چاچے دی چپ ۔۔۔ محمود احمد قاضی
چاچے دی چپ
( محمود احمد قاضی )
ایہہ اک رسم جئی بن گئی سی جے اساں بالاں نے ہرسال گرمیاں دیاں چھٹیاں دا اک مہینہ پنڈ تے اک مہینہ شہر وچ اپنے نانکیاں کول گزارنا سی۔
ایس دوران ابا جی جیہڑے کہ سرکار دے باوسن اپنی ملازمت والے شہر ای رہندے سن۔ ہاں وچ وچ کسے ویلے اک ادھی چھٹی لے کے پنڈ دا پھیرا مار لیندے سن تے ایس طرحاں اوہناں دی ملاقات اپنے ماں پیو تے بھیناں بھراواں نال ہو جاندی سی۔ ایہناں دناں وچ اپنے بیلیاں دوستاں نال اوہناں دیاں گلاں چھڑیاں رہندیاں تے حقے دیاں واریاں لگدیاں رہندیاں سن۔
اسی لوکی جدوں پند ول آوندے ساں تے اودوں عموما برسات دے دن ہوندے سن۔ اسی گھنٹہ گھر کول موجود پنڈ ول جان والے ٹانگیاں دے اڈے تے پہنچدے۔ ٹانگے دا اگلا پاسا تے ساڈیاں سواریاں نال ای بھر جاندا سی۔ ساڈے پیراں کول ساڈا سمان وی رکھیا ہوندا سی بلکہ ساڈے پیر ٹرنک تے دوجے سمان تھلے مدھے وی جاندے سن۔ اسی کدی اپنے پیر تھلیوں کھسکاندے ساں تے کدی ٹرنک تے ای رکھ لیندے ساں۔ اسی ان چلے نہیں ساں بہندے ایس لئی والدہ دیاں جھڑکاں وی سانوں سہنیاں پیندیاں سن۔ فیر وی ساڈے لئی ایہہ دن اک نویکلی خشی دا دن ہوندا سی۔
شہر توں اگے چار کو میل لنگھ کے لدھے آلا وڑائچ توں بعد اوہ پیہا آوندا سی جدھر مڑ کے اساں پنڈ ول جانا ہوندا سی۔ ایہہ پیہا کچا سی۔ اک ادھا دن پہلوں ہون والے مینہہ پاروں پیہا چکڑو چکڑ ہوندا سی تے تھاں تھاں تے کھوبا سی۔ اک تھاں ایس ضرور آ جاندی سی جتھے ٹانگے دا اک پہیہ ضرور چکڑ وچ کُھب جاندا سی۔ کوچوان دا گھوڑا جیہڑا پہلوں ای گھٹ غذا پاروں ماڑا نظر آ رہیا ہوندا سی ڈر جاندا سی، کوچوان سانٹے تے سانٹا ماردا، گھوڑا مار کھاندا رہندا، اڑیا رہندا پر پیر اگانہہ نہ پُٹدا۔ تانگے والے نوں اخیر کہنا پیندا، تہاڈے وچوں اک بندے نوں تھلے لہہ کے پہیہ پھیرنا پے گا۔ لوکی سوچن لگ پیندے۔ پہلوں کون اترے گا۔ اخیر کوئی اتر ای پیندا۔ فیر سانوں بالاں نوں وی کہیا جاندا۔ اوے بالو تھلے آو۔ کم بھارا اے۔ اسی اتر دے۔ ساڈیاں جتیاں چکڑ و چکڑ ہو جاندیاں۔ کپڑے وی چکڑ نال لبڑ دے۔ پہیہ چل ای پیندا۔ کھوبے وچوں نکل ای جاندا۔ پر چنگی کھیچل توں بعد کامیابی ملدی سی۔ جدوں اسیں پنڈ پہنچدے تے اودوں تک اسی بہوں ہفے ہوئے ہوندے ساں۔ ساڈی والدہ جاندیاں سار، گھر اپڑدیاں سانوں کپڑیاں سمیت نلکے تھلے پانی وچ ڈوبا دے دیندی۔ ساڈے کپڑے تے اسیں انج صاف ہو جاندے پر کپڑے سکن تے دیر لگدی۔ اسیں دادی دادے، چاچیاں تے پھپھیاں دا پیار رُسے رُسے جئے قبول کردے۔ شام تک اسیں سُرت سمبھالدے۔ فیر پنڈ دیاں گلیاں تے پرانے واقف کاراں دا ساتھ سانوں مل جاندا۔ اسیں پرسن ہو جاندے۔ گھر آوندے تے بھٹھی تے بھجے چھولے وغیرہ مل جاندے۔ اسیں رج کھاندے۔ رات نوں، ویسے پنڈ وچ مغرب دی اذان توں بعد ای رات دی روٹی کھا لئی جاندی سی، زیادہ تر بھپا پکدا سی۔ اتے دال یاں ہور کوئی چیز ہوندی سی۔ ایتھے رہن دے دوران اک ادھی واری گوشت دی ( زیادہ تر وڈے گوشت دی ) بوٹی وی کھان نوں لبھ جاندی سی۔ پر مزے بڑے سن۔ گلاں، گپاں، لُکن میٹی، دوڑان، گلی ڈنڈا۔ سُکے دناں وچ ایہہ سارا کجھ ہوندا پر جدوں جھڑی لگدی( جمعرات دی جھڑی عموما ست دن دی ہوندی سی ) تے اسیں باہر نکلدے، دڑنگے لاندے۔ وڈے منع کر دے پر اسیں کدوں باز آوندے ساں۔ پیلیاں، خالی تھاواں، کھوہ، درخت، ایہہ سارا کجھ ساڈے نال جپھیاں پاندا۔ شا م ہوندی تے اسیں گھر پرتدے۔ ایس ویلے وی ویڑھے وچ لگیاں دو دھریکاں دے پتیاں توں پانی تھلے چو رہیا ہوندا سی۔ صبح اک پاسے کھلوتی نظر آوندی۔ چاچیاں وچوں کوئی اک برانڈے وچ لگے ٹوکے تے پٹھے کتردا نظر آوندا۔ بارشاں وچ پٹھیاں دا حصول وی اک مسئلہ بن جاندا سی۔ ددھ مکھن، چاٹی دی لسی، ایہناں دناں وچ ساڈے نصیب نوں سانوں ملدی رہندی سی۔ میرے دادے کول کدی کدی رحماں موچی آوندا۔ بشیر تیلی یاں فیر فیقا نائی آوندا۔ اوہ آپس وچ گُڑ گُڑ کردے رہندے۔ پتہ نہ لگدا اوہ کیہہ گلاں کردے نیں۔
آخری گل کر کے جدوں اوہ اٹھدے تے کسے کسے دے مونہوں نکلدا۔ چودھری دا قرضہ بہت ہو گیا اے۔ اپنے بھین بھراواں وچوں میں وڈا ساں ایس لئی میں قرضے دے لفظ دا مطلب جان کے تھوڑا فکر مند ہو جاندا ساں۔ میرا دادا کدی کدی ایہناں تناں بندیاں نوں جان ویلے اوہناں دے ہتھ تے اک اک روپے دا ٹھیپا رکھ دیندا سی۔ ایس ویلے ایہو کجھ میرے کول ہے بھایئا۔ ہن ج۔ تیرا اللہ بھلا کرے۔
اک واری ایسا ہویا جے پنڈ وچ تھوڑا جیہا رولا پیا۔ سارے لوک اک پاسے جا رہے سن۔ زنانیاں، بندے، بچے، سبھ اک تھاں تے جمع سن۔ میں ویکھیا اک گڈے تے اپنے بھانڈے ٹینڈے تے بچیاں سمیت رحماں موچی سوار سی۔ گڈے نوں دو بلد کھچن واسطے تیار سن۔ رحمے نیں روندیاں ہویاں ہتھ جوڑے۔
بھایئو تے بھینو۔ کہیا سنیا معاف کریا جے۔ زندگی رہی تے فیر ملاں گے۔
سارا پنڈ ای رو رہیا سی۔ ایہہ اک ڈاڈھی اداس شام سی۔ میرے دل نوں وی رُگ جیہا بھریا۔ میں اپنے من من ہوئے پیرں نال جدوں گھر آیا تے گھر والیاں نوں وی چپ ای ویکھیا۔ مغرب دا اذان ہوئی۔ بھپا چول اگے آئے۔ پر ساریاں نے دل نال کجھ نہ کھادا۔ بس آسرا ای کیتا۔ کفتاں توں بعد میں دادے کول گیا، پچھیا، ” رحماں کیوں پنڈ چھڈ گیا اے ؟ “
” بس پتر، جدوں نصیب بھیڑے ہون تے فیر انج ای ہوندا اے۔ “
” بھیڑے نصیب ۔۔۔ کیوں ؟ “
رحمے تے قرض بہت چڑھ گیا سی۔ چودھری دا تقاضہ ودھ رہیا سی بلکہ ہن اوہ بے عزتی کرن لگ پیا سی۔ ایس لئی رحمے اپنا گھر چودھری نوں دے کے اپنی چُنڈ چھڈائی۔ ایسے طراحان اوس نوں اپنی جمن بھویئں چھڈنی پئی۔ میں وی تے سارے پنڈ والے وی اینے جوگے نہیں ساں جے ایہہ قرضہ لاہ دیندے۔ ایس واسطے ہونی ہو کے رہی۔
ایس واقعے دے کوئی ویہہ سال بعد جدوں میں اک واری فیر پنڈ گیا تے میں اپنے اک چاچے نوں پچھیا،
” کیہہ ہن وی رحمیاں نوں قرض پاروں پنڈ چھڈنا پے جاندا اے ؟ “
میرا چاچا چپ رہیا تے چھیتی چھیتی حقے دے سوٹے لان لگ پیا۔
Read more from Mahmood Ahmad Qazi
Read more Punjabi Stories