چنے دے اوہلے ۔۔۔ فرخندہ لودھی

چنے دے اوہلے
فرخندہ لودھی

احمد ادھی راتیں تاریاں دی لوئے کھوہ جویا۔ گاہدی اُتے بیٹھیاں اوس دے سریر وچ پوہ دی برف واء چھریاں وانگر اُتر گئی۔ ٹنڈاں وچوں پانی ڈگن دی واج توں احمد نوں پتا لگیا پئی کھیتاں نوں پانی جا رہیا اے ۔ اج راتیں اوہ کنکاں نوں چوتھا پانی لا رہیا سی۔ 
نواں سلاری دی بکل مار کے اوس دے مگر ای گھروں نکل آئی تے ہن چپ چپیتی چنّے دے اوہلے کھلوتی احمد نوں کھوہ دے دوالے چکّر کھاندیاں تک رہی سی۔ احمد رات براتے باہر آوندا تے نوراں نال نال رہندی ۔ اوس کئی واری آکھیا:
“نوراں ! میرے لئی ہنیر چانن سمجھو ہکّانیں۔”
چاچے فتح داٹیوب ویل وی چلن لگ پیا تے فیر احمد دی جوگ دے گل دیاں ٹلیّاں وی ٹن ٹن گواچ گئی۔ احمد دی ونجھلی دی گھوک نوں سنیاں تے چر ہو گیا سی۔ ایہہ ایہل جوانی دیاں گلّاں سن۔ ہن تے اوس نوں بڈھے ہویاں دو ورھے لنگھ گئے سن ۔ اُنج وی گھر گھر ریڈیو ہون نال ونجھلی دی ایڈی لوڑ نہیں سی ۔ حالی ریدیو دا ویلا نہیں سی ہویا۔ احمد آپنی بغل وچ دبّے ٹرانسسٹر مروڑیا ۔ کوئی چورٹیشن سلطان باہو دی کافی گا رہیا سی۔ 
عشق جیہناں دے ہڈیں رچیا اوہ پھر دے چپ چباتے ہو 
لوں لوں دے وچ لکھ زباناں اوہ کر دے گونگی باتے ہو 
پنڈاں تھاواں دے وسنیک ٹسٹنگ ٹائم وچ وجن والے گیتاں نوں چور ٹیشن آکھدے نیں ۔ کافی دے بول احمد دے دل وچ یاداں دے بھانبڑ بال دتے۔ اوس دے اندر باہر فیر دی انہیرا سی کھوہ دے نال کھلوتے شرینہہ دے چھتّے رکھ تے بیٹھی ہوئی کوئی گھگی ریڈیو نال رلا ملان لگی تے احمد نوں ہاسا آگیا۔ 
“جا، نی گھگیے شوہدیے توں وی میرے جیہی ایں۔ کے کر لے مقابلہ ۔ “
احمدایہہ گل آکھدیاں ہویاں ریڈیو نوں ہور اُچا کر دتّا ۔ ہن معرفت دا کوئی ہور توّا لگیا ہویا سی۔”علموں بس کریں اویار “احمد فیر ہسّیا ۔ 
“ہوں ۔ جے علم نہ ہندا تے رب نوں وی نہ سیہاندا، دنیا تے دو ای تے دھن نیں ۔ علم تے دولت۔”
آپنی تعلیم پوری نہ ہون دا حمد نوں کجھُ چر تے سلھ رہیا، فیر کمّاں وچ رجھ کے بھل بھل گیا۔ اوس ڈاڈھے جفر جال کے دسویں تائیں پڑھیا۔ اگوں پڑھن دا موقع انج نہ ملیا پئی پیو تے چاچا فتح آکھدے سن۔ 
“اوئے چھوہرا بہوں پڑھ کے کیہ کریسیں ، چوکھا پڑھ گیا ایں، ہکّلا پتر ایں، آپ دی واہی جوتی ویکھ، آپ دے علم نوں ورت۔”علم نال ہر کم چ برکت اے بھانویں کوئی ہووے ۔ پر ایہہ گل آپنی تھانویں ڈاڈھے دکھ والی سی پئی اوس نوں یاں تے چک وچ آپنا علم ورتن داچج نہیں سی یاں موقعہ نہیں سی ملدا۔ 
اوس دا پیو کر ملّی تے چاچا فتحیں کوئی ایڈے وڈے زمیندار نہیں س، پر فتحیں کول کرملّی نالوں ود چلا کی تے ہشیاری سی۔ ہکے زمین تے دوہاں دی اکّو جنی سی۔ کرملّی سدّھا سادا بندہ سی، کم کرنا آپ تے ڈور اللہ تے سٹ دینی ۔ اوس دے مقابلے وچ چاچا فتحیں روواں دوھنواں کر بہندا ۔ علاقے وچ آن والے پٹواری ، پلس والے تے دوجے اہل کار سدا فتحیں دے ڈیرے لتھدے ۔ خورے کیہڑے جذبیاں دا ویلا سی جے چاچے فتحیں صوباں دا ساک بنا مُلوں ، بناوٹیوں احمد نوں دین دا اقرار کیتا۔ احمد تے صباں دے فرشتیاں نوں وی خبر نہیں سی پئی منگنا کیہ ہندا اے تے ویاہ کیہڑی گل دا ناں اے ۔ اوہناں دا پیار رل کے رہن تے کٹھے پلن توں لے کے جوانی دے بوہے والے آن کھلوتا تے تد دوہاں نوں خبر ہوئی پئی اسیں کنّے نصیباں والے آں۔ اوہناں دے میل دا پر بندھ ربّ کیتا اے تے وڈیاں کیتا اے۔ ایس میل نوں کوئی نہیں توڑ سکدا، جیویں ربّ دے کیتے نوں کوئی نہیں موڑ سکدا۔ 
فتحیں کاروبای دماغ دا آدمی سی۔ اوہنوں دنیا وچ رہن دا ول آوندا سی۔ ویکھدیاں ای ویکھدیاں اوہدی اراضی تے ٹیوب ویل لگ گیا۔ جوگ دی تھاں ٹریکٹر آ گیا ۔ پلّے پیسا ہووے تے چودھری بننا بہتا اوکھا نہیں ہندا۔ کوئی نہ کوئی چودھراہٹ مل جاندی اے ۔ جدوں ملک وچ بنیادی جمہورتیاں دا چکّر چلیا ، علاقے دی چئیرمین شپ آپو آپ فتحیں دی ہو گئی پتا نہیں اوہدے کول کیہڑی گدڑ سنگھی سی جیہدے نال لوک کھچے چلے آوندے ،جیویں عامل کول معمول ۔ 
احمد ، ایس چودھری فتح دین دا ہون والا جوائی ، اوس دے کول دھن دی تھاں تھوڑا کو علم تے ڈھیر سارا حسن سی۔ جس دی لوء تے پنڈ دیاں مٹیاراں پروانیاں ہار ڈگ سکدیاں سن۔ پر اوہ نیویں پا کے لنگھ جاندا۔ ویکھن والے آکھدے ۔ 
“شواہد ہڈوں شریف اے۔ اُنج رب چھوہر نوں ویہلے بہہ ڈاڈھی پریت نال بنایا اے۔”
کڑیاں صوباں توں سڑدیاں تے منڈے احمد دے نصیبے تے رشک کر دے ۔ ہن اوہ سوچدے پئی ساؤ پئی ایڈے ساؤ پیو دی دھی اُکّی انعام پئی لیندا اے۔ کرنی والے پیو دا جوائی بننا کوئی نکّی گل نہیں۔ احمد وی آپنے بودے شودے سوار کے شہری منڈیاں ہار ہتھ وچ ٹرانسسٹر ، گٹ تے گھڑی ، پیریں تلے والی جُتی پا کے کدے نکلدا تے لگدا جیویں یوسف ثانی ہووے ۔ اوس نوں آپنے آپ تے ناز سی۔ علم ، حسن ، جوانی تے پیار، جس کول ایہہ چار کھنبھ ہون اوس دے پیر دھرتی تے نہیں اسماناں تے پیندے نیں۔ 
فیر اک دہاڑے پتا نہیں کس دی نکڑمی نظر لگی۔ نکّی عید دا نیڑا سی تے احمد دی ماں ہون والی نونہہ صوباں لئی عید لے کے فتحیں دے گھر پجی۔ صوباں دی ماں جنداں نے اوس نوں کھلے متّھے بسم اللہ تے کیہ آکھنا سی، نیویں پائی اندر لے وڑی تے پچھیا:
“چودھری دا سنیہا نہیں ہلیا ؟ ـ”
احمد دی ماں بختو کوئی اُتر نہ دتا تے جنداں ہوکا بھر کے آکھیا:
“مینوں پتا اے میری دھی دے لیکھاں تے اج توں شاہی ڈلھ گئی اے ۔ ایس شاہی نوں اسیں دوویں ماں، دھی اتھروواں نال دھوئیے تاں وی نہ دھلسی ۔ فتحیں صوباں دا ساک کدھرے ہور کریسی ۔ بھین بختو ! تیرے پُتر نوں رناں بیتھریاں ۔”
بختو ہکّی بکّی ہو کے آپنے آپ توں پچھیا : 
“ایہہ کیویں ہو سکدا اے ؟میں ایہہ ساک اج منگن نہیں آئی۔ ایہہ گل تے اٹھاراں ورھے پہلوں پکی ہوئی آسے تے فتحیں آپ کیتی ہائی” جنداں آکھیا۔
“بھین تیرا بھرا آکھدا اے مینوں ایہہ سودا ہن نہیں پگدا اساں کیہڑا وٹا سٹا کرنا اے۔ انعام اے جس نوں جی کریسی دیساں مل تے نہیں وٹنا ہتھوں دے کے ٹورنا اے۔

اے۔ انعام اے جس نوں جی کریسی دیساں مل تے نہیں وٹنا ہتھوں دے کے ٹورنا اے۔”
ـ”ہائے میرا احمی۔”بختو دیممتا نے کوک ماری۔ وچاری نوں ہرکھ نال کوئی گل نہیں سی سجھدی ۔ فیر وی اوہ فتح نوں بیٹھی اُڈیکدی رہی۔ 
سیالا دن ٹھنڈے ہک دی نموشی وچ ڈبن لگا تے احمد ماں نوں لین آ گیا ۔ جنداں ترلے پائے ۔ روزے دا ویلا اے کھولھ کے جاونا ۔ پر ہن چروکیاں شاماں ہون دی وجہ کر کے فتحیں دے مڑن دی آس نہیں سی۔ بختو چھیتی چھیتی جوڑا تے دوجا نک سک منجی تے سٹیا ، احمد دا ہتھ پھڑیا تے بڑ بڑ کر دی ٹر پئی ۔ پر بوہے وچ کھلو کے اینی گل ضرور آکھی :
“جنداں گل تہاڈے ولوں مکی اے ساڈے ولوں نہیں۔ 
اساں پنچایت سدیساں ۔ چھوہر چھوٹیر نہ ہوئے گڈا گڈی ہوئے جنداں توں اخیر بھرجائی بن کے ٹکری ایں۔”
جس ویلے ماں پتر چھوہلے چھوہلے پیریں گھر ول ٹرے جا رہے سن، اوہناں نوں ٹیوب ویل دے کوٹھے دی نکّر تے صوباں ملی ۔ احمد چاہندا سی ماں کجھ دیر لئی اجھک جائے تے اوہ پچھے تے سہی کیہ بھاجڑ آ پئی اے۔ اک نظر بھر کے صوباں نوں وی تک لوے پر بختو نے صوباں ول کوئی دھیان نہ دتا تے کنڈ موڑ کے بنیاں تے نسدی اگے لنگھ گئی۔ احمد دے دل وچ ایہہ گل پکّی سی پئی ہووے نہ تے اج کجھ ہیم کیم ہوئی ضرور اے۔ کجھ ہور اگانہہ آ کے احمد کولوں رہیا نہ گیا تے پچھیا:
“امّاں کیہ گل اے ؟ ڈاڈھی چھوٹ چھوٹ وٹی جا رہی ایں ـ”
“پتر ڈیگرویلے دی بیٹھی اُڈیکنی ساں جے تینڈا چاچا فتحیں مڑے تے گل کرتے جاواں ۔ اُڈیک اُڈیک کے ایہہ پہر آ ڈھکا۔ اُپروں روزے دا ویلا تنگ اے۔ جھبدے ٹر۔ “
“امّاں روزہ ایتھائیں افطار کر لویں ہا۔ اج کوئی نواں شوشہ چھٹیا جاپدا اے۔”
بختو ٹر دیاں ٹر دیاں چادر دے پلّے نال اکھّاں پونجھیاں احمد نوں یقین ہو گیا پئی کوئی ڈاڈھا مسئلہ کھڑا ہویا اے نہیں تے اماں چاچے دے گھروں نگارے وانگوں کھڑکدی آوندی سی۔ احمد دا گھر کوئی اک ڈیڈھ مربعے دی پندھ تے ہووے گا۔ فیر وی گھر اُپڑدیاں ملاں دی بانگ ہو گئی ۔ ماں پُتر چھیتی نال لون چٹ کے روزے کھولے ۔ نال دے احاطے وچ ساجے راہک دی دھی نوراں تندور تے کالھی کالھی روٹیاں لا رہی سی۔ بختو نے کندھ توں سکے آٹے دی کنالی نوراں نوں پھڑائی تے آپ چلھے وچ اگ بال کے ہانڈی پکان دا جتن کرن لگ پئی۔ اوس احمد نال اُکّا کوئی گل نہ کیتی ۔ احمد نوں آپنی ماں دی عادت دا پتا سی جے اوہ خوش ہووے تاں بولنوں نہیں رہندی ، رنج ہووے تے مونہوں کجھ نہیں کہندی ۔ احمد ماں نوں انج گھٹیاں ہویاں ویکھیا تے ریڈیو چک کے پچھلے اندر جا بیٹھا ۔ ریڈیو اُچی اُچی گون لگ پیا۔ اینے وچ اوس دا پیو کرملّی حقّہ گرکڈا اندر آ وڑیا۔ اوس آوندیاں ای احمد نوں ہٹکیا:
پتر نماشاں ویلا اے ، توں ایہہ لچر گون لے بیٹھا ایں۔ “کرملّی نوں پتا سی ماں پتر کڑماں ولوں آئے نیں، کھا پی کے مڑے ہون گے۔ بختو نوں ہانڈی چاڑھی ویکھ کے حیران ہویا تے پچھیا:
“ایہہ سرگھی ویلے لئی اے ؟ تے اج مونہہ کیوں اُتریا جاپدا اے ؟ ماں باہر پتر اندر ۔ لگدا اے جیویں کائی بھیڑ آ پئی اے۔ “
بختو سڑی بیٹھی سی۔ حنک کے بولی۔”احمد دے پیو ! میں جو تینوں آکھیا ہائی بھرا فتحیں ولوں آدمی آ کے عید گھلن توں ہٹک گیا اے۔ توئیں آکھیا بختو جائیں نا بھلا پتا تے کر کے آ ۔ میںآکھدی ساں ہووے نہ تے کائی گل ضرور اے ۔ توئیں آکھیا فتحیں میرا بھرا اے تے مرد ایہو جہیاں گلّاں کر دے چنگے نہیں لگدے۔ توں جنداں کول آپ جا ک سوہ لَے کے آ ۔ “
ــ”آخو تے میں کیہڑا بھیڑ کیتا۔”
“تے بھیڑ میں وی نہیں کیتا ۔جیہڑا ملکھ دا ورتارا اے اوہو کر کے مڑی آں پر تیرا بھرا ساک دیون توں انکاری اے۔”
“ہائیں۔”کرمّلی نوں چپ لگ گئی ۔اوہ چلھے وچ اگ نوں اینویں ای اُلدن پلدن لگ پیا۔ 
احمد بوہے وچ کھلو کے ماپیاں دی کل گل بات سنی تے پہلی وار وچاریا پئی انج وی ہو سکدا اے، نہیں تے اوہ صوباں نوں آپی جند نالوں وکھ نہیں سی جاندا ۔ اوس نوں انج لگدا سی جیویں احمد تے صوباں اک جند دے دو ناں نیں۔ عید آئی پر کرملّی دے گھر نہ آئی ، احمد لئی نہ آئی۔ اوس کسے اگے گل نہ کیتی جے دل نال کیہ واپر گئی اے۔ پیو آکھیا سیانپ ایسے وچ اے عید مگروں برادری دے وڈیریاں اگے معاملہ رکھیا جاوے ۔ جو اوہ آکھن سر اَکھّاں تے ۔ فتحیں لمّے ہتھاں والا بندہ اے ، اوس نوں حقی مار دینی چاہیدی اے۔ صوباں احمی دی منگ اے تے رواج دے مطابق اوہ کسے ہور نال نہیں جا سکدی۔ احمد پیو نوں آکھدا سی پئی زمانہ پیسے دے پہیے تے ٹردا اے، پنج پنچایت آج سکے پیو دے وی نہیں ۔ تسیں پنجایت توں پہلاں اک وار چاچے کولوں آپ جا کے پچھو۔ کرملّی توں میںنال صلاح کر کے فتحیں نوں ملیا۔ اوس وڈّے بھرا دے چل کے آون دا وی کوئی مان نہ رکھیا تے سدھا صاف آکھیا: 
“تیری بھرجائی جو کجھ آکھیا اے میرے ولّوں آکھیا اے ۔ اُنج تینوں پنچایت بلان دا چاء اے تے پورا کر لے ۔ میری دھی میرا مال اے، میں جتھے چاہساں اوتھے لاساں۔”
کرملّی بتھیرے پرانیاں رواجاں تے رسماں دے واسطے دتے پرسدا بھرا بھراواں توں اکھّاں پھیر دے آئے نیں۔ کرملّی نال کوئی نویکلی گل نہیں سی ہوئی ۔ اُنج کرملّی ہوراں دے کھنوادے وچ ایہو جیہی گل پہلوں کدی نہیں سی ہوئی ۔اوہناں دی قوم لئی دوجیاں قوماں اکھان بنائے ہوئے سن۔ 
ایہہ تھوڑے تھوڑے رقبے دی مالک قوم اے ۔ ڈاڈھی محنتی تے جفاکش۔ ایہناں نوں آپنی محنت تے خود وی بڑا مان اے ۔ رنّاں گلاں کر دیاں آپنی جفاکشی دانقشہ انج کھچدیاں نیں : 
“اسیں بڑے بڑے تے رت ڈولھن والے آں ۔ ساڈے لئی دانہ دانہ نہیں ہیرے دی کنی اے۔ آپنے کم وچ اینے کھبھے ہوئے لوکاں نوں لڑن مرن دا ویہل کتھوں۔”
پنجایت بیٹھی ، فیصلہ کرملّی دے نہیں فتحیں دے حق وچ کیتا ۔ دلیل سدھی سی۔ صوباں ، احمد دی منگ ای اے منکوحہ تے نہیں ، ملّاں کلمہ پڑھ کے صوباں نوں احمد لئی حالی حلال نہیں سی کیتا۔ جیوندی جاگدی کڑی تے ککڑی مالک جیہنوں چاہن دیون کسے نوں کیہ۔ 
پنجاں دا فیصلہ سن کے کرملّی مونہوں کجھ نہ کسُکیا ۔سر نیواں سُٹ کے گھر آ گیا ۔ بختو وال کھلار لئے تے پنجاں دے سر تے کھلو کے اینا پٹی پئی دندلاں پے پے گئیاں ۔اوس دیہاڑے احمد چک وچ کدھرے نظر نہیں آیا۔ لوکی آکھدے سن :
“چھوہر بھلا کیتا جے ایدے کدے ہو گیا ۔ کاوڑ چڑھ ویندی تے سر لیہہ جاونے سن۔ 
اوہ رات احمد نال دے چک یاراں بیلیاں کول کئی ۔ اگلے دہاڑے دوپہریں پرتیا تے انج سی جیویں کوئی گل ای نہیں ہوئی ۔ بختو پیندیاں ای پچھیا

“کیوں پتر صوباں ٹکری ہائی؟”
“نہیں امّاں ۔”
“توں اوس نال گل تے کریں ہا۔”
“پر کیوں امّاں ؟”
“اوہ تیری منگ اے پتر۔ میں آکھاں توں اوس نوں ملن دے گیڑ وچ ہوسیں۔”
“امّاںمنگ اے تے کے ہویا ۔ میں نال پر نیجی تے نہیں۔”
“ہال وے پتر ، توں کیہو جیہا مرد ایں ؟ رتی انکھ نہیں، چنگا پڑھیا گنیا ایں۔”
ـ”امّاں پڑھ لکھ کے میں قلم چکنا تے سکھیا اے ،گنڈاسا چلاونا کسے نہیں دسیا۔”
بختو پتر تے کچیچی وٹ کے بولی :
“یاد رکھ میرے کلیجے ٹھنڈ اوس دیہاڑے پویس جس دیہاڑے توں آپنی منگ دی بانہہ پھد کے لے جاسیں ۔ توں میرا ہکا پتر ایں، کل حیاتی دی کمائی ، جے توہیوں کنڈ وکھا گیوں میں تینوں بتّی دھاراں کدے نہ بخشساں۔ شالا موٹی دا مونہہ ویکھیں۔”
احمد ماں دیاں اکھّاں وچّوں راوی تے چنھاں ڈلھدے ویکھ کے کجھ دیر بت بنیا کھلوتا رہیا ۔ ایہہ فیصلہ کرن دی گھڑی سی تے فیصلہ اوس آپ نہیں سی کرنا، دوجیاں اوس توں کرانا سی۔ لوکاں صوباں لئی احمد دے من وچ شروع گھڑی توں پیار دا دیوا بال دتا تے اوہ ایسے دیوے دی لوئے صوباں نوں ویکھدا سیہاندا جوان ہویا۔ ہن اچن چیتی حکم ہویا نہیں صوباں تیری نہیں ، تے احمد نوں انج لگیا جیویں اوس نوں کوٹھے اُتے چاڑھ کے تھلیوں کسے پوڑی کھچ لئی ہووے پیار دی پوڑی چڑھ کے لتھنا ہے تے اوکھا پر احمد دل نوں سمجھا لیا پئی جیہڑی توڑ نہ اپڑے اوس پوری کدے نہیں چڑھنا چاہیدا ۔ وچار دیاں وچار دیاں اوس دا سر بھون لگ پیا۔ اوس ریڈیو چکیا تے کماد دے کھیتاں ول ٹر گیا۔ 
راتیں ، پیو ماں ، مامے تے ہور انگ ساک جیہڑے اوہناں دی ہاں وچ ہاں رلاندے سن، کٹھے ہوئے ۔ چوکھی دیر گلّاں باتاں ہوئیاں پر بختوں دی اکّو اڑی سی۔ صوباں نوں کوئی اجیہی بج لاجے فتحیں دا سر نیواں ہو جائے ہکے صوباں نوں ادھال کے لے جا فتحیں وی آکٹر بھجے۔ 
احمد دے مامے ایس گل تے مہر لائی بیٹھے سن۔ 
“جگرا کر پتر ، گھابر نہ ، رناں کڈھنیاں ، دشمناں دے سر لاہنے تے گبھروواں دے خاص کم ہوئے ۔ اسیں تیرے نال آں۔ ایتھوں چا تے نیلی لے جا ۔ نیلی نہیں تے ریاست لے جا ۔ آپنے ساک سے گھر نیں ۔ تینڈا کھُرا نہ لبھسی۔”
رات دے تن وج گئے۔ احمد آپنے ولوں کوئی خاص اُمید نہ دوائی ۔ تھوڑے کو چر پچھوں ہنگورا بھر دیندا۔ 
“جیوین تسیں آکھو، جو تسیں آکھو۔”اوس دے ہر دے اندر متّاں تے پیار وچ جھیڑا چھڑیا ہویاسی۔ 
“کیہ پیار نوں بجّل کرنا پیار دی منگ اے؟ صوباں نوں جے ساک ٹٹن دا کوئی ارمان ہندا تے اوہ ضرور کسے نہ کسے بہانے میرے نال نہیں تے تائی نال گل کر دی ہن میں اوس نوں کڈھ کے لے جاواں تے اینویں دھکا زوری ای اے ناں۔ اوہ میری ہور کجھ ہون نالوں کدھرے پہلوں میری چچیر اے۔ چاچے دی پت ہوئی یاں میری ہوئی ، نہ نہ ایہہ نہیں ہو سکدا۔ ” 
جدوں مامے مامیاں اوس نوں سمجھا بجھا کے گھرو گھری ٹر گئے ، احمد نے ڈاڈھی سوچ وچار کر کے ماں تے پیو نوں آکھیا : “جے تُسیں جھیڑا مکاونا چاہندے او تے ساریاں نالوں چنگی گل ایہہ وے جے میں صوباں دے ویاہ نالوں پہلوں پر نیج جاواں ۔ اوہ آپ دے گھر وسّے میں آپ دے گھر، لمی مکال وچ پین نالوں کدھرے چنگا ایہا ہو سی پئی تُسیں ہک دو دناں دے اندر میرا مکّو ٹھپ دیو۔ لنگڑی ، بوہلی کانی جیہڑی لبھے مینوں قبول اے۔ اساں چاچے دی گل بھننی اے ۔”
بختو خوش ہو کے آکھیا۔ 
لے بھلا انھّی کانی کیوں آ سی۔ نونہہ لیاوساں جٹی ہیر ۔”
ـ”نہ میں کسے ہیر لئی کھیڑا نہ بنساں امّاں ۔”
احمد دی صلاح بختو دے جی نوں کجھ ایس کر کے وی لگی پئی اوہ صوباں دی تھاں تے آپنے بھرا دی دھی لیاونا چاہندی سی، خصم دے ڈر تے فتحیں دی کوڑ توں ایہہ سوال کدے بُلھاں تے نہ آوندا ۔ کیوں جے فتحیں آپ جمدی صوباں بھرا کرملّی راضی نہیں سی،اوس آکھیا:
“ویکھ بھاگوانے ! چھوکرے دا جی اساں اوس تھاں توں پٹ ای لیا اے۔ سارے ساک ہکا جیہے ہندے نیں۔ انج کریے ، نہ تیری بھتری تے نہ میری بھتری ۔کدائیں ہور بھال کریے ۔ “
احمد جیہے ویکھنے پاکھنے پڑھے لکھے منڈے لئی کڑیاں دا گھاٹا نہیں سی ہو سکدا پر ایڈی چھیتی بار دے ایہناں پنڈاں تھانواں وچ ساک لبھنا سوکھا نہیں ، جتھے رناں یاں تے وٹے تے لبھدیاں نیں یاں مل وکدیاں نیں ۔ بختو پنچایت دے تیجے دہاڑے نونہہ لیا کے صوباں تے اوس دے پیو نوں ساڑنا چاہندی سی ۔ کرملّی اوس دی بھتری لئی اُکّا ہامی نہیں سی بھردا احمداگے گل ہوئی تے اوس ماں دیاں اکھّاں وچ اَکھّاں پا کے آکھیا:
“میں تہاڈیاں منڈا آیا آں ، ہن میری وی منو ، ایدے اودے نہ بھالو ، ساجے راہک دی نوراں جو ہے ۔ اُتانہہ اُتانہہ تکن نالوں چنگا اے آوے پیراں وچ ڈھونڈیے۔”
بختو سوچیں پے گئی ۔ کرملّی اگلے دن ساجے کول گل کیتی راہک دی دھی سردار آپنے پتر لئی منگے ایہہ تے اج تائیں نہیں سی ہویا۔ ساجے نوں آپنے سر تے رب سمیت اسمان لتھا لگیا۔ اوس ایڈی چھیتی ہاں کیتی جیویں کوئی بھار لاہنا ہندا اے۔ 
عیدی دا بختاور چن تے چل ای رہیا سی ۔ بختو دا سنجا ویہڑا چھیتی نال کومل جیہی نونہہ نور بھری دیاں پینگھڑاں دی چھن چھن نال سج گیا۔ نور بھری دا نک نقشہ سوہنا ، بھجی طبیعت ، مونہہ تے شباب دی لالہ وچ رچیا جاں نثاری دا جذبہ ۔ مونہہ مہاندرے تے سچج ولوں احمد نوں گھاٹا نہیں سی رہیا۔ پر پچھا ہولا سی۔ اوس نور بھری نوں لیا کے صوباں نوں ساڑن دا چنگا پر بندھ کیتا۔ اگ لگی تے حکمی لگی۔ 
ویاہ ہوئے نوں کوئی پندراں ویہہ دیہاڑے ہوئے سن ۔ احمد پٹھیاں والے کیارے نوں پانی لا رہیا سی۔ کھال وچّوں مٹّی کڈھ کے بنّے اُتے رکھی ۔ دوجا ٹپہ ماریا تے لاگے کماد وچّوں جھانجراں دا چھنکار آیا۔ اوہ اپنے دھیانے لگا رہیا ۔ چھنکار اوس دے سر تے آن کے کھلو گیا۔ 
“وے احمی تیرے ولوں بس ؟”
احمد سر چک کے تکیا ۔ صوباں کھال کے کنڈھے ککری ہیٹھ کھلوتی اوس نوں گوڑھیاں گوڑھیان اکھّاں نال تک رہی سی۔ احمد کیہی چھڈ کے کجھ دیر اوس دیاں اکھّاں وچ اکھّاں پا کے کھلوتا رہیا۔ فیر جیویں اوس نوں صوباں دے سوال دا جواب دین دا اک وارگی خیال آیا۔ 
“ہاں ۔ بس ۔ “اوس فیر کیہی چک لئی۔

“وے تیرے توں کجھ وی نہ ہویا۔”
“صوباں میں کن پڑوا سکنا ساں ۔ پٹھی کھل لہوا سکنا ساں، ایڈی کیہڑی گل ہائی۔”
“میں کدوں آکھیا اے۔”
“توئیں آکھیں تے ہا۔”
“کیہ لوڑ سانے؟”
“بھلا جے اگانہہ لوڑ پوے تے حکم کریں ۔ توں مینڈی منگ سیں اوہ گل تے گئی مک ۔ ہن توں میری چچیر ایں ۔ میں تینوں بھرا بن کے وکھا ساں ۔ کدی دکھ سکھ ہووے تے سد مار لویں ۔پُجساں تے سو کوہاں دا ولا مار کے پجساں۔ لے ہن توں جا۔ اینویں تینوں کسے میرے کول کھلوتیاں ویکھ لیا تے رسی دا سپ بندا پھر سی ۔ جا اللہ بیلی۔”اوہ فیر کھال کڈھن لگ پیا۔ 
صوباں اوس دے آکھن تے مڑ تے پئی پر پرت پرت کے ویکھدی جاندی سی۔ احمد ہولی جیہی آپنے آپ نوں دسیا: “عجب چھوئیر اے، تدوںکسُکی نہیں ۔ ہن اتھرو کیر دی اے۔ ایس سوچیا ہو سی میں جوگی بن جا ساں ۔ بلّے جوگی بندے ویکھے کدے نہیں ،سنے نیں۔ نور بھری نال احمد نوں پیار کجھ ایس طرح دا ہو گیا جیویں اک جوان مرد نوں اک جوان عورت دے قرب وچ ہو سکدا اے۔ ویاہ پرنان دا اصل مطلب وی ایہو ای اے۔ احمداک طرح خوش ای سی۔ کرملّی نوں وی نونہہ وچ سارے گن دسدے سن، فتحیں دے سلوک دی رڑک پیو پتر دے دل وچ نور بھری دے آون نال سں گئی۔ بختو میہنا مار نوں نہیں سی ٹلدی۔ 
“کہ وے پچھاتے کجھ وی نہ وہویا ناں۔”
کرملّی اُتر دیندا:”بختو! بختاور سیں ، خدمت گار نونہہ ڈھئی آ فتحیں نوں ایہہ سودا نہیں پگیا تے نہ سہی ۔اساں نونہہ لوڑی دی ہائی کسے ساک دی دھی نہیں ۔ “
چیتر دی پندرھویں صوباں دے ویاہ دی تریخ متھی گئی۔ سدّا آیا۔ گھر دا کوئی ہوربندہ نہ گیا۔ کرملّی جو کجھ دین لین کرنا سی کر آیا۔ ڈولی ویلے صوباں کرملّی دے گل لگ کے جیہڑیاں چیکاں ماریاں ، اوہ کسے ووہٹی ودیا ویلے تائے دے گل لگ کے نہ ماریاں ہون گیاں۔ کرملّی کل قصّہ گھر آ کے دسیا۔ احمد دے دل نوں بھاہ لگ گئی ۔ کرملّی آکھ رہیا سی:
“شوہدی مجبور گئی اے۔”
صوبان دا سوہرا چک بہتا دور نہیں سی ۔ سوہرے دا حکم عملداری چوکھی لمّی چوڑی سی۔ آپنے پنڈ دالمبڑدار علاقے دا منیا پر منیا بندہ، برچھیاں ورگے پنج پتر ، صوباں وچکارلی نونہہ بن کے گئی ۔ فتحیں نوں صوباں دے سوہرے گھر دے مال تے پنج پتراں تے مان سی۔اوہ آکھدا : “میرے آپنے پُتر حالی نکے نیں، صوباں دے دیور ، جیٹھ اوکھے ویلے کم آون گے ۔ نویاں الیکشناں تے فتحیں نوں بلوان بندیاں دی لوڑ سی ۔ جوائی تے جوائی دے بھراواں توں بہتا کون آپنا ہو سکدا اے ۔ ایس ویلے اوہ چنگے بھلے خون معاف بدماش سن۔ اوبر لوکی آپنے دشمناں نالوں اُچا ہتھ رکھن لئی اوہناں نوں کرائے تے لے جاندے ۔ 
سوہرے گھر صوباں خوش سی یاں نہیں ایہہ وکھری گل اے پر چک دے لوکی فتحیں کولوں پہلوں توں ودھیرے ڈرن تے دبن لگ پئے ۔ دھی دا ساک کر کے فتحیں دی چنگی چڑھ بن گئی ۔ ڈیرے دی رونق ودھ گئی۔ ایہہ کاج کرن مگروں فتحیں سوچدا سی اوس بھرا دی گل موڑ کے حیاتی وچ سبھ توں وڈی عقلمندی کیتی اے ۔ کڑی رنج اے تے پئی ہووے آپے جی لگ جا سی۔ 
صوباں دا ویاہ ہویاں چار مہینے لنگھ گئے۔ گرمی دی رت لشکارے وکھا کے ساون دے بدلاں وچ گھر گئی ۔ اوہ پیکے آوندی کئی کئی دیہاڑے رہندی ۔ چاچے کرملّی ول آونتوں گھابر دی سی۔ ایہہ سوچ کے پئی احمی اُکّا بدل گیا اے۔ نوراں اوس تے چھا گئی اے۔ صوباں دا جی سٹردا اُس دا اپنا خصم کمال اُکاّا اوپرا بندہ۔ خبرے کیہڑیاں چکراں وچ پھسیا رہندا۔ صوباں نال کدے کدے ہس بول لیندا۔ ہکے ڈیریوں سینہا آوندا پئی روٹی گھل دیو۔ کدے کدے ڈیرے وی روٹی نہ جاندی تے پتا لگدا بھرا رل کے کسے مہم تے گئے نیں۔ بال بچّے دار جٹھانیاں صوباں نوں سمجھاندیاں سس ماپیاں ول لمّا چر رہن توں ہٹکدی پر صوباں دا جی پھٹل پنجھی وانگر اڈاریاں مار دا سی۔ اوہ ماپیاں ول آوندی تے فتحیں گلیں باتیں آکھدا :
پر نیجے تے دھیاں آپ دے گھر ہچھیاں لگدیاں نیں۔”مل رل کے احمد دا عرق کدھ چھڈیا ۔ اوہ متھے توں مڑھکا پونجھدا کھیت وچ اُگے اکّلے رکھ تھلّے اجھک گیا ۔چوڑا چھنکن دیواج آئی ۔اوس سوچیا نوراں لسّی لے کے آئی ہووے گی ۔ احمد جان کے پچھے مڑ کے نہیں تکیا۔ نوراں نوں ستاون لئی سگوں پرانہہ ویکھن لگ پیا۔ 
“احمی”
ایہہ نور بھری نہیں صوباں سی۔ سر تے لسّی دا کجّا ۔ دوویں ہتھ ڈھاکاں تے جیویں چڑھائی کرن آئی ہووے ۔ احمد بُت دا بُت کھلو رہیا ۔ اوس دے مونہہ وچوں گل نہیں سی نکل رہی ۔ صوباں کھڑ کھڑ ہس پئی ۔ 
“کیہ اے؟”
“کجھ نہیں ۔”
“توئیں تے فیر وات نہ پچھی۔ میں آکھیا چل تے ویکھ آواں۔”
“نور بھری کدے وے؟”
“ہلا ایڈیاں تانگھاں؟”
“اوہ میری گھر والی اے صوباں۔”
ـ”مینوں پتا اے، پر تائی مینوں آپ گھلیا اے۔”
ایس توں احمد نُوں پتا لگیا پئی صوباں گھروں ہو کے آئی اے۔ دِل وِچ جیہڑے وہم سر چُمکیا سی اوہ بہہ گیا۔ فیر صُوباں لَسی دیندی گئی تے اوہ پیندا گیا۔ تریہہ ڈاڈھی سی۔ صُوباں دے انگ وِچ بھانبڑ بَل پئے۔ ٹھنڈی آہ بھَر کے بولی:
“کدے میرے گھر وی آ۔ مینُوں وَسدی نُوں ویکھ۔”
“کیویں آواں؟”
صُوباں سوچ وِچ پَے گئی۔ چنگی دیر پِچھّوں بِھجیاں بِھجیاں اکھّاں چُک کے تکیاـ:
“سَونہہ اے مینوں میرے مُرشد دی، جے مَیں تینوں ہِک پل لئی وی وِساریا ہووے، خبرے کہڑے جی نیں جیہڑے ہِک پل لئی وی وِساریا ہووے، خبرے کیہڑے جی نیں جیہڑے ہر جالگ جاندے نیں۔ احمی توئیں تے پُچھیا ای نہیں مَیں کِنّّی کُو سُکھی آں۔ جی ہر ویلے بَلدا اے۔ پیو کیہ جانے میرا اگلے گھر کِنا کُو قدر اے۔ تائی مینُوں آکھیا اے کدے کدے آجایا کر۔ ایہہ تیرا آپنا گھر اے، پر احمی مینوں تیتھوں ڈر لگدا اے۔ انج بدل گیا ایں جیویں تینڈی مینڈی سانجھ کدے نہ ہائی۔”
“سانجھ دا مُونہہ مُہاندرا بدل گیا اے صُوباں۔”

گیا اے صُوباں۔”
“کدوں۔ـ”صُوباں نے ہرکھ نال پُچھیا۔
“مَیں سوں اوس دہاڑے دسیا تے ہائی۔” 
صُوباں اوس دے وَل نا سمجھاں وانگر تکیا۔ صُوباں دیاں اکھّاں وِچ اَج وی پُرانی صُوباں بیٹھی اَونسیاں پا رہی سی۔ کم نبیڑ کے احمد گھر پُجیا تے جاندیاں ای ماں دے گَل پے گیا:
“نُوراں نُوں کیوں نہیں گھلیا؟ صُوباں کیوں آئی؟ نُوراں کِدے مَر گئی ہائی
نُور بھری کنڈ موڑی منجی اُتے لمّی پئی سی۔ اِک وارگی پُھٹ پئی:
“اِماں جی اُچیچیاں صُوباں نُوں گھلیا۔ مَیں تے آپ”…….سَس وَل تکدیاں نُور بھری دے مُونہہ وِچوں گَل ٹُٹ گئی۔ احمد چیکدیاں ہویاں پُچھیا:
“اماّں تُوں آخر چاہندی کیہ ایں؟”
اوس ماں نُوں ایس بَد تمیزی نال کدے نہیں سی بُلایا۔ اَج اوس نُوں ماں تے اینا غُصہّ آرہیا سی جے اوہ ماں نہ ہُندی تے خبرے گَل گُھٹ دیندا۔ 
بختو پُتر دے مونہوں کھر ہوا کلمہ سُن کے غُصّے نال کملی ہو گئی صُوباں ہُنے ہُنے گئی سی۔ بختو دا ہاں اگیا کھڑ بنیا لاٹاں پیا مار دا سی۔ 
“مَیں چاہنی آں فتحیں دا سر نیواں ہووے تے کُل عالم ویکھے۔ اوس دی پرینجی دھی کیویں یار پِچھے پِھر دی اے۔”
“ایویں بُہتان نہ لا اماّں۔ کپور دے پہاڑ بنان وِچ کیہ فیدہ۔ صُوباں آپ دے گھر وَسنا چاہندی اے۔ـ”
ـ”ایہہ بُہتان اے؟ مین کُوڑ مارنی آں؟ اِک دیہاڑے مُلکھ ویکھسی۔”
“ماں مُونہوں چنگا کلمہ کڈھ۔”
صُوباں دے خاوند نُوں صُوباں دے ایانے ہُندیاں دی منگنی دا پتا سی۔ میَں تُوں کولوں ایہہ وی سُنیاسی پئی دوویں اِک دُوجے نُوں کِنا کُو چاہندے سن۔ احمد ویکھنا پاکھنا گبھرو، پڑھائی لکھائی نے کُجھ ہور پاہ چارھ دِتی۔ اوہ آپنے اچرج کماں وِچ رُجھا گھر وَل اونا کُو دھیان دیندا جِنے کُو دا ویہل لگدا۔ صُوباں نُوں وڈی شکیت ایہہ ای سی جے خاوند اوس دا خیال نہیں سی رکھدا۔ جے رکھدا تے خبرے جی لگ ای جاندا۔ جدوں کمال نال ذرا بے تکلّفی ہوئی تے اوہ احمد دے ٹبر دا قِصّہ چھیڑ بہندی:
“ڈاڈھے خوش وسدے نیں۔ میِں کیہ آں، کُجھ وی نہیں۔ مینڈے نال ڈاڈھی ہوئی۔”
بھانویں کوئی دشمنی نہ ہووے رن دا یار خصم دا ویری ہُندا اے۔ اینویں ای گلّاں سندیاں سندیاں تے پتھر وی کنسولین لگ پیندے نیں۔ کمال تے کھنڈے چھرے ورگا بندہ سی۔ اوہ صوباں کولوں پجیں پجیں پچھدا رہیا۔ 
اودھر فتحیں تے کرملّی دے دوہاں گھراں وچ بختو دی صلاح نال آدا جاوی کھل گئی۔ اوہ آکھدی نہوواں پج گئے۔ چاچے فتحیں نوں چنگے چوکھے بندیاں دی لوڑ سی۔ احمد ماپیاں دے ہٹکدیاں ہٹکدیاں وی چاچے لئی کنولینگ کردا دوڑیا بھجیا پھریا ۔ اوس چاچے نوں معاف کر دتا ۔ اُنج وی دریا وچ رہندیاں سنسار نال ویر نہیں رکھیا جا سکدا۔ 
ایہناں دناں وچ احمد دا آون جان صوباں دے سوہرے گھر وی ہوگیا۔ اوہ جاندا تے صوباں دے بھا دا چن چڑھ آوندا۔ مکھّن چوریاں کھواندی ، ہس ہس گلاں کر دی۔ نور بھری دا ناں لے کے چڑاندی ستاندی ۔ احمد دے دل دے بوہے جیہڑے صوباں لئی بند ہو چکے سن۔ ایسے طرح آوندیاں جاندیاں فیر کھل گئے۔ ہن پیار پہلے ورگا نچنت تے ٹھنڈا نہیں سی، ہن ایس وچ اوّلا رنگ کوّلا سواد تے ساڑو اگ سی، جیویں جنڈ دی سواہ نوں کوئی ملک ملک پکّھی جھل کے اُڈاوے تے تھلیوں جیوندی جاگدی چنگیاڑی اکھ جھمکن لگ پوے۔ احمد نے دل جیہے بھخدے کولے اُتے دلیلاں دی سواہ چاڑھ کے جیہڑا سال کئیا ۔اوہ سال لگدا سی جیویں آیا ای نہیں ۔ 
پیار دی ایس پھیرویں رت تے بختو دی خوش سی۔ اوہ تے فتحیں دی چٹی پگ تے مٹّی آڈ دی ویکھنا چاہندی سی۔ سواد لے لے کے گلّاں سندی تے پتر نوں شہہ دیندی ۔ وچاری نور بھری نوں آپنا جھگا چوڑ ہون دی دس پے رہی سی۔ بختو نور بھری نوں سنا کے آکھدی:
“کیڈا چنگا ہووے جے صوباں لخت لے لوے۔”
الیکشن خیر مہر نال مک گئے ۔ فتحیں کامیاب ہوگیا ۔ صوباں دے گھر احمددا آونا جانا مکیا تے نہیں گھٹ ہوگیا۔ ویلے دا کھوہ گڑدا رہیا ۔ صوباں دی تریہہ دا کوئی انت نہیں سی۔ 
واڈھیاں دا موسم سی ۔ سارا پنڈ کھیتاں وچ رُجھیا، گلیاں مکان سنجے ہو گئے ۔ احمد فتحیں دا سنیہا لے کے سویرے سویرے صوباں دے گھر اپڑیا۔ اوہ سدا پیار نال ملدی سی۔ اج وی ملی احمد چھیتی پرتنا چاہندا سی۔ صوباں آکھیا:
“دناں پچھّوں آیاایں مل گل کے جاویں ۔”
احمد پچھیا:”صوباں ہن تے خوش ایں ؟ “
صوباں مونہہ پکھّی دی اوٹ کر کے اُتر دتا: 
“تینوں کیہ ؟”
“پھیر وی۔”
“توں نوراں نال خوش وّس۔”
احمد نما جیہا ہس کے آکھیا :”نوراں شوہدی کیہ وگاڑیا اے تیرا ؟”
ـ”ہلا تے انج گل اے ؟”صوباں لا کے گل کیتی”ڈاڈھا پیار اے۔”
“کرنا پوندا اے۔”
اوسے ویلے صوباں دا سوہرا کھیتاں دا گیڑ لا کے پرتیا اوس وی احمد نوں پرتن نہ دتا۔ 
وساکھ دی تکّھی دھپ چھیتی چھیتی کوٹھیاں توں لیہہ کے کھیتاں وچ کھلّر گئی ۔ احمد صوباں دے دیوراں جیٹھاں نوں بھالدا کھیتاں ول ٹر گیا ۔ نہر دے کنڈھے پھردا رہیا ۔ اوہ خورے کدھر گئے سن۔ اوہ کلّم کلّا مڑ ڈیرے تے آ گیا۔ روٹی آئی ۔ صوباں دے سوہرے تے اوس رل کے کھادی ۔ ایدھر اودھر دیاں گلّاں کردے رہے۔ صوباں دا سوہرا اُٹھ کے اندر چلا گیا ۔ پھیر پتا نہیں کیہڑے ویلے احمد دیاں اکھّاں نوٹیاں گئیاں ۔ ٹھنڈی واء دے بلّے تے جوانی دانشہ اوس نوں گوڑھی نیندر دے لمّے پینڈیاں تے لے ٹریا۔ 
فیر اوہدیاں اکھّاں سڑن لگ پئیاں ۔ کسے ستے پیاں اوس دیاں دوہاں اکھّاں وچ گچ گچ چاقو مار دتا۔ اوہ کجھ دیر تڑفدا رہیا ، فیر بے ہوش ہو گیا۔ ہوش آیا تے اوس اکھاں پٹن دا چارہ کیتا۔ بختو کسے کھوہ وچوں سد ماری ۔ 
” ماں واری پُتر۔”
“امّاں ہن تے بتّی دھاراں بخش ویسیں ؟ اُتے صوباں کدے وے؟”
ماںبب مار کے پُتر نوں جپھی پا لئی۔”ناں نہ لے پتر اوس ڈین داناں نہ لے ۔ اوہ ڈین تیرے ڈیلے کڈھ

کے کھا گئی۔ “
“سچ دس اماں سچ دس۔”
کول کھڑی نور بھری دے مونہہ وچوں چانگھر نکل گئی۔ اوس احمد دا کنبدا ہتھ پھڑ کے سینے نال لا لیا۔ 
“ہاں احمی ایہہ سچ اے۔ اماں کیویں دسے ، اوس نوں تاں دندل پے گئی اے۔”
احمد نوراں دے پنڈے تے پیار نال ہتھ پھیر دیاں ہویاں بولیا۔”نور بھریے!”
“ہوں۔”
“توئیں دس توئیں مینوں معاف کیتا یاں نہیں ؟”
فیر احمد دیاں اکھّاں وچوں وگدی رت نے نور بھری دی گلابی چنّی نوں تھاؤں تھائیں لال کرچھڈیا، جیویں شگناں دا سالّو