹی چڑی پچھے-پچھیے۔ دو گیڑیاں پچھوں چھوٹی چڑی نوں اگے توردی تے وڈی چڑی نوں اس دے پچھے۔ ماں اس گلّ ’تے ہسّ پیندی، ‘‘وڈی چڑی نوں اگے ہی توریا کر… تاں ویاہ ہونے… نہیں تاں وڈی نے رسّ جانے۔’’

‘‘جے چھوٹی دا اگے ترن نوں جی کرے… پِھر؟’’
‘‘چاہے سو وار کرے… زور تاں وڈی دا ہی چلنے۔’’

‘‘ماں وڈی چڑی دا ہی زور کیوں چلدے؟’’

‘‘ایہہ تاں اوہیؤ جانے، جیہنے چڑیاں بنائیاں نے۔’’

ماں ہاؤکا لیندی۔ میرے سوال نہیں سن مکدے پر ماں دے جواب چہوں پلاں ’چ کھرد-برد ہو جاندے سن۔ اخیر کھجھّ کے ماں میتھوں چڑیاں کھوہ لیندی تے پیڑیاں ’چ ڈھال کے اوہناں دیاں دو روٹیاں پکا دندی۔ چھوٹی چڑی دا مینوں بڑا درد ہندا۔ میں اوہنوں توے ’تے پکدیاں، پھلدیاں، سڑدیاں تے اس ’چ بھاف نکلدی ویکھدی۔ ایہہ بھاف جویں میرے اندروں ہی نکل رہی ہندی۔ ماں تھالی ’چ روٹی پرسودی۔ چھوٹی چڑی والی روٹی میں اپنی تھالی ’چ رکھ لیندی پر جدوں کھان دا ویلا آؤندا تاں میں اس نوں صرف ویکھدی، نہاردی تے اوہدے ’چوں چڑی دے نقش تلاشن دے یتن کردی۔ کدے-کدے اس روٹی دی بھاف ’چوں مینوں ہزاراں چڑیاں اڈدیاں پرتیت ہندیاں تے کدے سبھ چڑیاں دے ساہ روٹی دی خوشبو ’چوں میرے اندر اتر جاندے تے اک جھرناہٹ جہی اٹھدی۔

‘‘ہن کھا وی لے کہ بٹر-بٹر جھاکی جائینگی،’’ ماں کھجھّ جاندی۔

‘‘میں نہیں کھاندی… ایہدے ’چ میری چڑی اے۔’’

‘‘کتھے آ چڑی… اوہ تاں اڈّ وی گئی۔’’

‘‘کدوں اڈّ گئی… مینوں تاں دسی نہیں۔’’

‘‘روٹی ’چوں جہڑی بھاف نکلی سی نہ… اوہدے چوں۔’’

آخر ماں مینوں کویں نہ کویں سمجھا ہی لیندی پر میں حیران ہندی کہ بھاف ’چوں چڑی کویں اڈ گئی! روٹی کھا کے میں گھبرا جاندی، ‘‘جے چڑی روٹی ’چوں نہ اڈی ہوئی تاں کتے ایہہ روٹی میرے اندر جا کے چڑی نہ بن جائے۔’’ کدے مینوں لگدا چڑی دے اوہ کھنبھ میرے ’چوں اُ گ آؤنگے تے میں سینکڑے چڑیاں دی ڈار ’چ جا رلانگی۔ پھر سوچدی ماں میرے باجھوں کی کریگی… اوہدے وی کھنبھ لّگ جان تے اسیں دوویں اڈاری مار جائیے پر باپو دے ہندیاں ایہہ کدے وی سنبھوَ نہیں سی ہو سکدا۔ اک وار میں اک نکی جہی چڑی بنائی۔ چنجھ لائی… نکی جہی تے تکھی۔ کھنبھ لائے کومل-کومل… بڑے سوہنے۔ چونکے دے بنیرے ’تے رکھ کے چڑی نوں کیہا، ‘‘چڑیئے… چڑیئے… اڈّ جا۔ چڑیئے… چڑیئے… اڈّ جا۔’’

چڑی نوں چونکے ’تے بٹھا کے آپ دور منجے ’تے بیٹھ گئی تے ویکھدی رہی کہ چڑی اڈیگی پر اوہ معصوم چپ چاپ بیٹھی رہی۔ میں زور نال پھر پکاریا۔
‘‘اُڈ چڑیئے… اڈّ۔’’

اچانک اِک کاں آیا تے جھپٹ مار کے میری چڑی نوں اڈا کے لے گیا۔ میں پچھے-پچھے دوڑی… چیکی… کرلائی پر کاں دے کھنبھ وڈے-وڈے سن تے اوہ چہوں اڈاریاں ’چ دور آسمان ’چ لوپ ہو گیا۔ ماں پھر غصے نال میرے ’تے ورھ پئی، ‘‘پھر کی ہویا… جے چڑی لے گیا… اک ہور چڑی بنا لے۔’’

پر میرے اندر اک ہور چڑی بناؤن دا مصلیٰ نہیں سی سگوں میں تاں اسے چڑی نوں اُڈدیاں ویکھنا چاہندی سی۔ دل کردا سی کہ اوہ گاوے، دور اڈاری مار کے پھر چونکے دے بنیرے ’تے آ بیٹھے… میرے نال رّج-رّج گلاں کرے… پھر میں اس توں پچھاں کہ دور آسمان کیہو جیہا اے…؟ رات نوں جہڑے تارے دسدے نے، اوہناں دا گھر کتھے ہے؟

‘‘ماں… ایہہ کاں میری چڑی نوں کتھے لے کے جائیگا؟’’
‘‘دور آسمان وِّچ…۔’’
‘‘پِھر؟’’

‘‘پھر ’کلا بہہ کے اس چڑی نوں کھاویگا۔’’
‘‘چڑی اوہنوں کٹدی نہیں اگوں؟’’
‘‘تینوں کیہا سی نہ کہ اوہ آٹے دی چڑی اے تاں کرکے۔’’

ماں چونکے ’چوں اٹھ کے پشواں دے واڑے نوں چلی گئی۔ پتہ نہیں میرے خیالاں ’چ چڑیاں دا تصور ہی کیوں رہندا سی۔ ساڈے ویہڑے دی ٹاہلی ’تے کنیاں ہی چڑیاں آ جھرمٹ پاؤندیاں… کدے اڈاری مار کے بنیرے ’تے بہندیاں تے کدے پھر ٹاہلی دے پتیاں نال مشکریاں کردیاں۔ مینوں چڑیاں دی کھیڈ بڑی چنگی لگدی۔ مینوں جویں چاء جیہا چڑھ جاندا۔ اک دن ٹاہلی ’تے کاں ویکھ کے میریاں رغاں ’چ جویں خوف جیہا پسر گیا۔

‘‘ایہناں سچی-مچی دیاں چڑیاں نوں وی کاں کھا جاندے؟’’ میں ماں نوں اک سلغدا سوال پچھیا۔ ماں جویں سچیؤں جھلس گئی۔ اوہدے ہتھ ’چوں آٹے دا پیڑا ہیٹھاں ڈھلک گیا تے اس نے ویہڑے ’چ منجے ’تے لتاں پساری بیٹھے باپو ولّ گہہ نال ویکھیا۔ باپو دیاں اکھاں وِّچ سخت گھوری سی۔ ماں چونکے ’چوں اٹھی تے چنی دے پلے نال منہ لکو کے کاہلے قدمیں کمرے ’چ جا وڑی۔ میں پچھے-پچھے گئی تے پھر اوہی سوال پچھیا، ‘‘ماں دسدی کیوں نہیں… ایہناں سچی-مچی دیاں چڑیاں نوں وی کاں کھا جاندے؟’’ ماں دی بھبّ نکل گئی۔ چنی دے پلے نال ماں نے منہ ہور گھٹّ لیا۔ باہروں باپو نے گڑھکویں سر ’چ آواز ماری۔ ماں دے جویں ساہ سوتے گئے۔ میرا جواب دتے بناں ماں پھر چونکے ’چ جا بیٹھی۔ اس وقت مینوں ماں دی بھبّ دی سمجھ نہ پئی پر ہن سمجھ آئٔے کہ ماں تاں آپ آٹے دی چڑی سی۔