آو گھراں نوں مُڑ چلیے ۔۔۔ دلیپ کور ٹوانہ
آؤ گھراں نوں مڑ چلیئے
( (دلیپ کور ٹوانہ
اک دن میرے کول کجھ نوجوان منڈے آئے۔ بڑے چنتاتر ہو کے آکھن لگے، ‘‘میڈم، سارا ہی پنجاب نشیاں وچ غرق ہندا جا رہا تسیں کجھ سوچو، کجھ کرو۔’’
میں اوہناں نوں آکھیا، ‘‘جدوں تک ساڈے لیڈر تے پولیس اس نوں کمائی دا وڈا دھندا بنائی رکھنگے ادوں تک اس دا علاج اؤکھے۔’’ ہن کیونکہ لوک زندگی لئی اتی ضروری دو چیزاں ربّ اتے موت نونو بھلّ گئے ہن، اس لئی کسے وی گلّ دے کوئی ارتھ نہیں رہِ گئے۔ اس بارے سوچدی تاں میں بہت آں۔ اک واری میں نویں شہر کول ڈھاہاں کلیراں پنڈ دے بڑے وڈے ہسپتال وچ گئی جتھے نشہ چھڈاؤ کیندر ہے۔ اتھے امیراں لئی پنج سو روپئے روزانہ ’تے کمرہ، وچے کھانا، دوائیاں تے علاج۔ دوسرا عامَ لوکاں لئی سو روپئے روزانہ ’تے کمرہ ہے۔ تیسرا غریب لوکاں لئی مفت وارڈ جتھے ڈاکٹری سہائتا، دوائیاں تے روٹی سبھ مفت ہن۔ سبھ لئی روٹی اکو جہی گردواریوں بن کے آؤندی ہے۔ یوگ تے ورجش وی کروائی جاندی ہے۔ آتھن سویر گردوارے وی لے کے جاندے نے تے منووگیانی وی سمجھاؤندے ہن۔ میں بینتی کیتی ‘‘بابا جی زمین اسیں دے دیانگے ساڈے پنڈ وی نشہ چھڈاؤ کیندر کھولھ دیوو۔’’ اوہ آکھن لگے، ‘‘بیبی ایہہ وڈا کم ہے جہڑا وی تہاڈے پنڈ دا بندہ تہاڈا ناں لے کے آئیگا اسیں پوری مدد کراںگے۔’’ سانوں چاہیدا ہے کہ سرکار ’تے دباء پا کے اجیہے نشہ چھڈاؤ کیندر کھلھوائے جان، نشے دے کارن سمجھ کے اوہ حلّ کیتے جان۔ اعلیٰ-دوالا تے گھر دے نشئیّ نوں جھڑکن دی تھاں اس نوں اک روگی سمجھ کے اس دی سہائتا کیتی جاوے۔ صوبے اندر نشیاں دے داخلے اتے چوکسی ودھائی جاوے تے سارے لوک اس پکھوں چیتن ہون خاص کر نوجوان پیڑھی۔ اوہناں نوں منکھی زندگی دی اہمیت سمجھائی جاوے پھیر ہی کجھ ہو سکدے۔ میرے کول آئے نوجوان مینوں آکھن لگے، ‘‘تسیں اک سنیہا سانوں لکھ کے دے دیو جہڑا اسیں پنڈ-پنڈ پہنچا دیئیے۔ اس طرحاں وکھرے-وکھرے وڈے لوکاں توں ملے سنیہے شاید دوشی کرتے دھرتیاں دی پاپی آتما نوں ہلون سکن تے نوجواناں نوں کوئی سیدھ دے سکن۔
نشیاں دی گرفت ’چ آئے اوہناں لڑکیاں نوں میں سنیہا دینا چاہندی ہاں: ‘‘جیون جوگیو! نشیاں دی خاطر کیوں مڑیاں دے راہ پے گئے ہو۔’’ قدرت دیاں کڈیاں وڈیاں-وڈیاں شکتیاں دھرتی، سورج، ہوا، پانی تہانوں جیوندیاں رکھن لئی آہرے لگیاں ہوئیاں نے۔ دیہہ نوں نشیاں ’چ گال کے اوہناں دا قرضہ کدوں اتاروگے؟ سرادھاں دے دناں وچ پتر اپنے اپنے گھراں نوں مڑدے نے، اپنے وارثاں اتے کل دے دیویاں نوں دیکھن لئی۔ تہانوں نشے وچ دھتّ دیکھ کے اوہ کڈے اداس مڑدے ہونگے۔ ساہ، ساہ نال سکھ مناؤندے ماپیاں دے بیٹھیاں جدوں پتر تر جان تاں اوہ نہ مریاں ’چ تے نہ جیوندیاں ’چ رہِ جاندے نے۔ بھیناں دی تاں طاقت ہی بھرا ہندے نے۔ جدوں میرا بھرا مریا سی تاں میں رو-رو کے ہاکاں ماریاں سی کہ ‘‘مینوں مری پئی نوں آجو دوپیہرا، وے بھلگے جے چیتے والیا’’ کیونکہ بھرا دے کفن لیاؤن توں مگروں ہی بھین دی ارتھی اٹھدی ہے۔ اوہناں مچھوہراں نوں کون گل لاؤُ، کون اتھرو پونجھو جنہاں دے پیو نشے نے کھا لئے۔
نشے چھڈنا اوکھا کم نہیں۔ انیکاں نشہ چھڈاؤ کیندر تہاڈی مدد کر سکدے نے۔ اتھے جانا شرم دی گلّ نہیں، سیانپ دی گلّ ہے۔ خوش قسمت نے اوہ ماپے جنہاں دے پتّ نشیاں دی بھیانکتا توں بچے ہوئے نے۔