جتھے باری نہ بوہا نہ پوڑھی

جتھے باری نہ بو ہا نہ پوڑھی

امرتا پریتم

وارنا ، 30 مئی 1983

اج توں یاراں ورھے پہلاں، میں نے امروز نے لندن وچ اک سکینڈینوین فلم دیکھی سی، جیہدے وچ محبت نوں کلھ کلھ کر دے جھرنیاں  دی زبان وچ پیش کیتا ہویا سی۔ اوتھے کئی تھیٹر ایہو جیہے ہن، جتھے اکو فلم سارا دن چلدی رہندی ہے، تے اک پونڈ دی ٹکٹ لے کے جے تسیں تھیٹر دے اندر چلے جاؤ ، تاں اکوفلم نوں، چاہو تاں کئی وار دیکھ سکدے ہو۔ میں تے امروز نے دی اوہ فلم اوس دن کئی وار دیکھی سی …

کہندے، اوس فلم دی کہانی اک حقیقی واقعہ دی بنیاد آتے بنائی گئی سی۔ اوہدے وچ اک سرکس وچ کم کردی کڑی ہے، تے اک فوج وچ بھرتی ہو چکا سپاہی۔ دودیں آپو آپنے کھیتر وچوں باہر نہیں آ سکدے، پر دوہاں نوں اک دوجے نال بے پناہ محبت ہو جاندی ہے، تے اوس محبت دا تقاضہ ہے کہ دوہاں نے کجھ دن رل کے ضرور جیونا ہے…..

دوویں آپو آپنے کھیتر وچوں باہر آ جاندے ہن، تے جاندے ہن کہ دوویں بہت چھیتی قانون دی پکڑ وچ آ جان گے، ایس لئی موت توں ہدارے لئے ہوئے دناں وچ، اوہ ہر پل پھلاں دی آب درگا جیوندے ہن۔

21 مئی نوں بلغاریہ آؤن توں پہلاں دلی وچ اک اوائی سنی سی کہ اج کل پنجاب وچ جیویں کئی لوک گولیاں دا نشانہ بن رہے ہن، میں وی اوہو جیہی کسے گولی دے نشانے دی سیدھ وچ ہاں۔

اوائی لفظ کہنا ہی ٹھیک ہے، آنج میں ایہہ گل کسے بھروسے یوگ وسیلے توں سنی سی۔

بلغاریہ دا دعوت نامه منن والی مائسک حالت وچ نہیں سی، پر جنے وی میرے خیر خواہ میرے دوالے سن، اوہناں دا تقاضہ سی کہ میں ایہہ دعوت نامہ ضرور من لواں۔

نے اوس ویلے ہاراں سال پہلاں ویکھی ہوئی سکینڈ نیوین فلم دی کہانی میری رت وچ گھل گئی.

پر کدے کدے گھور اُداسیاں دی اکھاں وچ جو پانی نہیں لیا سکدیاں، کسے دوست دی محبت اوس پانی دا بنھ توڑ دیندی ہے…

ایہو جیہا واقعہ دلی وچ وی ہو یا سی، جدوں خشونت سنگھ نے کہیا سی، میں تینوں اکلی نوں کسے کچہری دی پیشی وچ نہیں جان دیاں گا۔ تیرے نال رہواں گا۔ جے تینوں یسے گولی مارنی ہے تاں نال مینوں وی ماردیوے

تے ٹھیک ایہو جیہی گل ہربھجن سنگھ نے وی آکھی سی ، ” ویکھ شاعر دے طور اتے میں جو حاصل کرنا سی، کر لیا۔ تعلیم دے کھیتر وچ وی جو پاناسی پا لیا ہے۔ تے آلو چک دے طور تے دی جو پراپتی کرنی سی کرلئی ہے۔ ہن تیرے نال مرن نوں تیار ہاں …”

تے اہن ست بگانے دیسں وچ آج 25 مئی دی رات نوں جدوں بلغاریہ دے سبھ توں پیارے شاعر لیاؤ بو میر نے آپنے گھر دعوت تے بلایا  تاں چاہیاں دے گچھے وچوں گھر دی چابی کڈھ کے مینوں پھڑا دتی ” تیرا گھر ہے، تیرا جدوں جی کرے، آ کے کھول لیا کر!

لیو چیو نوں موڑ دتی، تے آکھیا ” دوست! تیری بیوی چتر کار ہے، اوہنوں آکھ کے ایس چابی دا چتر بنا کے مینوں دے دیوے۔ میں جدوں تک جیواں گی تیرے بول دی نشانی آپنے کول رکھاں گی.

پر لیوچیو دے گھر دیاں پوڑیاں اُتر کے، جدوں میں تے امروز آپنے ہوٹل وچ پرتن لئی، کار وچ بیٹھے، تاں امروز دے موڈھے نال سر لا کے مینوں رون آ گیا

صوفیہ، 25 مئی، رات ساڈھے باراں وجے

ایس وار زندگی وی غنیمت والی گل ہے کہ بلغاریہ دا دعوت نامہ صرف مینوں نہیں سی، امروز نوں وی سی ، ایس لئی سفر دا پل پل خوشگوار ہے.

 صوفیہ توں وارنا جاندیاں پنج سو کلومیٹر راہ دا ٹوٹا ٹوٹا پھلاں نے پُھلاں نال لد یا ویکھیا، تاں پتہ لگا کہ کئیاں ویرانیاں دا اک اک ایکڑ ٹوٹا ایتھوں  دی سرکار نے اوہناں لوکاں نوں بنا کسے قیمت دے، دے دتا ہویا جو وی اوہنوں اپنی محنت نال آباد کر کے رکھ سکدے ہن۔ صرف شرط اکو ہے کہ اوس اک ایکٹر زمین لئی ساری محنت اوہناں ہتھیں کرنی ہے،  کسے نوں اجرت دے کے آپنے کھیت دا جاں بغیچے دا کم نہیں کروانا ۔

میں ہس کے امروز نوں آکھیا چل ایتھے وس جائیے! توں تاں جٹاں دا پتر ایں، واہی کھیتی تیر یاں رگاں وچ ہے، توں اک ایکڑ زمین نوں آباد کریں، تے میں کھیتاں وچ جھگی پا کے رہواں گی، تیری روٹی پکاواں کراں گی۔

ایہہ دن سوہیاں پکیاں چیریاں دے ہن، تے اساں چیریاں دی ٹوکری بھر کے کار وچ رکھی ہوئی سی۔ امروز کہن لگا “کنک نے مکئی بیجن والی محنت شاید بن میرے کولوں نہیں ہونی، آپاں پوری ایکٹر زمین وچ چیریاں دے بوٹے لا لواں گے۔ …. روز سوہیاں پکیاں چیر یاں کھا لیا کراں گے توں پکیاں چیر یاں تو ڑ دی رہیا کریں۔

میں دی او سے روں وچ ساں، آکھیا ”ہاں آپاں چیریاں چندے رہاں گے، میں کدے کدے نظم دی لکھ لیا کراں گی، توں کدے کدے پینٹ وی کردا رہیں ۔

تے امروز کہن لگا پھیر کرے کوئی ایتھوں لنگھے کرے گا، تاں پچھے کرے گا۔ ایتھے کتے اک شاعرہ دی جھگی ہے، جو کدے ہندوستان توں آئی سی۔

ہاں اوسے طرحاں، جس طرحاں ساڈے دمودر نے آپنی کہانی وچ لکھیا ہے کہ کوئی راہی مکے ول جاندا پیاسی، آتوں رات آ لتھی، پر اوس بھکھے تر ہائے کول نہ روٹی دی گراہی سی، نہ پانی دا گھٹ تے نہ رات دا ٹکانہ .  اوس ویلے تھلاں وچ اوہنوں اک جھگی نظر آئی۔ اوتھے پہنچیا تاں ہیر بی بی نے اوہنوں پانی دا کٹورا بھر دتا، تے آکھیا ،ہنے میاں رانجھا بھیڈاں چرا کے مُڑے گا، تاں تینوں دُدھ دا کٹورا دیاں گی …

تے میری گل اجے مونہہ وچ سی کہ امروز آکھن لگا اوہ وی توں تے میں ساں۔ اودوں مکے دے راہ وچ جا وسے ساں، بہن ایس جنم وچ وارنا دے راہ وچ وس جاندے ہاں۔

تے ہسدی ہسدی گل اک ہو کے دا موڑ مڑ گئی، میرے مونہوں نکلیا،  ایہہ سیالاں تے کھیڑیاں دے کرم اساں ہر جنم وچ بھگتنے ہن؟”

(امرتا دی ڈائری وچوں )