In this picture taken on May 25, 2018, Nazeeran, a 25-year mother, holds her baby girl at Mithi Civil Hospital in Mithi, a remote town in southern Pakistan. - A frantic mother cradling her seven-month-old baby rushes towards the special paediatric ward in a desolate Pakistan town, his eyes are blank and he is smaller than most newborns. (Photo by RIZWAN TABASSUM / AFP) / To go with PAKISTAN-HEALTH-INFANTS-MALNUTRITION,FOCUS by Ashraf KHAN (Photo credit should read RIZWAN TABASSUM/AFP via Getty Images)
ماں دی چُپ ۔۔۔ فرزند علی
ماں دی چپ
فرزند علی
ملک دیاں ساریاں فوجاں تے ساری نوکر شاہی دیس دیہاڑ منا رہی سی۔ تھاں تھاں اتے اسلحے دی نمائش کیتی گئی سی۔ رنگ برنگ دیاں جھنڈیاں دے نال مشهور مشہور تھاواں نوں لاڑھی وانگ سجایا ہویا سی……….. ہرا ہم بلڈ نگ دے اتے قومی پرچم وی ٹنگیا ہویا سی۔ ایسں دن دی اہمیت دسن لئی جلسے نے جلوساں دا انتظام وی کیتا ہویا سی۔
خشی دے اظہار لئی توپاں دے گولے چلائے گئے سن۔ ہتھیار بند فوجاں اک اچ بنے تے سجائے ہوئے چبوترے نوں سلائی دے رہیاں سن۔ چبوترے اتے کھلوتا دیس دا پردھان سبھ دا جیون اپنے ناویں لکھوا رہیا سی ….. پردهان دی اکڑی دھون توں معلوم ہوندا سی کہ جویں حیاتی نری پردھان واسطے ای ہووے تے باقی کجھ لوکائی اتے لازم اے کہ پردھان دی زندگی قائم رکھن لئی اپنے جیون قربان کر دین۔ کیوں جے ایس دا اصل وارث پردھان ای اپنے آپ نوں سمجھدا سی۔ جنگی جہاز اپنے کرتب وکھا وکھا کے جھک جھک چبوترے آتے کھلوتے پردھان نوں سلائی دیندے پئے سن۔
پٹھے سدھے تے الٹ پلٹ ہوندے ہوائی جہاز خشی نال چیکدے تے شور کردے ہوئے سدھے اسمان ول جاندے تے او تھوں اک دم سدھے چبوترے نوں سلام کر کے اپنی عاقبت سنوار رہے سن……….. ایناں جہازاں وچ اوہ نویں جہاز وی شامل سن جنھ اں بارے پوری دنیا وچ مشهورسی که ایہ جہاز بڑیاں تباہیاں تے بربادیاں کرن والے نیں۔
ایہناں نوں جنگی جہازاں اپنی خوفناک تے کڑکدی اواز نال پورے شہر نوں کجھ ہور سنن بولن توں بند کیتا ہویا سی
ایہناں دی آوازتوں اڈ ہور کوئی گل یاں اواز کسے دے کئیں نہیں سی پے رہی۔
پہلی وار نمائش اچ شامل ہوون والے ایہ جنگی جہاز لوکاں بڑی حیرانی نال ویکھے۔ پر نکا پُھلو جہازاں دی پھرتی تے گھن گرج ویکھ کے بڑا خش ہویس۔ نکے پھلونوں آن پہلی وار رج کے چاء چڑھیا سی۔ اوہنوں پک یقین سی کہ آج جنگ لگ گئی اے۔ جہاز لڑ پئے نیں تے توپاں چل پیئاں نیں۔ جنگ دے یقین نال ہی اوہنوں جوش چڑھ گیا۔ اوس زور دی نعرہ مریا ” حق اوئے “
پُھلو جنگ دی خشی چڑھی سبھ توں پہلے اپنی ماں نوں سنانا چاہندا سی ایسے لئی او تیز توں تیز دوڑ کے چھیتی نال ماں کول اپڑنا چاہندا ی۔ ایس چھیتی تے خشی کارن، پھلو راہ دیاں کئی رکاوٹاں وی سہج سبھاوے ٹپدا گیا۔ ۔ روز نالوں اج اوہدی طاقت تے ٹِل وچ وی بہت وادھا جاپدا سی۔ اوہنوں اجے تیکر نادر خان نال ہوئی ملاقات نہیں سی بھلی۔ ۔۔۔نادر خان شہر دے مہنگے بازار وچ اوہنوں ملیا سی۔ دوویں اٹھاں اٹھاں سالاں دے سن ۔۔۔۔ ہانی سن ۔ نادر خان بھاویں اوپرا سی پر ہانی ہوون كارن دوویں پہلی ہی ملاقات وچ یار بن گئے سن۔
پھلو اپنی ماں نال ایسے بازار وچ منگن لئی آیا سی تے نادر خان اپنے پیو نال کجھ ویچن آیا سی۔ لال سویٹر تے گرم ٹوپی پائی اوہنوں اور خان بہت ای وڈا تے امیرمعلوم ہو ریا سی۔
گلاں گلاں وچ معلوم ہوا کہ نادر خان اپنے پیو نال بازاروں کھڈونے خریدن آیا اے تے اوہدا پیو کجھ سامان ویچن آیا اے۔
” تیرا پیو کیہ ویچن آیا اے ؟ ” پُھلو حیرانی نال پچھیا
” اساں تے بہت کجھ ویچن آونے آں۔ ” نادر خان خشی نال دسیا۔” بہت کچھ ؟ “
” ہاں۔ کمبل، گرم چادراں، سکا ددھ، ولایتی گھیو تے ہور بہت کجھ۔”
” ایہ ساریاں شیواں تساں آپ بناندے او ؟ ” پھلو حیران ہو رہیا سی۔
” نہ اساں کجھ وی نہیں بناندے۔”
” فیر کتھوں آیئاں ایہ شیواں تہاڈے کول ؟” لوکی د یندے نیں۔” نادر خان خش سی
تساں وی منگدے او؟”
“نه لوکی آپ آکے دے جاندے نیں۔”
لوکی آپ دے جاندے نیں۔ سانوں تے منگیاں وی کوئی کجھ نہیں دیندا۔خرید دے ہوو گے۔ “
” نہیں یار۔ سانہوں سبھ کجھ مفت ملدا اے۔ “
” مفت کیوں، تہاڈے پاسے چنگے لوک رہندے نیں ؟ “
” پتا نہیں۔” نادر خان آکھیا لوک تے سانوں نقد پیسے وی آپ آ کے دیدے نیں تے سامان وی۔ جیہڑا سامان کھاون پین توں بچ جاندا اے اوہنوں میرا پیو بازار لیا کے وچ دیندا اے۔”
نادر خان پھلو نوں اپنے بارے بہت کچھ دسدیاں آکھیا، “اساں سارے جی وکھ وکھ ہو کے سامان لیندے ہاں۔ میری ماں جان بجھ کے بیوہ بنی ہوئی اے۔۔۔۔میرا پیو وکھرے ڈیرا لا لیندا اے۔۔۔میری بہن تے میں یتیم بنے ہوئے آں۔۔۔۔اِنج سانوں سامان بہتا مل جاندا اے۔ “۔
پھلوتے اوہدیاں گلاں سن سن کے حیران ہوئی جاندا سی۔ اوہنوں سمجھ نہیں سی آرہی کہ لوک ایہ سبھ کجھ مفت کیوں دیندے نیں؟
اوس فیر پچھیا ”يار! ایہ سبھ کجھ مفت کیوں ملدا اے؟”
” اساں لوک کیمپ وچ جو رہنے آں۔ نادر خان دسیا۔
“اچھا! ” پھلو نوں ایہ سمجھ آئی کہ کیپ وچ رہن نال کھاون پون دا سامان هفت ملدا اے۔ اوہ سوچن لگ پیا اساں کیوں نہیں کیمپ وچ رہندے۔ پھلونوں ماں دی عقل اتے غصہ آیا۔
“ایڈی وڈی ہو گئی اے ماں پر کمپ وچ نہیں رہندی…….. ماں وی کیہ اے ماں؟ ” پھلو نوں چپ ویکھ کے نادر خاں پچھیا، “کیہ سوچن لگ پیا ایں۔ توں وی ماں نو لے آ تے کیمپ اچ رہو۔۔۔۔اوتھے سکول وی اے تے توں میرے نال رل کے سکول جاویں گا تے بڑا مزا آوے گا۔ “
“کیمپ وچ؟ “۔ پھلواجے تیکر حیران سی۔ اوس پچھیا۔” اوتھے کم کیہ کرنا پیندا اے”۔ پھلو گویڑ لا رہیا سی کہ اوتھے کجھ نہ کجھ تے کرنا پیندا ہونے گا تدای تے لوک ہرشے مفت دیندے نیں نہیں تے اینا پاگل کون ہو سکدا اے کہ ایویں مفت شیواں ونڈا پھرے۔
پر نادر خاں تے آکھ رہیا سی کیمپ وچ اساں کھانے آں یاں سونے آں……….. ہور کجھ وی نہیں کردے… بس موجاں ای موجاں۔
پھلو والے کیمپ دا رہنا تے عجیب دنیا اے جتنے کم کرن لئی کوئی نہ ہووے تے بس موجاں ای موجاں۔ اوہنوں فیر اک وار ماں دی سمجھ آتے غصہ آیا کہ ماں پل ہیٹھاں کیوں رہندی اے۔… اساں کیمپ وچ کیوں نہیں جاندے۔ پھلو اک وار فیر سوچیں پے گیا۔
نادر خان دا پیو اپنا سامان ویچ کے رقم بو جھے وچ سنبھالدا ہویا نادر خان نوں نال لے کے چلا گیا۔ پر پھلو دی ماں دے ہتھ اتے کسے وی کھ نہ رکھیا۔ ماں خالی ہاتھ پھلو نوں نال لے کے شہر دے مہنگے بازار وچوں باہر نکلی سی۔
شام نوں پل دے بیٹھاں دوویں ماں پتر فرش اتے ستے ہوئے سن تے پل دے أتوں لمیاں لمیاں کاراں تے بساں بھوں بھوں کردیاں لنگھ رہیاں سن۔ فرش نال جد پھلو دا اک پاسا دکھن لگ پیا تے اوس دوجا پاسا پرت کے ماں نوں نادر خان تنال ہوئی ساری گل دس کے کیمپ وچ جاون لئی آکھیا۔ پتر دی خاہش تے ریجھ سن کے ماں دا با سا نکلیا۔۔ اوس مونہ چم کے آکھیا۔ ” چنا! اساں کیمپ وچ نہیں رہ سکدے۔”
“کیوں ماں…. اساں کیوں نہیں رہ سکدے. سائوں کیہ اے۔ ہور لوکی تے وی رہندے نیں۔ “
اوہ تے مہاجر نہیں پتر۔ تدای کیمپ وچ رہندے نیں۔”
” اماں مہاجر کون ہوندے نیں………. مہاجر کیہ ہوندے نیں ماں؟”
” جنہاں دا کوئی گھر نہ ہووے اوہ مہاجر ہو جاندے نیں۔”
گھرتے ساڈا دی کوئی نہیں ماں۔۔۔، فیر اسیں وی تے مہاجر ہوۓ نا ماں۔”
پهلو لون مهاجر دی تعریف سن کے کجھ آس لگی۔ ماں نوں غلطی لگی سی تے بھل گئی۔ کہ اساں پل پٹھان رہنے آں… ساڈا وی کوئی گھر نہیں۔ اوہ چپ کر گئی۔ ماں نوں چپ وکھ کے پھلو اپنی دلیل فیر دہرائی۔
“ہن تے اساں وی کیمپ وچ جاواں گے ماں! ساڈا وی تے کوئی گھر نہیں اساں وی تے مہاجر آں۔”
ماں اک وار فیر سمجھاون دا جتن کیتا۔ اوہ پہلے وانگ غلطی نہیں سی کرنا چاہندی۔ بڑا سوچ سمجھ کے بولی ”اساں مقامی آں پتر! مقامی کیمپ وچ نہیں جاسکدے۔”
مقامی کیہ ہوندا اے۔ پھلو واسطے ایہہ وی نویں گل سی۔ اوس فیر کالھی نال پچھیا، ” مقامی مهاجر نہیں ہوندے بھلا؟”
نہیں پتر… اساں دیس والے آں…….. اوہناں دے دیسں وچ جنگ لگی ہوئی اے تاں اوہ لوک مهاجر بن کے ایدھر آۓ ہوۓ نیں۔”
اچھا.. جنگ ہووے تے تند مهاجر ہوئی دا اے ماں۔”
ماں پھلو دے سوالاں توں تنگ آ کے آکھیا آہو پترا جنگ لگے تاں مہاجر ہوئی دا اے۔
“جنگ کویں ہوندی اے ماں؟” پھلوتے انج جنگ چاہندا سی۔ اوہدے دماغ وچ تے کیمپ دی زندگی موجاں والی سی۔ اوہ کسے نہ کسے طرحاں کیمپ وچ جانا چاہندا سی۔ نادر خان وانگر کھڈونے خریدنا چاہندا سی، لال سویٹر تے گرم ٹوپی ہنڈاونا چاہندا سی پر ایہ سبھ موجاں تے مهاجراں واسطے سن۔
مهاجر ہوون لئی جنگ دا ہونا ضروری سی۔ اوس جنگ بارے فیرماں نوں سوال کیتاسی کہ جنگ کویں ہوندی اے ماں۔ اوہ سوچ رہیا سی جے اوہدے وس وچ ہووے ہنے جنگ چھیڑ کے مہاجر بن جاوے۔ پر ماں نے آکھ رہی سی فوجاں جنگ کردیاں نیں تے جنگی جہاز اڈ دے نیں، توپاں چلدیاں نیں۔
اوسے دن توں ای پھلو جنگ دی اڈیک وچ سی۔۔جدوں کوئی جنگی جہاز پل دے اتوں دی شور کردا اڈی جاندا تاں پھلو نوں جنگ دی آس لگ جایا کردی سی۔ پر جد جنگ نہ ہوندی تے پھلو جنگی جہاز تے جہاز والیاں نوں گالھاں کڈھ کے آکھدا، ” جے جنگ کرنی نہیں تے فیر ایویں کیوں جنگی جہاز چلا چلا کے لوکاں نوں بھلیکھا پاوندے رہندے نیں۔ پھلو دے نکے جئے دماغ وچ روز جنگ دی آس لگدی تے روز ٹٹ جاندی۔
. پر اج تے دیس دیہاڑ اتے فوجاں وی تيار سن تے جنگی جہاز وی چوکھے سارے اڈ پئے سن۔
اینا کجھ تے بھرواں پریڈ ویکھ کے اوہنوں پکا یقین ہو گیا کہ جنگ لگ گئی اے۔ اساں وی مهاجر ہو کے کیمپ وچ رہواں گے تے نادر خان وانگوں مو جاں ماناں گے۔
کے حل سے می ایسے لی۔
ایہ خبر اوہ ماں نوں سناون واسلے بھجدا آ رہیا سی۔ اپنے زور توں وی بہتا بھجدا آرہیا سی۔ چائیں چائیں پل دے تھلے آ کے اوس ستی ماں دے سرہانے کھلو کے آکھیا
” اٹھ ویکھ ماں جنگ ہو گئی اے……. ہن اساں مقامی نہیں رہواں گے۔ اسیاں وی مهاجر بناں گے۔” اوہنوں بھاویں ساہ چڑہیا ہویا سی پر اوہ ٹٹدی آواز نال تے خشی وچ بولی گیا ۔۔”چل چھیتی اٹھ ماں کیمپ وچ چلئے چھڈ ایس گندے پل نوں۔ اساں مہاجر ہو گئے ہاں ماں۔”
پر ماں تے کچھ نہیں سی بول رہی۔ پھلونے ماں نوں سر توں پھڑ کے ہلایا تے آکھیا،
“بول ماں توں بولدی کیوں نہیں۔ “پر ماں دی چپ تے ہمیش لئی چپ سی۔ اوہدے لیڑے پاٹے ہوئے سی تے جسے اتے چکاں دے نشان سن جویں کسے جنگلی وڈھ کھادا ہووے۔ پُھلو ماں دے سرہانے حیران کھلوتا سی تے جنگی جہاز وچ پردھان نوں سلامی دے دے کے اپنے کرتب وکھا رہے سن۔