‏ Nuzhat Abbas is one of the senior Punjabi short story writers and has many anthologies of her works. Her short stories describe the rural life style and daily problems of the common folk.

…

کچیاں امبیاں

( نزہت عباس )

گورنمنٹ گرلز ہائی سکول لائل پور داخل ہویاں ہلے مینوں دو ای ورھے ہوئے سن۔ میں پڑھاکو بنن دے چکر وچ بہتا ایدھر اودھر دھیان نہیں سی دیندی پر فیر وی سکول د ے کھلے میدان وچ بوڑھ دے رُکھ بارے کجھ کجھ جاندی سی جیہدے تھلے ڈردا کوئی وی نہیں سی جاندا۔ ایہہ مشہور سی کے ایس رُکھ تے جن بھوت رہندے نیں ۔ حالانکہ کدی وی کسے نے جن بھوت ویکھیا نہیں سی پر خورے ڈر کیوں ایناں سی کہ کوئی وی اوس پاسے جاون دا ناں نہیں سی لیندا، سکول دیاں کڑیاں کئی کئی کہانیاں بناؤندیاں سن کہ جے کوئی ایس رُکھ تھلے جاوے تے اوہدی جان جن اپنی مُٹھ وچ بند کر لیندا اے تے اوہ فیر کدی چُھٹ نہیں سکدا۔ جے کوئی گل نہ منے یاں بوڑھ ول جاون دا ارادہ کر ے اوہنوں وی سُفنے وچ بھوت ڈراندے نیں۔ میں جدوں وی اوس بوڑھ ول تکدی مینوں ایہناں گلاں وچ سچیائی نہ لبھدی۔ میں سوچدی کہ کدی تجربہ کر کے ویکھنا چاہیدا اے۔ پر فیر ڈر جاندی کہ جے ایہہ سچ ہویا اور میری روح جن دی مُٹھ وچ بند ہو گئی، میں تے تجربہ کردی ای ماری جاواں گی۔ پر کیوں جے ایہہ گل میرے دماغ وچ آندی رہندی سی ایس لئی میں بھوت توں وی معافی منگدی رہندی تاں جے اوہ مینوں سُفنے وچ ڈراون نہ آوے۔ اک دن میں ہمت کر کے کلاس وچ اپنی اُستانی نوں پُچھ ای لیا ، مِس کیہ بوڑھ دے رُکھ اُتے جن بھوت رہندے نیں؟ تے کیہ سانوں اوہدے تھلے کھیڈن لئی جانا نہیں چاہیدا؟ اُستانی پہلے ای میرے سوالاں توں تنگ سی اوس موقع پا کے مینوں ایہہ کہہ کے کھڑ ے ہوون دی سزا دے دتی کہ میں کلاس وچ سبق تے نہیں سگوں باہر دے رُکھ ولوں سوچ رہی ساں تے نالے میرے سوال دا جواب وی نہ دتا۔ سبھے کڑیاں میرے تے بہت ہسیاں تے میں دُکھی دل نال گھر آوندیاں ماں نوں شکایت لائی نالے رُکھ دی ساری کہانی وی دسی۔ ماں آکھیا اج کل دیاں اُستانیاں کیہو جیہیاں نیں۔ بالڑی دے سوال دا جواب دین دی بجائے سزا دیندیا ں نیں۔ ایہہ سُن کے میرا بھرا اپنے کمرے چوں باہر آوندیاں ای آکھن لگا۔۔۔ رُکھ زندہ تے آزاد ہوندے نیں کھلیاں ہواواں وچ رہن والے چھاں ونڈن والے۔ بھلا اوہناں اُتے جن بھوت کیوں ہوون گے ؟ رُکھ تے سکول وچ بالاں نوں چھاں دین تے کھیڈن لئی ہوندے نیں۔ رُکھ کسے دی جاگیر نہیں ہوندے اوہ سبھ دے سانجھے ہوندے نیں۔ ایہہ بے بنیاد گلاں تے ڈر لوکاں دے اپنے اندر ہوندا اے۔ تو ں ایہناں غیرسائنسی گلاں تے کن نہ دھریا کر۔ سوال کرنا انسان دا بنیادی حق اے، جے اگے توں اُستانی انج کرے تے آکے دسیں میں آپ اُوس نوں ملن جاواں گا۔ گھر والیاں دی ہلہ شیری نے مینوں اینا اعتماد دتا کہ میں اگلے ای دن بوڑھ دے تھلے بہہ کے روٹی کھادی تے مینوں کسے جن نے اپنی مُٹھ وچ بند نہ کیتا۔ میری بہادری دیاں گلاں کئی دن سکول وچ گھمدیاں رہیاں تے میں ادھی چھٹی ویلے ہولی ہولی اوس رُکھ تے باندر وانگوں چڑھن اُترن دی مشق کر کے کڑیاں نوں وکھاؤندی تے کئی نویاں سہیلیاں بناؤندی۔ انج میرا رُکھ اُتے چڑھنا ، پینگھ جھوٹناں عام جیہی گل بن گیا۔ رُکھ اُتے چڑھن وچ بڑا سواد آوندا سی، ہور تے ہور جے رُکھ تے پھل لگا ہووے تے مزے وی آجاندے سی۔شہتوت دا رُکھ ساڈے اپنے ویہڑے سی جیہدے مٹھے رس بھرے کالے شاہ شہتوت میں چھابی بھر کے کھا جاندی سی۔ اپنی ماسی ول جاون دا چاہ وی ایسے لئی ہوندا سی کے اوہدے ویہڑے وچ وڈا جمواں دا رُکھ سی موٹے موٹے جموں چُگ کے کھاون، ڈبے وچ جمواں اُتے لون پا کے رڑکاون دا اک اپنا ای سواد سی۔ اک واری میں جموں رڑکاندی رُکھ توں ڈگی تے واہوا سٹاں لگیاں ایس پچھے بڑے دن سکولوں وی چھٹی کرنی پئی۔ پر سبھ توں چنگی گل ایہہ سی کہ اسیں بچے رج کے کھیڈے، سٹاں وی لواوندے پر کوئی وڈا روک ٹوک نہیں سی کردا۔ دیہاڑ دی اک روٹین ہوندی سی جیویں سکولوں آؤ تے روٹی کھا کے سوں جاؤ، سوں کے اُٹھو تے تختی تے گاچنی پوچو ، دُھپے سکن لئی رکھ کے ہوم ورک کرو، کم مُک جاوے تے تختی اُتے قلم دوات نال املا لکھو۔۔ بس فیر موجاں ای موجاں۔۔ گلی بالاں نال بھر جاندی اسیں کڑیاں منڈے رل لُکن میٹی، پیٹھو گرم، کوکلا چھپاکی، گوٹی چھپائی، باندر کلا، شٹاپو ، اڈا کھڈا تے گیٹیاں نال خورے کیہ کیہ کھیڈاں کھیڈدے سی۔ ہنیرا ہوندیاں ای بھُکھ لگدی تے بھُکھ لگن نال ای گھر یاد آوندا سی۔

پر چھیویں کلاس چڑھدیاں ای پتا نہیں کیوں ہر ویلے جی کردا کہ کوئی کھٹی مٹھی شے کھادی جاوے۔ گول گپے تے املی دا پانی ادھی چھٹی ویلے بڑا مزہ دیندا۔ چھلی اُتے لون مرچاں تے کھٹی مل کے کھاون نال گلہ وی خراب ہوندا پر میں تے میریاں سہیلیاں کھٹا کھاون توں باز نہ آوندیاں۔ ایسے ورھے سکول دے نال والی کوٹھی وچ انب دے رکھ تے بڑیاں امبیاں لگیاں سی۔ کوٹھی تے سکول دی کند ھ سانجھی سی تے سکول والے پاسیوں اسیں وٹے مار ما ر لٹک لٹک کے کچیاں امبیاں لاہندے تے کھاوندے سی۔ جِنا کھاوندے اونا ای ہور کھان نوں جی کردا۔ ڈر وی لگدا کہ کِتے کوئی اُستانی نہ ویکھ لوے یاں کوٹھی والے نال کوئی پھڈا کر دیون پر کئی دن خیریں لنگھ گئے تے سکول والی سائیڈ دیاں امبیاں وی مک گیئاں۔

امبیاں کھاون دا چاہ روز دیہاڑ ودھدا ای جاندا سی۔ میں تے میریاں تِن سہیلیاں نے ادھی چھٹی ویلے امب دے رُکھ اُتوں امبیاں توڑن دی صلاح بنائی ۔ میری ایہہ دلیل کم کر گئی کہ بھائی آکھدا اے کہ رُکھ کسے دی جاگیر نہیں ہوندے تے اوہ سبھ دے سانجھے ہوندے نیں۔۔۔ فیر کندھ ٹپ کے امب دے بوٹے تے چڑھن وچ کیہ مسئلہ اے؟ صلاح بنی کے میں کندھ ٹپ کے رُکھ تے چڑھ جاں گی۔دو کڑیاں آسے پاسے دی خیر خبرر کھن گیئاں تے ہر خطرے توں چھیتی ای با خبر کرن گیئاں۔ اک کڑی اپنی جھولی اَڈ کے امبیاں پھڑے گی۔ جیہڑیاں اسیں رل کے کھاواں گے۔

میں نڈر بن کے باندر وانگوں کندھ ٹپی تے جا کوٹھی دے ویہڑے پہنچی فیر دو منٹ وچ رُکھ تے چڑھ گئی۔ امب دے رُکھ توں موٹیاں موٹیاں امبیاں نوں ہتھ پاوندیاں ای کھان نوں جی کردا سی پر ادھی چھٹی وی مکن والی سی تے وچوں پھڑے جان دا ڈر وی سی۔ میں کجھ امبیاں توڑ کے سکول والی کندھ نال کھڑی سہیلی ول سُٹیاں ای سی کہ کوٹھی دے ویہڑے وچوں کسے نے دبکا ماریا۔ ساریاں سیہلیاں چیخاں ماردیاں نس گیئاں ۔ مینوں پہلے کجھ سمجھ نہ آئی پر چھیتی ای اک جن ورگا وڈا سارا بندہ کوٹھی دے ویہڑے وچ کھڑا مینوں گھور رہیا سی۔ میں ایسی بوندلی پئی مینوں کجھ وی نہیں سنیا پئی اوہ غصے وچ کیہ کیہ کہہ رہیا سی۔ میرے دماغ وچ اک ای سوال سی کہ ہن سکولوں تے گھروں کیویں بچنا اے۔ ایہہ سن کے میری جان ای نکل گئی پئی اوس موٹے مینوں رُکھ نال کھلار کے رسی نال بنھ دینا ایں۔ میں بڑی واہ لائی کہ رُکھ توں سکول ول چھال مار سکاں پر کوٹھی دے ویہڑے وچ اُترے بنا میں سکول دی کندھ ٹپ نہیں سکدی سی نالے او جن تھلے کول ای کھلوتا سی تے دھمکیاں لائی جا رہیا سی۔ توں تھلے آ تے میں رسے نال بنھناں۔ جے توں تھلے نہیں آویں گی تے میں اُتے چڑھ کے تینوں پھڑ لواں گا۔ ایہہ سن کے میں ہور اُتے چڑھ گئی۔ جتھوں اوہ بندہ مینوں صاف نظر یں آوندا سی۔ میں گوہ نال ویکھیا تے اوہدا ڈھڈھ بہت وڈا سی مینوں خورے کیوں اوہدا ڈھڈھ ویکھ کے تسلی ہوئی کہ ایہہ موٹا ہاتھی رُکھ تے کدی وی نہیں چڑھ سکدا پر ڈر سی پئی رب جانے ایہہ میرے نال کیہ کرے گا؟

ایہہ ویلا بڑی مصیبت دا سی۔سکول وچوں کڈھے جاون دا ڈر، گھروں کُٹے جاون دا تے ایس جن ورگا دھوش جیہڑا مینوں زہر بھریاں نظراں نال ویکھی جا رہیا سی۔میں کلم کلی رُکھ تے بیٹھی موٹے جن نوں بے بسی نال تک رہی سی۔ سہیلیاں وی چھڈ گئیاں سن۔ مینوں رونا آ رہیا سی تے لگدا سی کہ ہن میری ساری حیاتی ایسے رکھ تے لنگھ جانی ایں چھال ماری نہیں جا سکدی تے جے تھلے اُتری تے ایس جن مینوں کھا جانا ایں۔ مینوں روندیاں ویکھ کے آخر کار اوہ کوٹھی دا گیٹ کھول کے سکول دے گیٹ ول جاندا ایہہ آکھ گیا اج تینوں تیری ہیڈ ٹیچیر ای تھلے لاوے گی۔میں ہُنے سکول نوں رپورٹ کردا واں۔ ایہہ سُن کے میں بڑا ڈری پر کجھ ہو نہیں سکدا سی فیر وی میں اُچی واج وچ کہہ دتا رُکھ کسے دی جاگیر نہیں ہوندے اوہ سبھ دے سانجھے ہوندے نہیں پر جے تسی ایہدے تے یقین نہیں کر دے تے اج مینوں معاف کر دیو۔ اوہ بولیا اچھا بڑا فلسفہ جاندی ایں پر ایہہ رُکھ میری جاگیر اے ایہہ کہندیاں ہویاں گیٹ چوں باہر نکل گیا ۔ تھوڑی دیر مگروں اوہ تے ساڈے سکول دی مائی شیداں کوٹھی آ وڑے۔۔۔ اوس آندیاں ای مینوں آکھیا تیرے توں ایہہ اُمید نہیں سی چل ہن تھلے اُتر آ ۔ صاحب جی تسی فکر ای نہ کرو میں آپے اس نوں ہیڈ ٹیچر ہوراں کول لے جاندی آں تے اوہ ایہدے کن کھچے گی۔ تہانوں اگے توں کدی اُلاہما نہیں آوے گا۔ اینے وڈی غلطی کیتی اے، جی!

ماسی مڑ آکھیا ہن تھلے اُتریں گی کہ نہیں۔ میں روندیاں ماسی نوں دس دتا جے میں تھلے آئی تے ایہہ کوٹھی والے آکھدے سن کے مینوں رُکھ نال بنھ دیون گے ۔ ماسی آکھیا توں ڈر نہ تے تھلے آ جا۔ میں روندیاں کہہ دتا کہ جدوں تیکر اے بندہ ویہڑے وچ اے میں تھلے نہیں آواں گی۔ ماسی نوں میرے اُتے ترس آ گیا تے آکھن لگی صاحب جی! بچی تراہی ہوئی اے جے تسی مہربانی کر کے اندر چلے جاؤ تے میں سبھ سانبھ لواں گی تے اگے توں ایہہ کدی تہاڈے رُکھ تے نہیں چڑھے گی ۔ میرے تے بھرواسہ کرو جی۔ بندہ اندر چلا گیا میں تھلے آئی تے ماسی نال چنبڑ گئی، ماسی مینوں سکولے لے آئی میں روندی رہی تے آون والے ہیڈ ٹیچیر دے عذاب توں کنبدی وی۔

سکول وچ سبھ کلاساں لگیاں ہویاں سن ۔ کوئی اُستانی کوئی کڑی نظر نہ آئی۔ ماسی مینوں پُچھیا ادھی چھٹی ویلے روٹی کھادی سی؟ نال ای پانی دا گلاس میرے ہتھ وچ دے دتا۔ میں سوالیا نظراں نال کنبدی ماسی نوں تک رہی ساں۔ ماسی مینوں اپنی منجھی تے سامان دے اوہلے اک نکرے بٹھا دتا اپنی نگھی چادر میرے اُتے پا کے اک پوٹلی وچوں روٹی کھاون نوں دتی ۔ میں حیرانی نال اُوس نوں تک رہی سی ۔ اوس نے آکھیا ہنجو پونجھ تے روٹی کھا لے تے فکر نہ کر میں سبھ سنبھال لواں گی کسے نوں کجھ وی نہیں پتا لگنا۔ ایہہ لے دو گنڈھے اپنیاں کچھاں وچ رکھ لے ۔ تیرا پنڈا گرم ہو جاوے گا تے میں سبھ نوں دس دواں گی کہ ادھی چھٹی ویلے تاپ چڑھن نال بے حال سیں تے میرے کول بیٹھی سوں گئی سیں ایس لئی کلاس وی نہیں گئی۔ انج گل ٹھپی دی ٹھپی رہ جاوئے گی۔ پر ماسی میرے نال تِن کڑیاں ہور وی سن اوہناں نے جے مس نوں دس دتا تے فیر ۔ ماسی حوصلے نال بولی میں اوہناں نوں وی سنبھال لواں گی بس توں مونہہ بند رکھیں۔ میں پانی دا گھٹ بھردیاں سوچ رہی سی کہ بھلا ماسی میری مدد کیوں کر رہی اے؟ ماسی شیداں کئی ورھیاں توں سکول دی مائی اے تے ہمیش بچیاں نال پیار ای کردی اے ایس لئی اوس نال گل کرنی اوکھی نہیں سی۔

میں گنڈھے کچھاں وچ رکھدیاں ماسی کولوں پُچھ ای لیا کہ ماسی تسی میری مدد کیوں کرنا چاہندے او؟ ماسی ہسدیاں آکھیا کملیئے میں تیری نہیں اج اپنی مدد کر رہی آں۔ ماسی کیہ مطبل؟ ماسی ایہہ سُن کے کدھرے دور گھورن لگ گئی جیویں یاداں نوں پھرول رہی ہووے۔فیر اک دم میرے ول ویکھ کے آکھن لگی۔ میں وی تیری عمرے ایہو جیہی شرارت کیتی سی۔ سکولوں کڈھ دتا گیا سی مینوں تے گھر والیاں رج کٹیا وی تے مینوی نکی عمرے ای اک وڈی عمر دے بندے نال ویاہ دتا۔ تھوڑے ورھیاں وچ میں کئی بال جمے تے اوہ بڈھا لمی بیماری پاروں چلدا بنیا۔ پر میرے دن کدی نہ بدلے اوہ دن تے اج دا دن بالاں نوں پالن لئی سکولے وی کم کردی آں تے کئی گھراں دا وی۔ پورا فیر وی نہیں پیندا۔ پر ماسی ایہناں گلاں دا میرے بچاون نال کیہ واسطہ اے؟ واسطہ ہے ،ماسی لما ہوکا لے کے آکھیا تینوں سمجھ نہیں کیوں جے توں ہلے حیاتی دی کوڑ نہیں چکھی ۔ نی جھلیئے! کڑیاں دی اک شرارت عمر بھر دی قید ہوندی اے۔ میں تیری عمرے امبیاں توڑدی اپنے آپ نوں تے نہیں بچا سکی پر اج تینوں تے بچا سکدی آں۔۔۔