وا ورولا 

(سبین علی) 

انج لگدا پیا سی جیویں پورے پنڈ وچ چار چفیرے ڈونگھی چُپ کِھلری ہوئی اے- جدوں میں کمیاراں دی گلی دی نُکر توں مڑ کے پنڈ دے وڈے بازار وچ پیر دھریا تے مینوں اوتھے کوئی وی جان پچھان والا بندہ نظر نہ آیا. ہور تے ہور کمیاراں دے محلے وچ کوئی کھوتا تک نہ دِسیا. خبرے ہن پیلیاں وچوں تے نہر کنڈیوں لیا کے مکاناں دی لپائی  لئی بھل تے مٹی کادھے نال سُٹدے نیں.ذرا اگے ودھی تے ویکھیا بوہتے گھر  ادھے کچے ادھے پکے سن. پر مینوں مٹی توڑی دے لیپ والا کوٹھا وی کوئی  نہ دسیا. لپائی تے پلستر دے بغیر ادھے کچے ادھے پکے گھر انج دسدے پئے سن جیویں اپنے لیڑے لاہ کے کھلوتے ہون. نِریاں لال مٹیالیاں تے پرانیاں پھکیاں اٹاں دِسدیاں پیاں سن.

 میں ایس پنڈ وچ آئی وی بڑے ورھیاں بعد ساں. کدی اس پنڈ وچ ابا جی دی سرکاری نوکری باجھوں اسیں تِن ورھے گزارے سن. اودوں میں نکی جئی کاکی ہوندی ساں تے گلیاں وچ دڑنگے ماردی پھردی ساں. پنڈ دیاں زنانیاں مینوں شہری کڑی کہہ کے بلاندیاں سن. پنڈوں باہر امروداں دے باغ ہوندے سن تے سردیاں آندیاں نال ای پیلیاں وچ کنک دے ہرے ہرے بوٹے سر چُک لیندے تے کنے ای مربعیاں تے سَروں دیاں گندلاں نِسرن لگ جاندیاں. کتے کماد تے کتے کپاہ . شہر وَل جاندی کچی سڑک دے نال دور دور تک پیلیاں وچ تمباکو بیجیا ہوندا سی. تے اٹھ دس کلیاں والے وی بڑے مان نال کہندے ہوندے سن سوائے لون دے ہر شے اپنے گھر دی آ. 

لوکاں دے رنگ بھاویں گورے سن، تے بھاویں پَکّے پر ہڈاں پیراں وچ جان بڑی سی. پنڈ دیاں مٹیاراں دے قد دھریکاں وانگوں لمے سن تے تگڑی کاٹھی ہوندی سی.اوہ ہک اتے تے نالے سر تے چار چار گھڑے اکٹھے ای چُک لینیدیاں سن. ویخدیاں ای ویخدیاں کئی گھراں وچ نلکے وی لگ گئے جدوں اسیں ایہہ پنڈ چھڈیا اوہدوں تیکر اک آدھ کمرہ یا بیٹھک پکی کرن دا رواج وی آ گیا سی. پر چلھا چونکا تد وی ویہڑیاں وچ مٹی دا بنایا جاندا تے نالوں نال نیوے بنیریاں تے رنگلی مٹی دے لیپ نال پُھل بوٹے بنے ہوندے سن. کول ہی چوکی تے چاٹی نالے مدھانی دھری ہوندی. جنہے کدی چاٹی دی لسی پیتی ہووے اوہنوں کدی وی گراینڈر وچ رڑکی لسی دا سواد نہیں آوندا. 

میریاں یاداں وچ ایہہ پنڈ کسے سوہنے سُفنے وانگوں وسدا سی. ایتھے تیہ ورھیاں بعد آئی ساں. اینے سالاں وچ بڑا کج بدل گیا سی. بال بچیاں وچ پے کے کدی ایہہ وچار ای نئیں آیا کہ پنڈ ول جھاتی پاواں. ویلا اینا لنگھ گیا اے ہن میرے سر وچ دھولے  آ گئے نیں تے تنوں بال جوان ہو گئے نیں.

چار ورھے پہلاں میرے گھر والے نے وکھریاں ہون دے بعد شہر دی نوی کلونی وچ  کوٹھی پا کے دتی سی.وڈے گھراں دے کم وی زیادہ ہوندے نیں تے اُتوں اسی پشلے مہینے پلیٹھی دی دھی دے دن وی مِتھ دتے سن.

ایس پنڈ وچوں کئی واری میں بالڑیاں گھر دے کم لئی رکھیاں سن. دوناں پاسے اک پرانا تے گُوڑھا جیہا اعتبار وی سی. جدوں میں نکیاں ہوندیاں ایتھے رہی ساں اودوں پنڈ دیاں کڑیاں دا گھروں باہر جا کے کوئی کم کرنا نری بیستی سمجھیا جاندا سی. پر خبرے ہن کہیڑیاں ذاتاں تے کیہڑے لوگ آن وسے نیں .ذرا دید لحاظ نئیں رہ گیا. کڑیاں دے نام وی پُٹھے ای رکھے ہوئے نیں. اکو گھر دی تیجی کڑی میرے کول پورا سال کم کر کے گئی اے. اوہدا نام کاجول سی اس توں نکی دا ایشوریا تے اک دا نام ای نہ رکھیا کسے نیں. رنگ چٹا سی تے پٹھانی سَدن لگ گئے. فیر سب توں نکی  سونیا میرے کول رہی سی. 

سونیا نوں میں آٹھ ہزار تنخواہ تے رکھیا سی. کپڑا لتا تے اوہدی ماں نوں اپنے لتھے پرانے سارے کپڑے ،کئی واری راشن تے نالے صدقے خیرات دے سارے پیسے پھڑا دیندی ساں. پر  ہر تیجے چوتھے دن فون آ جاندا کہ سونیا نوں واپس گھل دیو. کئی واری اوہ موٹر سائیکل تے اپنے گھر والے نال آ جاندی تے کجھ نہ کجھ لے کے ای واپس جاندی. 

سونیا مینوں آکھدی جدوں دا ابّے نیں موٹر سائیکل تے امّی نیں نواں موبائل لیا وے اوہ دونویں بڑا ای پھرن لگ گئے نیں. کدی دہی بھلے کھان ٹرے ہوندے نیں تے کدی تکے کباب والی شہر دی دکان دا وی پھیرا لا لیندے نیں.

.

سونیا مینوں دسدی اوہناں دے گھر وچ چار ڈنگر سن، پہلے  دادی تے ماں رل کے ڈھور ڈنگر دے پٹھے پانی دا خیال رکھ دیاں سن پر ہن  بے بے منجی نال جا لگی اے تے ماں کولوں ایناں کم نئیں کیتا جاندا. ابّے نیں پٹھے وڈن تے ڈنگراں نوں پان لئی تین ہزار رپیے  تے اک منڈا رکھ لیا ہویا وے. 

کدی کدی مینوں سونیا دی ماں تے غصہ وی آندا سی. ایڈیاں نکیاں نکیاں بالڑیاں دی کمائی بھلا سنبھال کے ورتیا کرے. کاجل سولہ وریاں دی ہوگئی اے. اگوں اوہدے ویاہ دا کُج سوچے. کوٹھیاں دے حالات ہن اُنج دے نہیں رہ گئے . مالکاں دے ہتھوں کم والیاں نال چھیڑ خانیاں دے کئی قصے اپنی کنّیں سنے  تے اپنی اکھیں ویکھے. صاب لوگ اینہاں بالڑیاں نوں چھڈ وی دین تے ڈرائیؤر مالی ہتھ چالاکیاں توں باز نہ آوندے . 

میں ایسے لئی جوان کڑیاں نوں گھر دے کم واسطے نئیں رکھدی. کون ہر ویلے اوہناں دی رکھوالی کرے. سونیا اَٹھ وریاں دی نکی جئی بالڑی اے. میرے کول کہیڑا بوہتا کم ہوندا سی. اُپرلے کماں لئی دو کم والیاں روز آندیاں سن. مالی وکھرا تے چوکیدار ہر ویلے گیٹ تے موجود ہوندا نالے تھوڑا بوہت گھر دے کماں نوں وی ہتھ پلتھ مروا دیندا سی. ایس بالڑی دا کم بھانڈے مانجھنا تے بورچی خانے وچ میرے نال کوئی نکا موٹا کم کرانا سی نالے رات نوں میرے پیر وی دب دیندی سی. 

پر اوہدی ماں نے سال میرے کول رکھ کے جدوں اوہنوں سارے کماں دی جاچ آ گئی تے مہینے دے پندرہ ہزار روپیے تے ایبٹ آباد کسی وڈھے گھر وچ کم تے رکھا دتّا سی.

اودھروں ویاہ نیڑے آن ڈیا سی ،گھر وچ پروہنیاں دا آنا جانا ودھ گیا سی تے اودھروں کوئی کم والی میرے کول نئیں سی.

تنگ آ کے میں اپنے گھر والے نوں آکھیا کہ اوہ پنڈ میرا ویکھیا بھالیا اے. چلو جا کے آپ لبھدے آں . پنڈ دے پرانے لوک مینوں جان دے نیں. اعتباری لوگ آں ساڈھے گھر وچ کدی بالڑیاں نوں تنگی نئیں ہوئی. مینوں یقین اے کوئی نہ کوئی چنگا گھر وی اپنی بالڑی یا ذرا وڈی عمر دی ہی زنانی نوں کم واسطے ساڈھے نال گھلن تے تیار ہو جائے گا.

جدوں پنڈ دے وڈے بازار وچ مڑی تے سگٹاں دی بو نتھنیاں وچ وڑ گئی. پنڈ دی وڈی ہٹی دے لاگے کوئی دس باراں منڈے کھلوتے سن۔ نمی نمی  واج وچ ٹھٹھے کرن ڈئے سن.اوہناں ساریاں نے  ایک ہتھ وچ سگٹ بالے ہوئے سن  تے دوجے ہتھ وچ موبائیل فون پھڑے ہوئے سن. تیجی چوتھی گلی وچوں لنگھدیاں وی پورے پنڈ وچ کوئی زنانی تے کوئی کڑی نئیں سی دسدی پئی….  مینوں انج لگیا جیویں پنڈ وچ کسے آسیب دا سایہ وے یا خبرے ساڈے ملک وچ وی  ہندوستان دے لوکاں وانگوں ماپیاں نے دھیاں دی واری بچے ڈیگنے شروع کر دِتّے نیں. میرے دل وچ  کئی  ڈرونیاں انگریزی تے ہندی فلماں  ورگےبھیڑے بھیڑے خیال آن لگ پئے.

 ہر پاسےمنڈے ای منڈے کھیڈن ڈئے سن کوئی کڑی نہ دِسی. ایہہ منڈے سکول کیوں نئیں جاندے ؟ جے سکول نئیں جاندے تے ایتھے گلیاں وِچ کیوں کھلوتے نیں….. خبرے اپنے پیویاں نال مربعیاں تے کم نئیں کراندے؟ 

پر کیہڑے مربعے؟ پنڈ دے آلے دوالے جتھے کدی کماد تے تمباکو دے کھیت ہوندے سن ہن فیکڑیاں لگیاں ہویاں سن. تے اوہ کھالا جدے وچ کدی جٹیاں مکھن کڈن دے بعد بچی لسی روڑ آندیاں سن ہن فیکٹری دا میلا پانی رُڑدا پیا سی. 

پِیڑی گلی وچ مُڑی تے اک پرانی جانن والی مل گئی اوہنے کئی کوٹھیاں وچ بالڑیاں کم تے رکھایاں سن. اوہنوں ویکھ  کے میں سکون دا ساہ لیا کہ ہن کوئی نہ کوئی کڑی لبھ ای جائے گی. پر اوہدے نال وی سارا پنڈ چھان ماریا کوئی بالڑی نہ لبھی. سارے گھراں وچ منڈے سن یا وڈی عمر دے  لوگ.  کجھ گھراں وچ  بابے بیٹھے حقہ  پیندے نظر آئے تے مائیاں وی ملیاں. پر کسی گھر وچ دھی دا وجود نہ دِسّیا. میرے دل وچ آن والے وہم پکے ہون لگ پئے. 

پندرہ ویہہ گھراں وچوں بے مراد  ہو کے میں واپس  چلی ساں، مسیت دی کند دے  نال ذرا جیہا اگے ودھی تاں ایک بڈھی مائی نوں لاٹھی دے آسرے نال ٹُر دیاں ویخیا. اوہدی شکل جانی پچھانی سی. میں سلام کیتا اوہنے جواب دتا نالے سر تے ہتھ پھیریا. 

مائی بھاگاں پچھانیاں مینوں. میں فیصل آبادوں آئی آں. مائی نے میرے وَل متھے تے ہتھ دھر کے ویخیا تے سیہانن دی کوشش کرن لگی.   امینہ بی بی …. ماں صدقے توں تے بی بی امینہ  دی وڈی دھی ایں نا.

آہو مائی.

 فیر میں آکھن لگی.  مائی ایہہ دس تیری کوئی پوتری یا دوہتری ہوئے تے اوہنوں چار چھ مہینے میرے کول کم تے رکھا دے. چنگا خرچہ پانیا دیاں گی.  چل چار چھ مہینے ناں سئی بس میری دھی دے ویاہ دے دن کڈھا دیوے. 

نا کُڑے کیہہ دساں…… ساریاں بالڑیاں پتا نئیں کتھے کتھے ٹُر گیاں نیں. 

جوان جہاں عورتاں ڈھور ڈنگر تے چلہا چونکا سانبھ دیاں نیں، تے بالڑیاں ست اٹھ وریاں دیاں ہوندیاں وی نیں تے  ماپے خبرے کتھے کتھے ٹور دیندے نیں. پورے پنڈ وِچ ایک وی بالڑی نہیں. منڈے بہناں دی کمائی نال سگٹاں پھوکدے تے اوہ موئے موبیل لئی پھردے نیں. 

ایتھے بالڑیاں جمدیاں ای کمان لئی دور پرے وڈے شہراں دیاں کوٹھیاں وچ ٹر جاندیاں نیں. تے ماپیاں دے بھار ہولے کردیاں رہندیاں سارے سُفنے سارے سکھ گوا چھڈ دیاں نیں. ایہہ نمانیاں ماچھن دی پٹھی دے بھانبڑ سینے وچ بالدیاں کدی سکھ دا ساہ نئیں لیندیاں.

ہائے نی ساڈے پنڈ وچ نویں رواجاں تے نویاں ضرورتاں دا وا ورولا  پھر گیا جے……..

ہن ایتھے کوئی دھی نئیں رہندی …..