رن، تلوار تے گھوڑا ۔۔۔۔ افضل احسن رندھاوا
رن، تلوار تے گھوڑا
افضل احسن رندھاوا
اوہ پوہ دی ٹھنڈی ٹھار رات سی۔
سردار لکھن سنگھ رندھاوے دی حویلی وچ اَگ دے مچ دوالے بیٹھے ہوئے پنج بندے انج لگدے سن جویں شمشان وچ بلدی ہوئی لاش دوالے بھوتنے بیٹھے ہون۔شام ہولی ہولی رات بندی جاندی سی،پر اَگ سیکن والے چُپ چاپ اَگ سیکی جا رہے سن۔اَٹھویں رات دا چن دُھند جہی ہون دے نال وی دَھرتی اُتے چاننی کھلارن ڈیہا سی۔بیٹھیاں ہوئیاں بندیاں چوں اِک نے تھبا ساری منچھٹی بھَن کے اَگ اُتے رکھ دتی تے اَگ چٹخ چٹخ کے تیز ہو گئی۔آلے دوالے بیٹھے ہوئے بندے تھوڑے تھوڑے پچھانہ کھسک گئے،خورے اگ دا سیک بہتا ہو گیا سی حویلی دی چُپ نوں پٹھے کھاندیاں ڈھگیاں دیاں ٹلیاں وچ واج ہولی ہولی توڑدی سی پئی۔ ڈھارے وچ بدھا ہویا نکرا گھوڑا زور دی ہنکیا تے حویلی دی چُپ چان وچ جویں طوفان آ گیا۔نال ای اگ سیکن ڈیہا ہویا سردار لکھن سنگھ رندھاوا اپنے کامے تے وَرھ پیا جہڑا ڈھارے دی نکر وچ کماد کترن ڈیہا ہویا سی۔
”اوئے فوجیا۔۔“ لکھن سنگھ نے فیر کامے نوں واج ماری۔
”جی سردار جی“ فوجا بھج کے اگ سیکن والیاں دے کول آ کھلوتا۔
”اوئے! جی دیا پُترا گھوڑے اگے پٹھے وی ہیگے نیں کہ نہیں؟لکھن سنگھ نوں غصا بڑی چھیتی آ جاندا سی تے ایس چِٹے گھوڑے دا تے اوہ پُتراں تون وی بہتا خیال رکھدا سی۔اپنے ساہمنے اوہنوں نہاوندا،ساہمنے دانہ پواندا۔رات نوں اپنے ہتھیں اوہدے تے کنبل کسدا۔سویرے اپنے ساہمنے اوہنوں کھر کھرا کرواندا ہوندا تے ایدھروں اودھروں آندا جاوندا،اوہنوں تھاپی دیندا تے فوجے نوں آکھدا ہوندا سی۔
”فوجیا! مکھن آ کے آکھے نانہ پئی بھاؤ نے گھوڑا نہیں سانبھیا“ تے فوجا اگوں دند کڈھ کے وکھا دیندا۔اوہنوں یاد سی کہ ایہ گھوڑا مکھن دا اے تے جے اوہدے گھوڑے نوں پٹھیاں ولوں کدی ہنیر سویر ہو جاندی سی تے اوہ فوجے دی شامت لے آوندا ہوندا سی۔
گھوڑا فیر ہنکیا تے لکھن سنگھ فوجے نوں پچھن لگا”ایہنوں دانہ پا دتا ای؟“
”نہیں اجے سردا جی“
”تے بھوتنی دیا؛ فیر کدوں پاویں گا ایس پیو نوں۔اُتوں گڈی دا ویلا ہون والا اے سردار لکھن سنگھ نے گل مُکا دتی۔
”خورے گھوڑے نوں وی پتا لگ گیا اے پئی اَج مکھن نے آؤنا ایں۔“ شیر سنگھ ورک آکھن لگا۔
”ہائے اوئے مکھن سنگھا۔۔۔“ نورے کھرل نے جویں نعرا ماریا تے فیر آکھن لگا”بھاؤ،اِک ای یار سی پر جس دن دا گیا ائے رب سچے دی سونہ؛دُنیا ای انھیر ہو گئی اے“
”مکھن ساہن آدمی سی نوریا—- مکھن باجھوں پنڈ ای اَدھا ہو گیا۔—-میلے بھنگڑے کوڈی تماشے تاں مکھن بِنا پھبدے ای نہیں“
نورے کھرل نال بیٹھے ہوئے تیجا سنگھ نے آکھیا۔
”تیاڈا تے اوہ یار سی پر جسراں ایہ تِن ورھے میں اوہدے بِنا کٹے نیں میں جاننا آں“ لکھن سنگھ نے تکھنی نال کوئلے پھولدیاں ہویاں آکھیا۔
”بھرا باہواں ہوندے نیں بھاؤ فیر مکھن ورگے ساہن تے مرد بھرا۔۔۔“ نورے نے گل ٹوری۔پر گل اگانہ نہ ودھی تے اوہ فیر چُپ کر کے اَگ سیکن لگ پئے۔
اَج رات دی گڈی مکھن سنگھ نے آونا سی مکھن سنگھ تِن سال جیل بھُگت کے آون والا سی لکھن سنگھ دے حساب نال اجے اوہدے تِن ورھے پورے ہون وچ دس دن رہندے سن۔پر نورا کھرل جہڑا جیل دا بھیتی سی آکھدا سی پئی تِن سال کٹ کے دس دناں دی معافی مل جاندی اے۔تے جدوں اوہ پچھلے ہفتے مکھن دی ملاقات کر کے آیا سی تے مکھن نے اوہنوں دسیا سی پئی اوہنوں دس دِناں دی معافی مل گئی اے تے نورے دے حساب نال مکھن نے اودن رات دی گڈی اُترنا سی۔نورے نے ایہ گل تے نہ دسی پئی سچی مُچی اوہنوں دس دن معافی مل گئی آکھن لگا۔
”میرا قیافا اے۔تِن سال بھُگت کے دس دن معاف ہو جاندے نیں“ خورے اوہ لکھن سنگھ ہوراں تے اپنے قیافے دا رُعب پاؤنا چاہوندا سی پر لکھن آکھن لگا
”نوریا،توں گڈی ویکھ آویں پر مکھن نے آونا نہیں۔اوس آونا ہوندا تاں کسے ہتھ سُنیہا ای گھل دیندا۔جیل وچوں کسے کولوں خط ای لکھا دیندا۔“
نورا آکھ لگا ”ایہ دو کوہ تے ٹیشن کھلوتا اے گڈی ویکھ آون وچ کِنا کُو چر لگنا اے“
”چنگا چنگا بھئی“ لکھن سنگھ نے اخیر نورے دیاں دلیلاں اگے ہتھیار سُٹ بیٹھا سی۔
گڈی پہر رات لنگھدی نال آوندی ہوندی سی تے نورے نے اودوں اپنی چھوی تے ڈاچی گھروں لے آندی سی پئی لکھن دی حویلی وچوں ای اُٹھ کے سدھا ٹیشن تے چلا جاوے گا۔
لکھن سنگھ تے مکھن سنگھ سردار شام سنگھ سفید پوش دے پُتر سن شام سنگھ وانگر دا کھاندا پیندا تے بھلا مانس بندا سارے باہرلے وچ کوئی نہیں سی۔ نہ اوہدے کسے نال ویر نہ لمی چوڑی یاری۔بس سِدھا پدھرا
جہیا بندا سی۔پر پُتر اجے بال ای سن تے آپ مر گیا۔اودوں لکھن دساں ورھیاں دا تے مکھن ستاں ورھیاں دے سن تے فیر کُھلھا کھان پین۔چنگا پاون ہنڈاون،مُنڈے دِناں وچ گھبرو ہو گئے۔لکھن سنگھ وی مُنڈا سی پر پیو وانگ بھلا مانس تے چُپ چپیتا تے نِکا مکھن کھپی،ترکھا —لڑاکا تے دلیر،دوویں کوڈی بڑی ستھری کھیڈدے ہوندے سن۔اوہ بوڑھ دا میلا سی جدوں مکھن دی تے کرتارے بڈھے پنڈ والے دی کوڈی کھیڈدیاں لڑائی ہو پئی۔کوڈی دا ایویں بہانا بن گیا وچلی گل ضرور سی کوئی پر کسے نوں پتا نہیں سی پئی وچلی گل کیہ اے۔لڑائی مکھن تے کرتارے دی سی پر ودھدی ودھدی نویں پنڈ تے بڈھے پنڈ دی لڑائی بن گئی۔ لڑائی مچ پئی تے چھویاں دے کِل وی ٹُٹے تے بلماں دے پھل وی ڈِنگے ہوئے۔لکھن سنگھ اوّل تاں لڑدا ای نہیں سی تے جے لڑدا سی تے فیر اکھاں تے پٹی بنھ کے تے جدوں اوہ
بہتیاں بندیاں وچ گھِر کے عاجز ہون لگدا ہوندا سی تے فیر اوہ۔
”اوئے مکھنا۔۔۔“ دا نعرا ماردا ہوندا سی تے جے مکھن اپڑ پیندا تاں اوہناں کدی پورے پِنڈ کولوں وی مار نہیں کھادی سی۔
بوڑھ والے میلے دی لڑائی دا نتیجا ہور کجھ نہ نکلیا۔کرتارے دی لَت ٹُٹ گئی تے اوہ کوڈی شوڈی توں آری ہو گیا تے مکھن سنگھ تِن ورھے بجھ گیا۔بجھ لکھن سنگھ نے وی جانا سی پر اوہ مکھن دی صلاح نال تھانیدار نوں چٹی گھوڑی تے ہزار روپیا دے کے مقدمے وچوں نکل گیا۔لوک اَجے تک اوس لڑائی دیاں گلاں کردے سن پر وجھا کسی دی وی سمجھ وچ نہیں سی آؤندی۔کرتارا تے مکھن سدا توں اکٹھی کوڈی کھیڈن والے سن تے فیر اوس کوڈی وچ نہ کوئی گل ہوئی نہ بات۔کرتارا تے مکھن اک دوجے دے ہتھیں پے گئے۔جویں اک دوجے دی رَت دے تریہائے ہون۔اوہ اک دوجے دی رت دے کیوں تریہائے ہون۔ایہ گل صرف نورے کھرل نوں پتا سی لڑائی دی وجھا سی تے اوہ سی جیتو۔بڈھے پِنڈ والی۔
”گڈی آون دا ویلا ہو گیا اے فوجیا۔۔۔۔ پا گھوڑے تے کاٹھی“ نورے نے دھوئیں توں اُٹھ کے بُکل گھُٹ کے ماری۔لکھن سنگھ اجے گھر گیا سی فوجا آکھن لگا ”چودھری نورخاں گھوڑے اُتے تُوں چڑھ مینوں خراب کرے گا“
”اوئے چنگا کسے جولاہ دیا پُترا“ نورے نے ہس کے ڈاچی دی مہار اوہنوں پھڑا دتی تے آپ چھال مار کے گھوڑے تے چڑھ گیا تے فوجے نوں آکھن لگا”میری چھوی پھڑا دے۔۔۔۔۔ تے چل نکل“
فوجا ڈاچی تے چڑھ گیا اوہدے ہتھ وچ مکھن دی بلم سی جہڑی اج ای لکھن نے بھڑولے پچھیوں کڈھی سی نمی نمی چاننی دی لَو وچ نورے دی چھوی دا پھل لشکیا تے اوہنے پندوں نکلدیاں ای کن تے ہتھ رکھ لیا۔
”کالی تتری کمادوں نکلی
تے اُڈدی نوں باز پے گیا
جگیا۔۔۔۔ٹُر پردیس گیوں
بوہا وجیا۔۔۔۔۔“
دُور ساریوں گڈی دے اِنجن دی واج آئی تے نورے نے ”ہلا بھئی بگیا“ کہہ کے گھوڑے نوں سر پٹ بجھا دتا۔اوہ گڈی آون توں پہلوں ٹیشن تے اپڑنا چاہوندا سی پر گڈی ٹیشن تے آ کھلوتی سی۔ اوہ ٹیشن دے کول ایہ اَپڑیا سی تے سواریاں گڈی توں اُتر کے سڑک تے آ چڑھیاں سن۔
”اوہ۔۔۔۔مکھن سنگھا۔۔۔۔او۔۔۔۔“ نورے نے مونہ دوالے ہتھاں دا گھگھو بنا کے زور دی واج ماری پر اگوں جواب نہ آیا۔اوہدا گھوڑا سڑک دے وچکار کھلوتا سی تے اوہ اکھاں پاڑ پار کے اون والیاں سواریاں نوں ویکھ ڈیہا سی سارے لوک لنگھ گئے اخیر وچ اک لما اُچا گھبرو کنبل دی بُکل ماری آوندا سی۔
”مکھن سنگھ اے“ اوہ بندا اجے دُور ای سی نورے نے پُچھیا۔پر اون والا کجھ نہ بولیا۔اوہ گھوڑے دے کول آ کھلو گیا تے نپورے نے اُتر کے کنبل والے نوں جپھی مار لئی جہڑا ہولی ہولی گھوڑے دے متھے تے ہتھ پیا پھیردا سی۔
”خیر اے بھاؤ“
”آہو نوریا! تُوں سنا پِند دا کیہ حال چال اے“ مکھن اجے وی گھوڑے دے متھے تے پیار کردا پیا سی۔
”کلا ای آیا ایں“ مکھن نے پُچھیا۔
”نہیں فوجا وی آیا اے“ داچی پچھے رہ گئی سی۔
”اچھا چل فیر۔۔۔۔“
تے اوہ دوویں ں پیدل ای پِنڈ نوں ٹُر پئے۔گھوڑے دی واگ نورے دے ای ہتھ وچ سی۔
”جیتو دا کیہ حال اے؟“ مکھن نے کنبل دی بُکل ہور گھُٹ کے مار لئی
”کل میں بڈھے پِنڈ گیا ساں۔۔۔“
”فیر؟“
”فیر خیرو لوہار دی دُکان تے کرتارا ہل چنڈاون ڈیہا سی پچھن لگا”مکھن کدوں آونا ایں؟“
”کیہ کم ایَاودر گیا ایں؟“ میں اوہنوں پُچھیا۔
آکھن لگا ”اوہدی بھاجی لاہونی اے“
”ماں دا کھسم“ مکھن نے کرتارے نوں گالھ کڈھی تے آکھن لگا۔
”پر جیتو؟“
”چھڈ سو گل بھاؤ؛وارث شاہ آکھدا اے ناں ’وارث رن،فقیر تلوار گھوڑا چارے تھوک ایہ کسے دے یار نہیں“
”کیہ باتاں پاون ڈیہا ایں نوریا۔جیتو تے کرتارے ول تُھکدی وی نہیں“ مکھن آکھن لگا۔
”پر بھاؤ رَن اوہدی جہدے —–“
”اوئے چھڈ اوئے مورکھا“ مکھن نے نورے دی گل کٹی۔
”میں اَکھیں ویکھیا اے بھاؤ اپنی اکھیں۔۔۔۔ اک واری نہیں ہزار واری۔۔۔۔کروڑ واری۔۔۔۔مڑھیاں والے کھوہ تے پہر رات توں سرگھی ویلے تک۔۔۔۔تُوں کیہ گلاں کرنا ایں پیا“ نورے نے گل دے جوش وچ بُکل ہور گھُٹ لئی۔
”روز؟“
”روز“
”کرتارے نال؟“
”ہور ایس علاقے وچ کہڑا مائی دا لال اے جہڑا تیری جیتو ول میلی اکھ نال ویکھے“ نورے آکھیا۔
”اچھا“ مکھن خورے نورے دی گل من ای گیا۔فوجا اوہناں دے پچھے پچھے ٹریا آؤندا سی تے اوہ سڑک تے کھلو گئے۔اوتھوں اک راہ بڈھے پِنڈ نوں جاندا سی تے اک اوہناں دے پِنڈ نوں۔اوہناں دے پنڈ توں بڈھا پِنڈ چار مربعیاں دی وِتھ تے سی۔
مکھن سنگھ نے نورے کولوں گھوڑا تے فوجے دے ہتھوں بلم پھڑ لئی فیر اوہ نورے نوں آکھن لگا۔
”تُوں تے فوجا ڈاچی تے پنڈ چلو میں ذرا بڈھے پنڈ تائیں ہو آواں“ تے اوہ گھوڑے تے چڑھ بیٹھا۔
”نہیں بھاؤ۔۔۔سویرے جاویں“ نورے نوں پتا سی مکھن نوں اوہدے ارادے توں موڑنا اوکھا کم اے پر فیر وی آکھن لگا”کل چلاں گے بھاؤ۔۔۔۔ہُن تاں لوک سوں ساں گئے نیں“
”تُوں جی نہ تھوڑا کر نوریا۔میں دو گھڑیاں جیتو کے گھر کھلو کے پرت آواں گا۔۔۔۔ تے بھاؤ نوں آکھیں ذرا ٹیشن تے کھلو گیا اے تے لے اللہ بیلی۔۔۔۔“
تے مکھن دا گھوڑا دُھوڑ دا بدل بناندا بڈھے پنڈ والے راہ تے لگ گیا۔تے نورا کھرل پِنڈ نوں ٹُر پیا۔
مکھن نے بڈھے پنڈ دیاں مڑھیاں توں دو پیلیاں اُرانہ ای گھوڑا ڈک لیا۔مڑھیاں توں اگے دو تِن پیلیاں دی وِتھ تے پِنڈ سی۔اوہنے پِنڈ جان لئی مڑھیاں دے وچلا راہ چُنیا تے اوہ گھوڑے نوں قدم قدم توردا جاندا سی۔پِنڈ ولوں اِک کُتے دی رون واج آئی۔پالا بڑے زور دا سی چن بیمار جہیا لگدا سی تے مڑھیاں والے کھوہ کول اُگے ہوئے بوڑھ دیاں ٹہنیاں وچ پھسیا ہویا سی۔پر نِمی نِمی چاننی وچ بُہتی دُور دیاں شیواں تے نہیں پر کھوہ دی من تے بیٹھا کوئی چِٹی بُکل والا مرد مکھن نوں ضرور لبھ پیا۔اوہنے ہولی جہی گھوڑا تھمیا تے اُتر کے گھوڑا اِک رُکھ دے چھورے نال بنھ دِتا۔بیٹھے ہوئے گھبرو دی اوہدے ول کنڈ سی تے اوہدا مونہ پِنڈ ول انج لگدا سی جویں اوہ ڈونگھے وچار وچ پیا ہووے۔کھبے بنے دور پَیلی وچ اک گیڈر ہوانکیا تے فیر دوجا فیر تیجا۔۔۔۔ تے دُور پِنڈ ولوں دو تِن کُتے بھونک پئے۔مکھن نے پگ دے دو چار پیچ کھول کے ٹھاٹھ بنھ لیا تے گھُٹ کے بُکل مار ی بلم تگڑی کر کے ہتھ وچ پھڑ لئی۔اوہ اِک نہیں دو سن۔اِک اَواز رَن دی سی تے رَن وی کون اوہ واج جیتو دی سی۔بھلا جیتو دی اَواز ادا وی مکھن نوں بھلیکھا لگ سکدا سی۔اوہ اِک رُکھ دے اولھے ہو گیا۔اوہنوں رَن دی ہولی ہولی گلاں کرن دی واج آوندی سی پئی۔مرد نے کجھ آکھیا تے رَن زور دی ہسی تے جھٹ کُو ہسدی رہی تے جدوں مکھن نوں یقین ہو گیا پئی اوہ جیتو ای اے تے اوہنے مونہ وچ ای گھبرو نوں آکھیا”تینوں سویر دا سورج ویکھنا نصیب نہیں ہونا۔کرتاریا!“
”مکھن یاد آوندا ای“ اوہنے سُنیا۔مرد جیتو توں پُچھ رہیا سی۔
”ہاؤ ہائے۔۔۔۔“جیتو آکھن لگی”جے ہُن مکھن اُتوں آ جاوے تے واہگورو جانے اوہ میرا کیہ حال کرے؟“
”تُوں مکھن کولوں ڈرنی ایں؟“ سرگوشی ہوئی۔
”آہو۔۔۔پر تُوں“ جیتوں خورے پالے توں مرد دے ہور نال لگ کے بہ گئی۔تے فیر آکھن لگی”تُوں مکھن کولوں نہیں ڈردا۔اوہ بڑا کپتا اے۔“
”اوہو جہے سُورمے میری ڈانگ ویکھ کے ای ہتھوں ہتھیار سُٹ دیندے نیں تے نالے فیر میں۔۔۔۔۔“
”ہلا بھئی تگڑا ہو جاویں“ پچھوں سر تے کھلوتا مکھن گجیا۔
مرد چھیتی نال چھوی پھڑ کے اُٹھن لگا پر مکھن دی بلم اوہدیاں پسلیاں نوں چِیردی ہوئی دوجے بنّے نکل گئی سی۔مرد چکرایا فیر اوہنے ڈِگن توں جیوں زور دا نعرا ماریا۔
”اوئے مکھنا۔۔۔۔۔اوئے“
تے اوہ وڈھے ہوئے درخت وانگوں ڈِگ پیا۔اوہدی بُکل اُتر گئی سی۔
اوہدے سر توں پگ لہہ کے دُور جا پئی سی۔چاننی وچ اوہدیاں اُتانہ نوں اُٹھیاں موٹیاں مُچھاں نیویاں ہو گیاں سن۔اوہدیاں اکھاں کھُلھیاں سن پر اوہ ٹھنڈا ہو گیاسی۔مکھن پتھر دے بُت وانگ حیران کھلوتا سی۔سردار لکھن سنگھ رندھاوے دی لاش دے کول ای پرانہ جیتو نوں تریلیاں آون ڈیہیاں سن۔مکھن بھج کے گھوڑے تے چڑھیا تے اوہنے گھوڑے دا مونہ تھانے ول نوں پھیر کے گھوڑے نوں زور دِی اَڈی مار دِتی۔