ہمـا

( فرزند علی )

پوہ دی لمی تے ٹھنڈی سیت رات، اتوں جھڑی، نکی نکی کنی دا مینہ، کچا کوٹھا، ٹُٹی منجی پرانی گنڈھاں والے وان نال انی ہوئی، اتے لمے پئے سُر سُر کردے بڈھے نوں نیندر کتھوں ۔

اوہدی ہک تے پوتڑا گلوکڑی پائی دادے دی تکلیف توں بے خبر گھوک سُتا ہویا سی۔ دادے کولوں نیندر دور سی پر سینے وچ یاداں دی قطار لگی ہوئی سی۔

ایس پنڈ دا اوہ سب توں پرانا بندہ تے وسنیک سی۔ پنڈ دی ساری جوہ فلم وانگ اوہدیاں نظراں اگے گھم رہی سی۔ہک تے پوتڑے دا بھار سینے اچ یاداں دی مار۔ اوہدے ساہواں وچ اوکھیائی جہی بھر دتی۔ پنڈ دا چپا چپا اوہدی محنت تے لگن نال آباد ے ہریا بھریا ہویا سی۔

بھانویں اوہدے نانویں زمین دا کوئی ٹوٹ نہیں سی فیر وی اوہ پنڈ دی جوہ نوں اپنی جوہ سمجھدا سی رہیا۔ ایس جوہ اتے مان سی، ہما سی۔ اپنے باپ دے ویلے توں واہی بیجی کردا آ رہیا سی۔ اوہدا پیو وی مزارع سی تے اوہ وی مزارع ای رہیا۔ جوں جوں زمیناں آباد ہوندیاں گیاں توں توں ایہناں دے مالک زمیناں اتے قابض ہوندے گئے۔ فصلاں دے بھا ء ودھدے گئے۔ مالکاں دی ترقی ہوندی گئی۔

پنڈ وچ ٹریکٹر ا وڑے تے محنتی مزارعے بے کار ہو گئے تے بہہ کے کھان والے پردھان ہو گئے۔ پردھاناں دے چبارے اچے ہوندے گئے تے مزارعیاں دے کچے دھاڑے ہور نیویں ہو گئے۔ فیر ہور ترقی ہوئی۔ بجلی آئی۔ چبارے روشنی نال چمک پئے تے ڈھارے ہنیرے وچ ڈب گئے۔

ناں تے اوہدا خدا بخش سی پر پنڈ دی ترقی دے نال نال اوہدے ناں وچ وی تبدیلی آئی۔ پردھاناں اوہدے کولوں خدا کھو لیا تے نرا بخشو بنا دتا۔ کنی ترقی کر گیا سی اوہدا پنڈ۔

یاداں دی فلم دے اک اک سین بخشو دے سینے اگ بھر دتی، ساہواں وچ کالہی آ گئی۔ آپ مہارے اک ہوکا نکلیا۔ اوس دن اوہدے منیرے گلوں بستہ لاہ کے اک سریا مل وچ دیہاڑی لبھ لئی سی۔ بخشو نوں دُکھ ہویا، اوس منیرے نوں بڑی نرمی نال آکھیا، ” پُتر توں پڑھائی نہ چھڈ۔ میں بے کار آں تے فیر کیہہ ہویا۔ خدا کوئی نہ کوئی میری روزی دا سبب لا ای دیوے گا۔۔” اوہدی خاہش سن کے منیرا مسکرایا، کنی تلخی سی اوس دی مسکراہٹ اچ، بولیا، ” جیہڑا ڈھو رب لانا سی اوہ لادتا اے اوس “

پُتر دا کوڑا جواب سن کے اک وار تے بخشو چکرا گیا سی پر فیر اوس سمجھان دی کوشش کیتی، ” منیریا۔۔مینوں تیری پڑھائی دا بڑا شوق اے، ویکھ میرا ہما نہ توڑ۔” بخشو بڑے مان نال آکھیا ۔ تے منیرے ہور تلخ جواب دتا

” ابا ۔۔۔ پڑھائی خدائی ہوندی اے۔ تے خدائی تیری نہیں، تیرا تے صرف شوق اے شوق۔۔۔” ہاہ ۔۔ بخشو ہوکا لیا۔کنا سیانا ہو گیا سی منیرا۔ پوترے دادے دی ہک تے پیشاب کر کے یاداں دی مالا توڑ دتی۔

باہر اسمان توں بدل غیب ہو گئے سن۔ ٹھڈی ہوا ساں ساں کردی سیت وچ وادھا کر رہی سی۔ بخشو کسے سکے کپڑے دی بھال وچ کچے کوٹھے دیاں چارے نکراں پھرول ماریاں پر کجھ نہ لبھا۔ مجبور تے سیت نال کنمبدا بخشو بھجے کپڑیاں نال ای لما پے گیا۔ پوترے نوں اوس سُکے پاسے سواں دتا تے آپ گلے پاسے۔ اک دو واری اوہنوں خیال وی آیا کہ پوترے نوں دوجے اندر اوہدی ماں کول دو آوے پر اوہ ایہہ سوچ کے رہ گیا کہ نونہہ پُترت دے آرام اچ بے آرامی نہ ہو جائے۔

کمبندیاں ٹھردیاں بخشو دی رات لنگھ گئی۔ سویرے اوہنوں مٹھا مٹھا بخار سی۔ دُکھدے انگ انگ نال دُھپے کندھ نال جا بیٹھا۔ دھپ دے سیک نال اوہنوں کجھ سکون ملیا تے اوہ بیٹھا بیٹھا ای سوں گیا پر نونہہ نے آ کے چھیتی نال جگا دتا۔

کجھ پیسے تے تھیلا پھڑا کے نونہہ آکھیا، ” چا چا ذرا منڈیوں جا کے آٹا تے سبزی پھڑ لیا۔ ” نال ای پکی کیتی پئی چھیتی آویں۔ تھیلا اوس مونڈھے تے رکھ لیا۔ پیسے گھٹ کے مُٹھ وچ لے لئے۔ پاٹے بوجھے اتے بخشو نوں یقین نہیں سی کیوں جے بوجھے وچوں پیسے گواچ سکدے سن۔ پیسے گواچن نال تے بندہ گواچ جاندا اے۔

بخار تیز ہوندا گیا۔ منڈی وچ حکیماں تے ڈاکڑان دیاں دکاناں ویکھ کے اوہنوں دوا دارو دا خیال آیا پر نونہہ پیسے ای اونے پھڑاندی اے جنے دا پورا پورا سودا اونا ہووے۔

اک واری انج ای سودا لین آیاں اوس بزاروں داڑھی بنوا لئی سی تے نونہہ دیاں گلان سننیاں پیاں سن۔ اوہ آکدی پئی جدوں داڑھی بنان دا سارا سمیان گھر موجود اے فیر کیہہ لوڑ اے باہر پیسے گوان دی۔ پیسا کوئی تُھک تھوڑا ہوندا اے جتھے جی کردا اے بندہ سٹ دیوے۔ کدی بڑ بڑ کردی آکھدی، پیسے دی قدر پیسا کماون والے نوں ہوندی اے، شاہ خرچاں نوں کیہہ لگے کس بھا وکدی اے۔

ایہہ گلاں چیتے کر کے اوہ بھلا دوا دارو دا کیویں حونصلہ کردا۔ بخار دی گرمی نال اوہنوں گھیرنیاں اون لگ پیاں۔ اوس چھیتی سودا خریدیا تے گھر پرت پیا۔

سودا نونہہ دے حوالے کر کے بخشو باہر کھیتاں ول نکل گیا۔ اج کھیت بھانویں اوہدے نہیں سن فیر وی اوہنوں مان سی ایہہ کھیت میرے ای آباد کیتے ہوئے نیں۔

جوانی ویلے کھیتاں وچ کسے رُکھ یا بیری دے مڈھ نالوں کھٹی مٹھی بوٹی دے پتر کھان نال اوہدا بخار اتر جاندا سی۔ ایس ویلے وی اوہدا خیال ای نہیں سگوں یقین سی پئی بوٹی پَتر کھاون نال اوہدا تاپ ضرور ٹُٹ جاوے گا۔

تاپ دے زور نال اوہدا سر پاٹن ہار سی۔ قدم ڈول رہے سن۔بیری دا ہرا کچور بوٹا بور نال بھریا ہویا سی۔ اوہ بیری دے بوٹے نال اگانہہ ودھیا تے اوہدے توں پہلاں اک گرجھ آ کے بیٹھ گئی۔ گرجھ دی مکروہ تے ڈراونی شکل ویکھ کے بخشو گھبرا گیا۔ کیوں جے اوہ جان دا سی پئی جیہڑے بوٹے یا رکھ تے گرجھاں بیٹھن لگ جان ، اوہ رکھ نہ پھل دیندا اے بلکہ سک سڑ کے مر جاندا اے۔ گرجھ دا منہہ بخشو ول سی تے بخشو دیاں اکھاں وچ ہنیرا آ گیا۔ اوہ گرجھ نوں اڈانا چاہندا سی  پر وجود ساتھ نہیں سی دے رہیا۔ اوس منیرے دی مِل ول دھیان ماریا۔ مل وچ اگ دے لانبو لوہے نوں گالی جا رہے سن۔ گرجھ ول بانہہ کر کے اوس پورے زور نال منیرے نوں واج ماری، ”  منیریا۔۔۔۔” پر اوہدی واج بلھاں وچ ای رہ گئی تے اوہ منہہ بھار زمین اتے ڈِگ پیا۔