بولیاں

(پرکھ، پڑچول)

(راشد جاوید احمد)

پنجاب دی دھرتی اک سدا سہاوی جوہ اے تے لوک گیت ایس دھرتی دے رنگ برنگے پھلاں دی مہکاں بھری اک پھلواڑی اے۔ ایہناں لوک گیتاں دے نگھے نگھے جذبیاں دیاں موج بہاراں دلاں نوں موراں وانگ پیلاں پان تے مجبور کردیاں نیں۔ ایہو وجہ اے کہ پنجاب دا ہر واسی پیار تے محبت دا کٹھیا ہویا اے تے اوہنوں اپنے لوک ورثے نال اک بھجواں عشق اے۔ پنجابی بولیاں وی ساڈاانمُل  لوک ورثہ نیں۔

بولی مطلب زبان توں کہی ہوئی گل، بولی مارنا مطلب طعنہ دینا، بولی دینا مطلب نیلام ویلے مُل پاونا پر جدوں اسیں پنجابی بولیاں دی گل کردے ہاں تے  پتہ لگدا اے کہ بولیاں دا تعلق حاضر جوابی  تے مقامی رہتل نال ہُندا ہےبولیاں صرف مرد گاؤندے نیں تے ایہناں وِچ مرداں دے جذبیاں دا اظہار ہونٛدا ہے ( کدی کدی  عورت دے جذبیاں دی عکاسی وِی ہو جاندی ہے)۔ایہہ دو مصرعیاں تے چار مصرعیاں دے ہندے ہن ،کدی کدی چار مصرعیاں توں وی وَدھ جاندے ہن  تے کدی ڈھائی مصرعی۔ بولی گاٷن دا طریقہ ایہہ ہے کہ پہلے اک جنا کن تے ہتھ دھر کے اک بول پاوندا اے ،

 ” باہیں برسی کھٹن گیا تے۔۔۔”

” کیہہ کھٹ کے لیاندا۔۔” نال دے پچھدے نیں

” کھٹ کے لیاندا پھیتا ” اوہ گا کے جواب دیندا اے ۔ تے ساتھی کہندے نیں

“بلے بھئے بلے۔ شاوا بھئی شاوا”

بولی پاون والا نچن لئی پیر چکدا اے تے بول پاوندا اے تے فیر سبھ نچدے جاندے تے منہ نال بکرے بلاندے آخری مصرعہ وار وار دوہراندے نیں۔

پہلی بولی کس پائی، ایہہ گل کرنی ڈاڈھی اوکھی اے۔ ایہہ صنف اونی ہی پرانی اے جنی ایس دھرتی تے وسوں جدوں لوکاں نے اپنے ڈھڈ لئی دھرتی دا ڈھڈ پاڑیا۔ جدوں لوکاں نوں اپنے جذبیاں دے اظہار لئی زبان ملی۔ انسان دے احساس تے جذبات نے جدوں وی کوئی شکل بنائی تے کوئی فن وجود اچ آیا۔ بولیاں وی کجھ ایہو جیا پچھوکڑ رکھدیاں نیں۔

بولیاں وچ موضوع دا بڑا کھلار اے۔ حیاتی دا کوئی اجیہا انگ نہیں جس دا اظہار نہ کیتا گیا ہووے۔ ۔بولیاں وِچ عامیانہ سوچ، وقتی جذبے تے جوش دے اظہار نال  ایس وچ دنیا دی بے ثباتی ، عشق و محبت دیاں وارداتاں تے اپنی رہتل تے اپنی وسوں نال پیار وِی جھلکدا ہے۔۔کتے حسن تے عشق دی مستی سمدی اے، کتے حقیقت تے مجاز دا رنگ مچیا ہویا اے، کتے وفا دی پھوار اے، کتے نفرت تے رقابت دی واچھڑ اے، کتے اقتصادی مسئلے نیں تے کتے تاریخ اپنے ورقے پھولدی نظر آوندی اے۔ سیانے آکھدے نیں، جنے بندے اونیاں بولیاں۔ ایہہ ممکن ہی نہیں کہ ایس مضمون اچ ساریاں بولیاں لکھیاں جان، بس اینویں دیگ اچوں دانہ چکھن والی گل اے :

اسیں رب دے پروہنے آئے
لوک سانوں چَھڑے آکھدے

——————-

سانوں سَپنی دے پین بُھلیکھے
جدوں     تیری     گُت      لَمکے

——————-

بارہیں    بَرسیں    کھَٹن     گیا
تے کَھٹ  کے  لیاندی   تھالی
حُسن کواری  دا
جیوں دن چڑھدے دی لالی
حُسن کواری   دا

——————-

ہیریا  ہرناں باگیں چرنا
باگیں پَتّر ساوے
غم نے پی لئی رَت جسم دِی
غم ہڈیاں نوں کھاوے
سروں دے پُھل ورگی
ٹُر گئی اَج مکلاوے
سروں دے پُھل ورگی

——————-

بیریاں  وی    لنگھ   آئی 
ککراں   وی   لنگھ   آئی
لنگھ     آئی     گلیاں     چارے
جے   توں میرا   روپ    ویکھنا
میری چُنی نوں لوا دے تارے

——————-

بٹیرے
لاڈلی   نہ رکھیں   بابلا
تیری لاڈلی نوں وَخت بہتیرے
لاڈلی نہ رکھیں   بابلا

——————-

بَلّے بَلّے
میرے سوہرے نوں پوا دیو گھُنگھرو
ویہڑے  وڑدا   کھڑاک  نہیں  کردا

——————-

اڈی مار کے منگاں گی ور تیرا
جھانجھراں   گھڑا    دے   سجنا

—————————-

اوتھےکِکراں نوں لگدے موتی
جتھوں    میرا     ماہی     لنگھدا

—————————–

ہنجو یار دیاں اکھاں وچ ویکھے

دل نوں ڈھاک لگ گئی

—————————–

جٹی نہا کے چھپڑ وچوں نکلی

تے سُلفے دی لاٹ ورگی

——————————

پُھل نیویاں رُکھاں نو لگدا

تے شملے دا مان نہ کریں

—————————-

بیڑی، پور تے ترنجن دیاں سکھیاں

سبب نال ہون کٹھیاں

بوہتیاں جاگیراں والے

خالی ہتھ جاندے ویکھ لے

—————————

تینوں سکھیاں ملن نہ آیئاں

ککراں نوں پا لے جپھیاں

————————

جدوں توں مُکلاوے ٹر گئی

گلیاں دے ککھ رون گے

—————————

چن بھانویں روز چڑھدا

سانہوں سجناں باجھ ہنیرا

———————-

دوپٹہ رنگ دے امبری میرا

سجناں دی پگ ورگا

———————–

رنگ لا گئی جھانجھراں والی

لیں آئی لسی دا چھنا

———————–

سُتی پئی نوں پکھے دی جھل مارے

ایڈا میرا کیہڑا دردی

————————–

عملاں تے ہون گے نبیڑے

ذات کسے نہیوں پچھنی

————————

نکا گھڑا چُک لچھئے

تیری ہِک نوں جَرب ( ضرب) نہ آوے

—————————–

یاری توڑ کے کندھاں اتے بہہ گیا ایں

ہن کیہڑا رب ہو گیا ایں