دریا

(محمود احمد قاضی)

کشتی دی چال اک دن وِگڑ گئی۔ اوہ کنمبی تے اوہدا اُلار اک پاسے ہو گیا۔ اوہنوں انج لگا جیویں کشتی دا پیندا تھلے کسے چیز نال کھیہہ گیا ہووے۔ اوہنے چپو نوں الار دے الٹ پاسے اک سپنچ نال پولا جیہا بھار پا کے گھمایا، کشتی تھوڑی جئی پچھانہہ ہوئی فیر اگانہہ تے فیر اک ہلارے نال اوس ڈاہڈھی تھاں توں نکل گئی۔ پانی دی ڈونگھ نے اوہنوں اپنیاں باہنواں وچ لے لیا تے اوہ تارو ہو گئی۔ کدوں دا اوہدی سنگھی چ پھسیا ساہ اک نکے جیہے پٹاکے دی ٹھس کر جان والی اواز نال نکلیا۔ اوہنے سواریاں ول ویکھیا۔ اوہ بے دھیان سن تے جیہڑی قیامت اوہدے تے گزر گئی سی اوہدے توں ناواقف۔ اوہنے اسمان ول ویکھیا، خالم خالی۔ کدھرے کپاہ دی پھٹی برابر بدل یاں بدلی یاں اوہدا پتہ نشان نہیں سی لبھدا۔ پتن نیڑے سی تے اوہ چھیتی چھیتی چپو چلان لگ پیا۔ سواریاں لاہن توں بعد اوہ چھیتی نال کشتی نوں کھچ کے کنارے تے وچھے ریت دے بسترے تے لے آیا۔ اپنی جھونپڑی ول گیا تے اوتھوں کشتی نوں الٹان والا سمان تے اوزار لیایا۔ چنگی دیر کھیچل کرن توں بعد جدوں کشتی پُٹھی ہوئی تے اوہنے ویکھیا کشتی دی سجی وکھی توں ذرا تھلے اوہدی پِٹھ دے کول سجرا زخم سی پر اینا ڈونگھا نہیں سی۔ اک گل اوہنوں ہور پتہ لگی پئی ہن کشتی دا رنگ روغن اپنے آخری دماں تے سی تے اوہدیاں کجھ وِتھاں وِرلاں مرمت منگدیاں سن۔ گندہ بروزہ، وارنش، گِلو، پُٹین، رنگ تے ہور ضروری مسالیاں دی لوڑ سی۔ سوچ وچار نال اوہدے سُکے بُل سُنگڑن لگ پئے۔ ” ایہدا مطلب اے ہزار باراں سو دی پھٹیک اے۔ منڈے نوں شہر گیاں اجے زیادہ دیر نہیں سی ہوئی، نوکری نویں نویں سو۔۔۔خورے پیشگی ملدی سو کہ نہیں۔۔” اوہ خیالاں اچ ڈبا رہیا۔ فیر اوہ ہمبلی مار کے باہر نکلیا تے اوہنے اپنے سامنے وگدے پانی ول جھات ماری۔ اوہنے اوس جگہ دی اکھاں اکھاں وچ نشان دہی کر لئی۔ ” خورے کیہہ چیز سی تے کیوں سی۔ کیہہ میرا چالی سالاں دا تجربہ فیل ہو رہیا اے یاں فیر کوئی گل ای نویکلی اے کہ اجے کسے ہور نوں پتہ نہیں لگ سکیا۔ ۔۔۔” اوہ اندر آیا۔ کجھ لکڑیاں، سَک کٹھے کیتے تے اوہناں نوں بال کے حقے دی چلم لئی اگ بنان دی تیاری کرن لگ پیا۔ چھیتی ای اگ تیار ہو گئی، اوہنے چلم تے رکھی تے اک دو سُوٹے لائے۔ کجھ سواد نہیں آ رہیا سی۔ خورے تماکو دی کوڑ کتے ٹر گئی سی، حقہ بس اینویں ای گڑ گڑ کری جا رہیا سی۔ اوہ منجی تے لما پے گیا۔ اوہدا دل کجھ پکان نوں نہیں سی کر رہیا۔ اج مدتاں بعد اوہنوں پتہ نہیں کیوں ایہہ خیال وی ایا جے کاش کدی منڈے دی ماں جیوندی ہوندی تے اوہ اوہنوں دھکے نال کجھ نہ کجھ کھان تے ضرور مجبور کر دیندی تے فیر اوہنوں گھٹدی نپدی تے اج دی واردات بارے گل بات کردی۔ آخر اوہ وی اک ملاح دی دھی تے بیوی سی تے پانیاں دی پرانی جانو سی۔ ایسے ساہمنے وگدے پانی راہیں اک کشتی تے سوار اوہ اوہدے کول ویاہی آئی سی۔ گوٹے کناری والے لال دوپٹے اوہلے اوہدیاں سَک رنگیاں بلیاں کنمب رہیاں سن۔ اوہ اپنے لالے اگے بیٹھا چور اکھاں نال نویں ویاہی ووہٹی ول ویکھن توں باز نہیں سی آ رہیا۔ فیر شاید لالے نے تاڑ لیا تے اوہنوں نکے جیہے کھنگھورے نال ٹھاکیا۔اوہ شرمندہ جیہا ہو کے ہرے رنگ دے پانی دی اچیری شان ویکھن لگ پیا۔ اوہ کرماں والی ہے ای بڑی چنگی سی۔ فجر دے ناں جوگی۔ نیک بخت، پر اوہ دنیا تے کجھ ویکھ ای نہ سکی۔ پلیٹھی دا اوہدا مندا جم کے، اوہنوں پُتر دا پیو بنا کے اوہ آپ اوہناں وطناں ول تُر پئی جیہدے پینڈے پیا بندہ پچھانہہ نہیں اوندا۔ ایہناں گزرے ہوئے دناں تے اوہدی یاد نوں سانبھ سانبھ رکھن لئے اوہ اپنیاں اکھاں نوں کجدا تے کھولدا رہنا سی۔ ” پر اج جو کجھ ہو رہیا سی اوسدا سبب کیہہ سی ؟ ” اوہ یاداں دی لمی ٹُبھی وچوں باہر آکے سوچن لگ پیا۔ پتہ تھو کجھ نہیں سی لگ رہیا۔اوہ ہور وی بھمبھل بھُوسے وچ پے گیا تے فیر سوں گیا۔ ایس توں بعد اوہ روز سواریاں لیاوندا تے لے جاندا رہیا پر اوس جگہ تے آکے پتہ نہیں اوہ آپ وی تے اوہدی کشتی وی اک واری ضرور کمبدی سی حالانکہ اوہ اوتھوں ولا کے لنگدا سی۔ ہور کسے گل دا اوہنوں پتہ لگا ہووے یاں ناں، اوہنوں ایہہ ضرور پتہ لگ گیا سی جے اوس تھاں تے اوس دے آل دوالے پانی دا رنگ کالا جیہا ہون لگ پیا سی۔ لوک بارشاں دے انتظار اچ آپ سُکن لگ پئے سن۔ ساون آیا ضرور سی پر سکم سکا لنگھدا جا رہیا سی۔ بدل انج کدی وی ناراض نہیں سن ہوئے۔پتن دی بھیڑ ، رونق، لوکاں دے ہاسے، گپاں، سبھ کجھ گواچ گیا سی۔ ہن تے کوئی ڈاھڈی لوڑ پاروں یاں کسے بیمار نوں شہر لے جان واسطے ای کشتی ول اوندا سی۔ اوہ آپ وی ڈاڈھی آلکس دا شکار ہو گیا سی۔ ہر ویلے سُتا سُتا تے رُسیا رُسیا لگدا سی۔ پانیاں دے گھٹن نال ہن اوہدی کشتی نوں لما پینڈا کر کے سواریاں نوں پار لاہنا پیندا سی۔ تھاں تھاں تے ننگی بُچی ریتلی زمین اُبھر کے ساہمنے آ رہی سی۔ لوکاں دے ڈنگراں نوں ہن پانی پین لئے کنارے توں اگانہہ ٹپ کے دریا دے وچکارلی ڈونگھی تھاں ول اونا پیندا سی۔ کپڑت لیڑے دھوون والیاں سوانیاں وی اپنا ڈر لاہ کے کنڈھے ٹپدیاں دریا وچکار آ کھلوتیاں ہوندیاں سن۔ اگا ساون آیا تے جیہا نہ آیا۔ بغیر کوئی گل بات کیتیاں پرانہہ دا پرانہہ ہی لنگ گیا۔اخیر گلاں ہوون لگ پیاں، ” سوکا ای وائی سوکا ای ” اوہ منڈے نوں سنیہا گھل چکیا سی جو اوہ کوئی پیشگی بندو بست کرے جو کشتی مرمت ہو سکے پر ہن اوہ سوچ رہیا سی کہ شاید ہن ایہدی لوڑ نہیں سی رہ گئی۔ پانی ہے ای نہیں سی۔ پانی دے ناں تے شہر دا سارا گند اپنی بو سمیت کدھرے کدھرے دریا دے زخم بن کے وگ رہیا سی۔ اک ہور ساون آیا تے اوہدی کشتی اُکا ای پُٹھی ہو گئی۔ سواریاں دریا وچوں پیدل ی لنگھن لگ پیاں سن۔ دریا دے دانے مُک گئے سن۔ اوہ اپنے آپ وچ شرمندہ سُنگڑیا ہویا ریتے تے بیٹھا سی کہ مُندا ا گیا۔ سلام دعا دے بعد اوہنے اوہنوں رقم تھمائی، ” ایہہ لے ابا، بندو بست ہو گیا ای، ہن توں اپنی کشتی ٹھیک کروا لے ” اوہ بِٹر بِٹر اوہدے ول ویکھن لگ پیا، کجھ بولیا نہیں تے رقم لے کے اک پاسے رکھ لئی۔ کنی دیر تک اوہ پتر ول ویکھدا رہیا۔ فیر اوہنے آل دوالے ویکھیا تے اخیری اسمان ول ویکھدیاں ہویاں بولیا ، ” کشتی دا خیال چھڈ دے کیوں جے ہن ایہدی لوڑ نہیں رہی۔ ا تیری روٹی شوٹی دا بندو بست کرئیے ” روٹی پکاندیاں اوہنے کیہا، ” کاکے، دریا نے ساڈے نال چنگی نہیں کیتی۔۔چِٹے دن اکھاں پھیر لیاں سو۔۔۔خیر اسی کر وی کیہہ سکنے آں۔۔۔بھایئا ڈاھڈا جُو ہویا۔۔۔ڈاھڈیاں نال لائی پریت دا ایہو ای نتیجہ ہوندا اے۔۔۔ہے نا۔۔۔” منڈے نے پیو دے مونڈھے تے ہتھ رکھ کے اوہنوں کسے ہور دھیان لان دی کوشش کیتی۔ ہور گلاں شروع ہو گیئاں تے واقعی اوہ کجھ دیر لئی دھیانوں بے دھیانا ہو گیا پر منڈا ایہہ وی جان دا سی جو اوہدا پیو ہور سبھ کجھ بھل سکدا اے پر اوہ پانی نوں کدی نہیں بھل سکدا کیوں جے پانی اوہدی جند جان سی۔

اگلے دو تن دن منڈا چھی تی اٹھ پیندا سی تے کشتی نال رُجھ جاندا سی۔ کدی کدی اوہ اک ادھا بندہ وی اپنی مدد لئی لے اوندا سی۔ پیو پرانہہ بیٹھا سبھ کجھ ویہندا پر نہ کجھ بولدا تے نہ اوہنوں ٹوکدا سی۔ ہر گل توں آزاد بے سواد جیہا ہو کے حقے نال جپھی پا کے بہہ رہندا سی۔ چوتھے دن اٹھیا تے اوہنے ویکھیا منڈا کشتی نوں رنگ کر رہیا سی۔ اوہنوں ورھیاں پچھوں کشتی دا پنڈا چنگا لگیا۔ اوہ نیڑے ایا۔ منڈے نے اوہدے ول ویکھیا تے آکھیا ” ابا پہلوں تے میں وی ڈانواڈول ہو گیا ساں، فیر میں سوچیا اُکا مُکا مایوس ہون توں پہلاں اک واری پرت کے ضرور ویکھ لینا چاھی دا اے تے ایسے واسطے میں ایہہ وی سوچ لیا جو آون والے ساون دا انتظار کشتی مرمت کر کے وی کیتا جا سکدا اے “

پیو نے پتر دے رنگ نال لبڑے ہتھاں نوں اپنے ہتھاں وچ لے لیا۔ تھوڑا جیہا رنگ لہہ کے اوہدے اپنیاں ہتھاں نوں وی لگ گیا۔ پتر بولیا، ” ابا تیرے ہتھ۔۔۔ “پیو نے پتر دے ہتھاں ول ویکھیا تے آکھیا، ” تے تیرے ہتھ۔۔۔” دونویں اک دوجے دے ہتھاں ول ویکھدے رہے تے فیر دونویں اچی ساری اواز نال ہسن لگ پئے۔