اک خالی خولی بندہ ۔۔۔ خالد فرہاد دھاریوال
Khalid Farhad Dhariwal is a senior Punjabi short story writer. His stories contain problems of a common man and these are well knitted.
اِک خالی خولی بندہ
(خالد فرہاد دھاریوال )
مُلاں جی ڈیگر دی نماز پڑھا کے ہٹے تاں دو بندے جوزف نوں لے کے حاضر ہو گئے۔ معمول توں ہٹ کے اج مسیت دا ویڑھا بندیاں نال بھریا ہویاسی۔ جوزف نوں ویکھ کے اوتھے موجود ہر اِک دا چہرہ چمک اُٹھیا۔ لگدا سی جوزف ہُنے نہا کے آیا اے کیونجو اوہدے والاں وِچوں پانی دے تُبکے ڈِگدے پئے سن۔ اوہ بیٹھ گیا تاں مولوی ہوراں گل چھوہی:
’’کیہ توں واقعی اِسلام قبول کرناچاہوندا ایں ؟‘‘
’’ہاں ۔‘‘جوزف نے پُوری دِڑتا نال پرتاوا دِتا۔
’’ توں چنگی طرحاں سوچ وچار لیا اے نا ؟‘‘
’’ تیرے ایس عمل پِچھے کوئی وقتی اُلیل تاں نہیں ؟‘‘
’’ کِدھرے توں کِسے دے خوف ہیٹھ تاں اجیہا نہیں کر رہیا؟‘‘
’’ تینوں کوئی لوبھ تے نہیں پریردا پیا؟‘‘
مولوی ہوراں دے ہر سوال دا جواب جوزف پُوری دِڑتا نال دیندا تاں اوتھے موجود لوکاں دے چہرے ہور بھکھ اُٹھدے۔
’’ مذہب بدلن پِچھوں تینوں اوکڑاں وی پیش آ سکدِیاں نیں ، جریں گا؟‘‘
’’ ہاں ۔‘‘
’’ تے تیرے بیوی بچے؟‘‘
تکبیر دے نعرے نے مسیت وچ گھمکار پا دِتی سی تے بیوی بچیاں بارے پُچھیا سوال نعرے دی گھمکار وِچ ان سُنیا رہ گیا سی۔ نالے اوس دی بیوی بالاں نوں نال لے کے اپنے پیکے پِنڈ گئی ہوئی سی۔
پِنڈ دی اِک لا ہمے عیسائیاں دے تھوڑے جیہے گھر سن۔ عیسائیاں دے ایس محلے نوں ٹھٹھی بولدے سن تے پُوری ٹھٹھی وِچ اِک جوزف ای کم دا بندہ سی۔ اوہدے نالدیاں نوں کم گھٹ ای مِلدا سی۔ اِک دِن کر لیا تے چار دِن ویہلے پر جوزف جوانی ویلے توں پِپلی والیاں دا سیپی ٹُریا آ رہیا سی تے اجوکے سمے جد بُہتی واہی بیجی مشینی ہو گئی ہوئی اے پِھر وی پِپلی والیاں اوہنوں جواب نہیں سی دِتا۔ دوناں دِھراں دے مِل ورتن نال زمیندارے دا کار ویہار پیا چنگا چلدا سی۔ ہر چھماہی پِچھوں جوزف نوں ایس کام گیری پِچھے سال بھر دے کھان جوگے دانے جُڑ جاندے سن تے اوہ ایسے اُتے خُش سی۔ اوہ سِڈے والا بندہ سی تے دھولے جھاٹے وی جان مار کے کم کرن دا آہری۔ اوس دی گھر والی جینی اجے آپ ساہ ست والی بی بی سی۔ اکٹھے دو بوہل لا کے وی نہیں سی ہنبدی۔ چار بالاں نال اوہناں دا ویڑھا بھریا لگدا سی۔ دیر بعد جُڑی اولاد وِچ سبھ توں وڈا سیموئیل اٹھاں سالاں دا سی۔ پِھر اِک اِک سال دے فرق پِچھوں ڈینئیل، جیمس تے پطرس سن۔
جوزف ویکھن وِچ کدے وی کمی کمین نہیں لگدا سی۔ سگوں کئی وار فِیکے پِپلی والے دے ساکاں توں آئے بندے، فِیکے نال کھیتاں وِچ کم کردے ہوئے جوزف نوں وی’’ چودھری کیہ حال اے تیرا؟‘‘ آکھ بلائوندے سن۔ اوہناں بھانے کھیتاں وِچ کم کر رہیا اوہ دی کوئی جٹ زمیندار ای ہوندا۔ اوپرے بندے نوں جوزف تے فِیکے دا فرق اودوں پتہ لگدا جدوں بھتہ لیائی فِیکے دی گھر والی چنگیر توں ہٹ کے بیٹھے جوزف نوں روٹی دے اُتے ای سالن رکھ کے پھڑا دیندی تے فِیکا لسّی والی ولٹوہی نوں مُونہہ لا کے پِین مگروں باقی بچی ہوئی لسّی نوں جوزف دے ہتھاں نوں جوڑ کے بنائے ہوئے پیالے وِچ اُلٹا دیندا۔ کئی وار اجیہے موقعے تے ہاسو ہِینا ہویا جوزف اپنے وڈکیاں دے حوالے نال دسدا کہ پِچھوں چوتھی پیڑھی وِچ اوہ وی مسلمان ای نیں ۔ ’’ میرے پڑدادے کولوں کوئی قتل ہو گیا سی تے انگریز راج وِچ اوہنے پھانسی توں بچن لئی اسلام نوں تیاگ، عیسائی مذہب دھار لیا۔‘‘صافے نال لسّی والے ہتھ پُونجھدا ہویا جوزف گل اگے ٹوردا، ’’ اِنج اوہ پھاہے لگنوں تاں بچ گیا پر اپنی جدی وراثت توں ہتھ دھو بیٹھا تے اوہدے بھراواں اوہدے مذہب تیاگن دا لابھ چُکدیاں ہویاں اوس نوں مالکی وِچوں بے دخل کر دِتا سی تے اوسے سمے توں اسیں بھوئیں والاں دے کام گیر لگے آئوندے ہاں۔‘‘
جوزف توں کئی وار سُنی ہوئی ایس گل نوں لوکاں نے کدی وی اِک پھڑھ توں ودھ نہیں جانیا سی۔ پر ایہہ گل ہے سی سچ۔ اُتوں والی دا عیسائی ہویا جوزف دا پڑدادا سما جک طور تے عیسائی کمیونٹی وِچ اجیہا پھسیا سی کہ پِھر اوس توں نِکلن ای نہیں سی ہویا۔ تے اوس دے مرن پِچھوں اوس دی اولاد پکی عیسائی ہو چکی سی۔ جو پُشت در پُشت وکھ وکھ پِنڈاں وِچ کِسے نہ کِسے طور اپنے جدی پیشے نال جُڑی آ رہی سی۔ جس دی اِک ونگی جوزف وی سی۔
اچن چیت ایسے جوزف دے من وِچ مسلمان بنن دی تانگھ اُٹھ کھلوتی سی تے ہُن اوہ مسیت وِچ مولوی ہوراں کول بیٹھا اوہناں دے سوالاں دے جواب دے رہیا سی۔
’’ چنگی طرحاں سوچ لے توں جیہڑے مذہب وِچ آئون والا ہیں ایس وِچوں پِھر واپسی ممکن نہیں متے کل نوں تیرے من وِچ آئے۔‘‘ اوہ پہلے توں ایہہ سبھ سوچ وچار کے ای مسیت وِچ آیا ہونا ایں پر پِھر وی مولوی ہوراں اپنے ولوں جدوں چنگی طرحاں ٹھوک وجا کے جوزف دے شوقوں مُول نہ ہرن داپک کر لیا تاں اوہدا مُونہہ قبلہ رُخ پھیر دِتا۔
جوزف نوں قبلہ رُخ بیٹھا ویکھ کے مسیت وِچ موجود لوک اِک دم چُپ ہو گئے۔ ہُن اوہ سارے خیال کر رہے سی کہ قبلہ رُخ بیٹھے جوزف دِیاں تاراں کِدھرے دُور کِسے پوِتر دھرتی نال جُڑ رہیاں نیں ۔ لوکاں تے عجیب جیہا اثر ہور ہیا سی۔
’’ پڑھ کلمہ!‘‘ مولوی ہوراں چُپ توڑی۔
’’ لا…. اِ لَہَ…. اِلَّا…. اللہ… ‘‘ اوہ سہجے سہجے اِک اِک لفظ پڑھن لگے۔
’’ لا….اِ لَہَ ….اِلَّا…. اللہ… ‘‘ جوزف وی اوہناں دے پِچھے پِچھے پڑھ رہیا سی۔
’’ نعرہ تکبیر‘‘ کلمہ مُکا تاں اوتھے موجود لوکاں وِچوں کِسے اِک نے اُچّی ساری سد بُلائی۔
’’ اللہ اکبر‘‘ دی گھمکار وِچ ایدکیں اِک نویں آواز وی شامل سی۔ جوزف دی اپنی آواز۔
’’ مُبارکھ ! ‘‘
’’ مُبارکھ !!‘‘
لوک اوس ول اُلر پئے پر مولوی ہوراں اُٹھ کھلوتے لوکاں نوں ہتھ دے اشارے نال بٹھا دِتا کیونجو اجے ’ ایمان دِیاں صِفتاں ‘ پڑھنیاں باقی سن۔ جوزف نے’’ امنت باللہ ‘‘ توں لے کے’’ تصدیق بالقلب ‘‘ تک مولوی ہوراں دے پِچھے پِچھے پڑھیا تے ایہہ پڑھن مگروں ہُن اوہ پُورا مُسلمان بن چُکیا سی۔
’’ مُبارکھ !‘‘
’’ مُبارکھ!!‘‘
لوک جوزف نوں مُسلمان ہون دی ودھائی دے رہے سن۔ ایس پِچھوں مولوی ہوراں تھوڑا وعظ کیتا، اوہناں دسیاکہ جوزف ہُن اوہناں دا دِینی بھرا بن چُکیا اے تے ایہہ رِشتہ خون دے رِشتے توں کِدھرے ودھ کے ہے۔ اخیر تے اوہناں تواریخ وِچوں اسلامی بھائی چارے دیاں کُجھ مثالاں وی دِتیاں ۔ اوہ لوک جیہناں اِک عُمر جوزف نوں اپنے نیڑے نہیں سی ڈُھکن دِتا ہُن اوس نوں گلوَ کڑی پا پا کے مِلدے پئے سن۔ ہر کِسے وِچ اُس لئی بھرپّن تے اپنیت سی۔ لوک اوس نوں اپنے نال مِل کے کھان دی دعوت دے رہے سن۔ اوہی لوک جیہناں سدا اوس نوں تَون توں اِک وِتھ تے رکھیا سی۔ جوزف لئی ایہہ سبھ کُجھ نواں سی تے حیرانی بھریا وی۔
جوزف دا پِچھلے ناں نوں ہُن اپنے نال چمبوڑی رکھنا ٹھیک نہیں سی۔ ایسے لئی آخر تے اوس دا ناں وٹا دینا ضروری خیال کیتا گیا۔ مسیتوں باہر نکلیا تاں اوہ یوسف سی۔ جوزف اندر ای کِدھرے مسیت وِچ تکبیر دے نعریاں ہیٹھ دبیا گیا سی۔
ہُن کئی لکھ پغمبر اوس دے اپنے سن تے لکھ توں اُتے اپنے نبی دے اصحاب تے انیکاں ولی وی۔ تے دُنیا بھر وِچ کھِلرے لوک ہُن اوہدے انگ سنگ نیں ۔ ’’کیویں تے کیوں ؟‘‘ ایہدا اوہنوں اجے کوئی بُہتا پتہ نہیں سی۔ اوہنوں خوشی ایہہ سی کہ حضرت علی ہُن اپنے سن۔ ابو حنیفہ اوس دے امام سن۔ تے بغداد والے پیر وی ہُن بگانے نہیں سن رہے۔ ایسے طرحاں دے عجیب عجیب احساس اوس دے من وِچ پیدا ہوندے رہندے۔ چارے کوٹیں اوہدی سانجھ ہو گئی سی، اِک نواں سانگا بن گیا سی۔ اِنج سوچنا اوہنوں چنگا لگدا۔ اوہنوں آنند آئوندا سی پر سوچدے ہویاں سوچ دی سُوئی جدوں کِسے ’’کیوں یا ں کیویں ؟‘‘ اُتے اٹک جاندی تاں اوہ سوچنا چھڈ دیندا۔ مولوی ہوراں جوزف نوں کہیا سی کہ اوہ ہُن اِک عظیم اِسلامی ورثے دا مالک اے۔ ایس دھرتی دا ہون دے باوجود اوس دِیاں جڑھاں اِک پوِتر دھرتی وِچ نیں ۔ جوزف جدوں سوچدا کہ ایتھوں دی مِٹی دا پرجُوہی مِٹی نال کیہ رِشتہ ہو سکدا اے؟ اوس دے من دِیاں تاراں دراڈے کیویں جُڑ سکدیاں نیں ؟ تاں اوہدی سوچ دی سُوئی جُوہاں دی وِتھ اُتے اٹک جاندی تے اوہ سوچنا چھڈ دیندا۔ اجیہا سوچدے ہوئے اوہنوں اپنے ایمان دا رُکھ ڈولدا محسوس ہوندا، جس دِیاں جڑھاں اجے پاتال وِچ نہیں کُھبیاں سن۔
لوکاں دا ورتارا اوس لئی حیرانی بھریا سی۔ لوک اوہنوں راہ جاندے نوں آواز مار کے کول بٹھا لیندے تے اپنے حُقے دی نڑی اوس ول گھماندے ہوئے اوہنوں پین لئی پیش کر دیندے۔ کئی بندے اوس دے ہتھوں اوہدا اپنا حُقہ پھڑ کے وی کش لا لیندے۔ ایہہ سبھ کُجھ اوس لئی نواں سی تے حیرانی بھریا وی۔ ایہہ سبھ کُجھ پہلاں کیوں نہیں سی۔ اوہ سوچدا تے کلمہ پڑھن دے باوجود ایس ورتارے دی نِینہہ بنیاد بُھل جاندا۔ اپنے تے لوکاں وچکار مِٹدی وِتھ نوں ویکھ کے کئی تھاواں تے جوزف نے جھِجھک وی محسوس کیتی سی۔
’’ ایہہ ورتارا پہلاں کیوں نہیں سی ؟‘‘ اوہ سدھاڑ آدمی سوچدا۔
’’ میرا کُجھ وی تے نہیں بدلیا۔‘‘
’’ اوہی پہلاں ورگا بندہ ہاں ۔ ‘‘
’’ اُتوں تاں کُجھ وی نہیں نظریندا کِسے دا۔‘‘
’’ بندہ تاں بس بندہ ای ہوندا اے۔‘‘
پر کُجھ بندے عیسائی ہوندے نیں کُجھ ہِندو، مُسلمان، سِکھ تے یہودی وی۔ جوزف بندے دی ایس ونڈ نوں بُھل جاندا تے لوکاں دے مِلن ورتن تے ویہار ورتارے دی وجہ جانن دا جتن کردا اوہ کِدھرے نہ کِدھرے سوچ دی سُوئی اٹکا کے بہہ جاندا۔
تے جے کدی ایس ورتارے پِچھے لُکی خود غرضی نوں اوہ جان جاندا تاں ایہہ گیان جوزف لئی کِناں دُکھ دئی ہونا سی۔
ٹھٹھی توں باہر اِک ٹولہ جِنا اوس دے نیڑے ہوندا گیا سی۔ ٹھٹھی وِچ دوجا ٹولہ اونا ای اوس توں دُور۔ ٹھٹھی والیاں اپنے بندیاں اُتے جوزف نال بول چال تے روک لا دِتی سی۔ اوس اوہناں دا دھرم جو اوس تیاگ دِتا سی، ایس وجہوں لوکاں نوں اوس اُتے روسا سی۔ لوک اوہدے نال ناراض سن۔ٹھٹھی والیاں دا ہور مسلماناں نال بول بُلارا ہے سی پر جوزف نال بِلکُل نہیں۔ تے ایہناں نوں دُوجے مسلماناں نال بولدا ویکھ کے جوزف نوں ایس دوغلے پن اُتے دُکھ ہوندا۔
جوزف ہُن ٹھٹھی وِچ کدی کدائیں ہی وڑدا۔ بُہتا اوہ پِپلی والیاں دی حویلی وِچ ای پیا رہندا۔ نالے کیہڑا گھر والی ایتھے سی۔
تے پِھر اِک دِن اوس دی گھر والی بالاں نوں لے کے پیکے پِنڈوں مُڑ آئی۔ مذہب بدلن والی گل ا وس نوں اوتھے ای پتہ لگ گئی سی ایہہ خبر سُن کے اوس دے بھرا نوں بڑا وٹ چڑھیا سی۔ اِک وار تاں اوہ ٹُریا وی سی جوزف دا مکُو ٹھپن، پر اوہ سُوجھوان مُنڈا سی ، وڈیاں نے سمجھا بُجھا لیا۔ اکھے: ’’ توں پہلا بندہ نہیں جس نوں ایس پکھوں غُصّہ آیا اے۔ خداوند یسوع نوں صلیب دین والیاں دا اج ناں تھیہہ مُک گیا ہوندا کہ تیرے توں کِدھرے ودھ غُصّے والے کئی ہو گُزرے نیں۔‘‘ ’’…. پر نہیں… بندہ ماریاں عقیدہ نہیں مردا۔ مخالف دِھراں مُکایاں کدے دھرم نہیں مُکے۔ ‘‘ تے ایہہ آخری گل اوہنوں ٹُنب گئی۔ اوہ اِتہاس توں واقف سی تے جاندا سی کہ ہِند وِچوں بُدھ مت دا ناس مارن دے جتن ہی جگت وِچ ایہدا پسار ہور موکلا کرن دا موجب بنے سن۔
جینی نوں ٹُرن لگیاں اوس دے ماپیاں کہیا سی،’’توں اوہدی گھر والی ایں۔ جوزف نوں سمجھائیں شاید پرت پئے۔ نہیں تاں جو فیصلہ اوتھوں دا چرچ کرے اوس تے عمل کرنا ہوئے گا۔ خبردار! جوزف دِیاں گلاں وِچ نہ آ جائیں کِدھرے، اوہ تاں بیگانا سی توں تے خُون ایں ساڈا۔ اسیں تیرے بدلن دی آس نہیں کر سکدے۔ جا دِھیے ،’خداوند تیرا چوپان ہے‘۔‘‘
تے جوزف نوں سمجھائون دی کوشش وِچ اُلٹا اوہ اوہنوں سمجھائون لگ پیا سی،’’رب کِسے نے ونڈیا ہویا نہیں ۔ نالے اصل تاں بندیائی اے۔‘‘ کدے اوہ بہت سیانیاں گلاں کر دا۔
پر جینی نے تھک ہار کے مِشنری نوں جا آکھیا سی کہ اوس اُتے میری کِسے گل دا کوئی اثر نہیں ہوندا۔ اج مِشن دے لوک اوہدے ویڑھے وِچ آئے بیٹھے سن۔ جینی تے چارے بچے وی موجود سن۔ ایہہ ستھ بیٹھی ویکھ دو چار مُسلمان جوزف نال وی آن رلے۔ مِشنری نے صاف آکھ سنایا سی کہ جینی اُتے جوزف دا ہُن کوئی حق نہیں تے اج توں دوناں وِچ پکا وکھریواں ۔
جوزف ول چلے گئے ذرا سیانے سیموئیل تے ڈینیل نوں مسلمان جد کہ جینی کول بیٹھے رہ گئے دو نِکے بالاں نوں عیسائی من لیا گیا۔
جے ٹھٹھی وِچ جیمس تے پطرس نوں پیار کرن والا اِک توں ودھ اِک جی موجود سی تاں ٹھٹھی توں باہر سیموئیل تے ڈینیل لئی موہ رکھن والیاں دی وی کوئی گھاٹ نہیں سی۔ ایہناں دوناں بالاں نوں مولوی ہوری شہر دے کِسے مدرسے وِچ چھڈ آئے سن جِتھے وشواش اے کہ اوہ سیموئیل تے ڈینیل توں اسماعیل تے دانیال ہو گئے ہون گے۔
عیسائی تے مسلمان بچیاں دی ایہہ ونڈ تے وِتکرا بالاں دی عقلوں باہر سی۔ بچیاں اُتے تاں ایہدا ماڑا اثر پینا ای سی آپ جوزف اُتے وی ایہدا بہت بُرا اثر ہویا۔ اِکو کُکھوں جمے بالاں دا اِک دُوجے لئی ممنوع ہونا جوزف نوں بڑا دُکھدا۔
گھر والا تھاں جوزف نے جینی نوں دے دِتا سی پر اوہ کُجھ دِن اپنی بھین دے گھر رہ کے پھیر وی پیکیاں نوں مُڑگئی۔
کُھلیاں اکھاں ساہمنے کِھنڈ گئے کٹنب نوں اوس نے بعد وِچ بند اکھاں راہیں کئی وار اِک مِک کر ویکھیا۔ سورج دی روشنی وِچ جُدا ہوئے اِک گھر دے جی سُفنے اندر دیوے دی لوئ وِچ اکٹھے ہوندے ۔ خاب وِچ اوہ بالاں نوں اکثر ’آدم‘ دا قِصّہ سُنا رہیا ہوندا۔
جوزف نے سوچنا کُجھ زیادہ ای کر دِتا۔ ایسے حساب نال اوہدی سُوئی وی بُہتا ای اٹکن لگ پئی۔ پِپلی والیاں دی حویلی وِچ لما پیا پیا اوہ سوچدا تے سُوئی اٹک جاندی تاں اوہ سوچنا چھڈ دیندا۔ اوہ پِھر سوچدا، سُوئی پِھر اٹک جاندی تے اوہ سوچنا چھڈ دیندا۔
اوہنوں کئی وار نیندر ہی نہ آئوندی جے کدی اکھ لگ جاندی تاں اوہنوں عجیب جیہے سُفنے آئوندے۔ اِک راتیں اوس سُفنے وِچ ویکھیاکہ جینی رسوئی وِچ روٹیاں پکا رہی اے۔ بچے چُلہے دوالے بیٹھے توے اُتوں روٹی لتھن دی اُڈیک کر رہے ہن۔ روٹی چنگیر وِچ پین توں پہلاں ہی بالاں نے بوچ لئی تے جیہدے ہتھ جیہڑی بُرکی آئی لے دوڑیا۔ تد ای دانیال نے پطرس نوں چپیڑ کڈھ ماری تے چیکدا ہویا بولیا: ’’ ہتھ نہ لا۔ میری روٹی بِھٹ دِتی آ پلیتا!‘‘ جوزف دی اکھ کُھل گئی سی۔ اوہ ’’ہلا للوہیا! ہلا للوہیا!!‘‘ کہندا تربھک کے اُٹھ بیٹھا سی۔ بے سُرتی وِچ اپنے پِچھلے خدا دا نام جپدے نوں کُجھ چیتے آیا تاں اوہ جھبدے ہی سر جھٹکدا ہویا ’’لا حول ‘‘پڑھن لگ پیا سی۔
اِک ہور راتیں اوس نے سُفنے وِچ اپنے آپ نوں کئی ولگناں وِچ گِھریا ہویا ویکھیا سی۔ اوہ خاب وِچ ایہناں بُھنبھل بھوسیاں وِچوں باہر نکلن دے راہ لبھدا رہیا سی۔ جدوں تُر تُر کے اوہ ہف گیا تاں پِھر اوہنے ایہناں ولگناں نوں ٹپ کے لنگھن دا چارا کیتا سی۔ اوس چھڑپا ماریا تے اوس دا ہتھ بنیرے نوں جا پیا پر اینے چِر وِچ کسے نے اوہدی لت نوں جپھے وِچ لے لیا۔ تد ای جوزف نوں جاگ آ گئی سی۔ اوس ویکھیا اوہدا ساہ پُھلیا ہویا سی تے اوس دی اِک لت منجی توں تھلے لمک رہی سی۔
اِک چر پچھوں کسے دِن دیہاڑے اُتے پنڈ آئی جینی دا جوزف نوں پتہ لگا تاں اوہنے جینی نوں کِسے راہیں لمبڑاں دی حویلی دے پچھواڑے، رات نوں شرینہہ دے رُکھ ہیٹھ مِلن دا ترلا کیتا۔
مِتھے ویلے توں پہلاں ای اوہ شرینہہ دے رُکھ ہیٹھ آ بیٹھا تے وا وِچ گھلی شرینہہ دے پُھلاں دی مِٹھی سُگندھ ساہ راہیں اپنے اندر بھردا رہیا۔ لمی اُڈیک پِچھوں اوس اپنے ول اِک پرچھانواں ودھدا ویکھیا تاں اوہ اُٹھ کھلوتا۔ اوہ جینی ای سی جو ہُن اوس دے کول آن کھلوتی سی۔
اوہناں وچالے چُپ دا اک پہاڑ کھڑا سی۔ ہمالے جیڈا پہاڑ۔
’’جینی!‘‘چُپ دے پہاڑ توں اِک پتھر لُڑھکھیا۔
’’ہاں ‘‘ ایسے پہاڑ دی کھوہ وِچوں آواز آئی۔
’’ توں مُڑ کیوں نہیں آوندی؟‘‘
’’ توں وی پچھانہہ پرت آ۔‘‘
اک وار پھِر پسر گئی چُپ نوں جوزف دی آواز نے توڑیا :
’’جینی !‘‘
’’ہاں ۔‘‘
’’ یاد ہے تینوں ؟‘‘
’’کیہ؟‘‘
’’جدوں فادر نے تیری بانہہ میرے ہتھ وِچ پھڑائوندیاں کہیا سی کہ جیہڑے رِشتے وِچ تُسیں اج پُرچ گئے ہو، ایہہ اِک اٹُٹ رِشتہ ہے۔ کِسے اِک دِھر ولوں توڑن دی کوشش دے باوجود وی، تے جیوندے جی ہُن تُسیں اِک ہو۔‘‘
’’ہاں یاد اے۔‘‘
’’پِھر اج اوہ رِشتہ کیہ ہویا؟‘‘
’’اوہ رِشتہ جوزف تے جینی وِچکار سی اتے توں یوسف اِیں ۔‘‘
’’میرا کُجھ وی نہیں بدلیا۔ ویکھ میں اوہی بندہ ہاں۔ جینی ، میرے دِل وِچ اج وی تیرے لئی اونا ای موہ ہے جتنا پہلے سی۔‘‘
جوزف نے اگے ودھ کے جینی دا ہتھ پھڑنا چاہیا جو اوہنے جھٹک دِتا۔
جینی سجے ہتھ دی اُنگلی نال سینے تے صلیب بنائوندی ہوئی بولی : ’’میں جوزف دی جانو ہاں یوسف دی نہیں ۔‘‘ تے پھر ہنیرے وچ گُم ہو گئی۔
جوزف دھرتی وِچ گڈیا مُنّا، کِنی دیر اہل کھلوتا سوچدا رہیا۔ سوچ دی سُوئی جوزف تے یوسف وِچلے فرق اُتے اٹک گئی پر اوہ پھِر وی سوچدا رہیا۔ یوسف وچ گُم ہوئے جوزف نوں کھوجدا رہیا۔ کھوجدا رہیا۔ تے پھِر ایسے کھوج وچ آپ وی کدھرے گواچ گیا۔
سویرے پنڈ والیاں ویکھیا اوہ پاگل ہو چُکیا سی۔ ہُن اوہ مسلمان سی نہ ای عیسائی۔ ٹھٹھی وِچ تے ٹھٹھی توں باہر ہُن اوہ دوناں دِھراں نوں اِکو جیہا سی کیونجو پاگل عیسائی ہوندا اے نہ ای مُسلمان۔ اوہ تاں صِرف بندہ ہوندا اے۔ بس اک خالی خولی بندہ۔