پنج ورھے لمی سڑک ۔۔۔ امرتا پریتم
Amrita Pritam was an Indian writer and poet, who wrote in Punjabi and Hindi. She is considered the first prominent woman Punjabi poet, novelist, and essayist, and the leading 20th-century poet.
پنج ورھے لمی سڑک
( امرتا پریتم )
التھا: راشد جاوید احمد
الماری دا شیشہ بہت لما سی۔ اوہدے قد جڈھا
اوہ اپنے کوٹ دے بٹن کھولن لگا سی۔ اوہدا ہتھ بٹن اتے ہی رک گیا۔ جیویں شیشیے وچلے ہتھ نے اوہدا ہتھ پھڑ لیا سی۔
” کپڑے نہیں بدلو گے ؟ ” عورت دی آواز آئی
مرد ہس جیہا پیا، شیشے وچ وی کجھ ہل جیہا گیا
” توں پورٹریٹ آف ڈورین گرے پڑھی اے ؟ ” مرد پچھیا
” پورٹریٹ آف ڈورین گرے ؟ “
آسکر وائلڈ دی سب توں مشہور کہانی۔
” میرا خیال اے کالج دے دناں اچ پڑھی سی پر ایس ویلے یاد نہیں۔شاید اوہدے وچ اک پینٹنگ دی گل سی۔ ہاں پینٹنگ دی۔ اوہ اک بڑے حسین آدمی دی پینٹنگ سی۔ “
فیر شاید اوہ آدمی حسین نہیں سی رہیا تے اوہدے نال ہی اوہدی پینٹنگ وی بدل گئی سی۔ ۔۔۔ہاں کجھ ایہو جیہی سی۔
” نہیں ، اوہ اوسدی شکل نال نہیںسی بدلی، اوہدے من دی حالت نال بدل دی سی ۔۔۔ روز بدل دی سی”
” ہن مینوں یاد آگئی اے، آدمی اوسے طرحاں حسین رہیا سی پر پینٹنگ دے منہ تے جھریاں پے گیاں سن۔ اوہدے من دیاں سوچاں وانگ ۔ ہن مینوں ساری کہانی یاد آ گئی اے۔ “
” میرا خیال اے ایہہ شیشہ ۔۔۔”
” ایہہ شیشہ ۔۔۔ ؟ “
سامنے شیشے وچ ویخ ، میری شکل بدل گئی اے”
” اج پارٹی وچ تساں بہت پیتی سی۔۔۔”
” نہیں بہت نہیں، میں اجے ہور پینا چاہندا ہاں۔۔ایتھے، اکلیاں، ایس شیشے دے سامنے بیٹھ کے۔ تے ویخنا چاہنا ہاں میری شکل ہور کنی بدل سکدی اے۔ “
عورت پرانہہ کھلوتی سی، کمرے دے پلنگ کول، ارانہہ مرد کول آئی، شیشے دے نیڑے، اوہدی آواز وچ دلجوئی سی، آکھن لگی
” اج دی پرٹی وچ جے کوئی سب توں حسین آدمی سی، تاں صرف تسیں۔۔۔تسیں اوہناں دیاں شکلاں نہیں ویکھیاں، اوہناں ساریاں دیاں جنہاں نوں تسیں پرٹی تے بلایا سی۔۔۔اوہ ماس دے ڈھیر جیہے”
” میں اوہناں دی گل نہیں کر رہیا، صرف اپنی کر رہیا ہاں “
” ہاں ویخ لوو شیشے وچ، تہاڈا اوہی چندن دی گیلی ورگا جسم، متھا، اکھاں، نک ۔۔۔جیویں رب نے ویہلیاں بہہ کے گھڑے ہون۔۔۔” عورت نے دلجوئی کردیاں آکھیا
” ایہہ ووکیبلری شاعراں واسطے رہن دے۔ ” مرد کجھ جیہا گیا
” میرا خیال اے تسیں تھک گئے او۔۔۔انج وی رات ادھی ہون لگی اے۔”
” پر توں شیشے وچ کیوں نہیں ویخدی ؟ “
” شیشے وچ کجھ ہور ہو جائے گا”
” ہو جائے گا نہیں، ہو گیا اے”
” کتھے ؟ کجھ نہیں ہویا۔ “
” ہنے ہویا سی۔ میں آپ ویکھیا سی، میں جدوں ہسیا ساں، شیشے وچ میرا منہ رو پیا سی، ایہہ شیشہ ڈورین گرے دی پینٹنگ وانگ۔۔۔”
” میں غسلخانے وچوں نائٹ سوٹ لیاونی آں، تسیں کپڑے بدل لوو”
” کپڑے تہذیب دی نشانی ہندے نیں۔ ایس نشانی توں بغیر میں کیہہ ہووواں گا۔ توں ہی آکھیا سی ایس پارٹی لئی تینوں نواں سوٹ چاہیدا اے۔ “
” میں ٹھیک آکھیا سی۔۔۔اوہ سارے تہاڈے کولوں بڑے امپریس ہوئے لگدے نیں۔”
” ایس لئی میں ایہہ سوٹ لاہنا نہیں چاہندا”
” پر ہن گھر وچ کوئی نہیں۔”
” اجے میں ہاں ۔۔۔”
عورت نوں یقین ہو گیا سی کہ اوہ بہک رہیا اے ایس لئی بولی نہین
مرد نے فیر آکھیا، ” اوس ویلے میں اوہناں نوں امپریس کیتا سی، ہن میں اپنے آپ نوں امپریس کرنا اے، ایس لئی اجے ایہہ سوٹ نہیں اتار سکدا۔ “
عورت چپ سی۔
” کجھ وسکی بچی اے ؟ ” مرد نے پچھیا
عورت دے منہ اتوں سچ دا اک پرچھاواں لنگھ گیا۔ پرچھانویں نوں مُڑکے وانگ پونجھ کے اوہنے آکھیا، ” نہیں ‘
” میرا خیال اے تینوں جھوٹ بولن دی اجے جاچ نہیں آئی ” مرد ہس پیا
” پر ایس ویلے میں ہور نہیں پین دیاں گی “
” صرف اک گلاس “
” نہیں ! “
” توں اوہناں نوں کدے گلاس لئی انکار نہیں کیتا “
” اوہ مہمان سن “
” ریسپکٹ ایبل گیسٹ ۔۔۔ ریسپیکٹ ایبل صرف اوہ سن، میں نہیں ؟ “
” میں ریسپیکٹیبل نہیں آکھیا، صرف غیسٹ اکھیا اے “
” توں مینوں وی اک گیسٹ سمجھ لے “
” کیہہ ؟ “
” ایہہ گھر تیرا اے، میں تیرا گیسٹ آں “
” ایہہ گھر صرف میرا اے ؟ “
” گھر سرف عورت دا ہوندا اے”
عورت نوں ایس ویلے کجھ وی کہنا ٹھیک نہ جاپیا۔ اوہنوں جاپیاکہ ایس ویلے سرف سوں جانا چاھی دا اے۔ اوہ چپ چاپ غسل خانے وچ گئی تے مرد دا نائٹ سوٹ لیا کے پلنگ دی باہی تے رکھ دتا۔
مرد نے کمرے دے ہلکے نیلے آئل پینٹ ول ویکھیا، پلنگ دی ریشمی سلیٹی چدر ول، پھر ٹیبل لیمپ دے آسمانی شیڈ ول تے اوہدا جی کیتا اوہ عورت نوں آکھے ایس کمرے دا سارا کجھ ورہیاں تون اوہدا تصور سی، ایس کمرے دا وی تے باہرلے وڈے کمرے دا وی۔ ایس سب کجھ نوں تانگھدی اوہ آپ آکھدی ہونسی سی کہ اوہدے دفتر نال اوہنوں واسطہ نہیں، پر اپنا گھر اوہ اپنی مرضی نال بنائےگی۔ گھر عورت دا ہندا اے۔
پھر اوہنے اپنے نائٹ سوٹ ول ویکھیا تے صرف ایناں آکھیا، ” یو آر اے ونڈر فل ہوسٹ ۔۔۔آئی مین ہوسٹس۔۔۔” عورت اجے وی چپ سی۔
صرف اوہ ہی بول رہیا سی، ” میری مہربان ۔۔۔ ہن اک گلاس وہسکی دے دے “
عورت نوں لگیا کہ ایس ویلے گلاس والی گل نوں ٹالیا نہیں سی جا سکدا۔ اوہ باہرلے کمرے وچ گئی تے اک گلاس لیا کے میز تے رکھ دتا۔
” یو آر ریلی اے ڈارلنگ۔۔” مرد نے وہسکی دا تیسرا گھٹ پیندیاں آکھیا۔
عورت نوں کجھ یاد آیا تے اوہ کھول جیہی گئی، ” مینوں ایہہ لفظ چنگے نہیں لگدے “
” کیوں ؟ “
” آج پارٹی وچ با لکل ایہو تہاڈے اک مہمان نے تہاڈی سیکٹری نوں آکھے سن “
” پر اوہ ناراض نہیں سی ہوئی “
” اوہ سیکریٹری اے۔۔۔میں بیوی آں۔ “
” ایہہ فرق کیہو جیہا لگدا اے “
” ڈس گسٹنگ”
” ڈس گسٹنگ، بیوی ہونا کہ سیکریٹری ہونا ۔۔۔۔ میرے خیال وچ سیکریٹری ہونا۔۔۔”
” یو آر رائٹ “
مرد نے وسکی دا اک ہور گھٹ بھریا تے آکھیا، ” اک میرڈ عورت دی پوزیشن سچ مچ بڑی شاندار ہندی اے۔ اوہ جدوں چاہے ناراض ہو سکدی اے، جیہڑی گل تے جدوں چاہے۔۔۔پر سیکریٹری۔۔۔”
” ایس طنز دا مطلب ؟”
” ایہہ طنز نہیں “
” پھیر ایہہ کیہہ اے ؟ “
” اک فیکٹ “
” اوہدے نال بڑی ہمدردی جے “
” اوہدے نال نہیں، صرف اوہدے سیکریٹری ہون نال”
” ایس لئی اوہدی ہر دوسرے مہینے ترقی ہو جاندی اے ؟ “
” ایہہ ترقی نہیں دئر، ایہ رشوت اے، رشوت دا نواں طریقہ “
” کس چیز دی رشوت ؟ “
” ساڈی ایجنسی نوں جس سیٹھ نے اپنی مل دا ایڈ وارٹائزنگ اکاوئنٹ دتا اے، ایہہ اوہدی شرط سی۔۔۔ ایہہ کڑی وی تے اوس دی ترقی وی “
” ایہہ اوس سیٹھ دی۔۔۔۔”
” اے کیپٹ وومن”
” اٹ از آل ڈسگسٹنگ “
” پر تہانوں اوہدے نال ہمدردی کس گل دی اے ؟ “
” کیونکہ میں اوہدا ہم پیشہ ہاں “
” کیہہ مطلب ؟ “
” اسیں سارے۔۔۔ سارے۔۔۔ اوہدے ہم پیشہ واں “
کس طرحاں ؟’
” وئی آر ناٹ میرڈ ٹو آور ورک ۔۔۔۔ وئی آل آر لائک کیپٹ وومین “
مرد ہسیا، پھیر آکھن لگا ، ” اج دی پارٹی توں ایہہ ظاہر سی، میں اوہناں نون خوش کرن لئی ایہہ سب کجھ کیتا، پنج لکھ اک سال دے بزنس دا سوال سی۔ “
مرد نے وہسکی دا آخری گھٹ بھرا۔ شیشے ول ویکھیا، پتا نہیں اس نوں کیہہ نظر ایا۔ اوہنے اک وار اکھاں میٹ لیئاں پھیر کھولیاں تے اوہ شیشے ول نہیں خالی گلاس ول ویکھ رہیا سی۔ ” میری مہربان، اک گلاس ہور۔۔۔”
عورت نے اپنی گھبراہٹ نوں اپنے متھے توں مڑکے وانگ پونجیا
” ویکھ میری جان۔ اج دی پارٹی نے اگلے سال دا بزنس پکا کر دتا اے۔ ایس دا مطلب ہے۔۔۔اگلے سال وی پنج لکھ دا بزنس۔۔۔ایسے لئی میں نواں سوٹ پایا سی۔۔۔۔۔اوہ عورت۔۔۔میرا مطلب اے اوہ کیپٹ وومین، نویں ساڑھی پاکے ۔۔۔ تے سارا وقت دل فریب گلاں۔۔۔۔اوہناں نوں کسے گلے نراض ہون دا حق نہیں ہندا۔۔۔۔میں وی کسے گلوں نراض نہیں ہویا۔۔۔”
عورت نے مرد دے کول ہو کے اوہدے کوٹ دے بٹن کھولے،بٹن کھولدی اوہ کناں چر اوہدی چھاتی دے کول کھلوتی رہی۔ شاید مرد دے ہتھ دی کسے حرکت نوں اڈیک دی پئی سی۔ رات کمرے وچ خموشی سی ، دور پرے تک وی خموشی سی، مرد دے انگاں وانگ۔۔۔تے پھیر اچانک اک کتے دے بھونکن دی آواز آئی تے عورت نوں جاپیا اوہدی چھاتی وچ وی کجھ سی، جو ایس ویلے ۔۔۔۔
کتے دے بھونکن دی آواز کتے کھبے ہتھ والی کوٹھی ولوں آئی سی تے پھیر سجے ہتھ والی کوٹھی ولوں، شاید جواب دی شکل وچ۔
مرد نے خالی گلاس ول ویکھیا تے عورت نوں ہتھ نال پرانہہ ہٹا کے باہرلے کمرے وچوں ہور وہسکی لین چلا گیا۔ گلاس وچ برف دا ٹکڑا اوہنے شاید اک ہور پا لیا سی تے گلاس چھلک گیا سی۔ گلاس نوں چھلکن توں بچان لئی اوہنے دہلیزاں تے ہی اک گھٹ بھر لیا تے فیر کمرے وچ اوندا اکھن لگا ، ” آئی ایم سیلی بریٹنگ ۔۔”
کتے بھونک رہے سن وارو وار
” دس از فار دی ہیلتھ آف ڈاگز۔۔۔” اوہنے اک ہور گھٹ بھریا
عورت نے گھبرا کے پہلاں کمرے دی کھبی کندھ ول ویکھیا پھیر سجی ول
” رات نوں صرف ڈوایٹ ہندا اے۔۔۔” مرد نے ہس کے آکھیا، ” تے سویرے پورا کورس ہندا اے، کھبے ہتھ والی کوٹھی اچ رہن والے امریکی دے سارے کمرے ایئر کنڈیشنڈ نیں ۔ ایس لئی اوہنوں کوئی فرق نہیں پیندا پر سویر ویلے اوہدا خانساماں ، اوہدا بیرا تے کوٹھی دا جمعدارجس طرحاں اک دوجے نوں بھونکدے نیں۔۔۔۔۔لگدا اے کوٹھی وچ اک نہیں پورے چار کتے بھونک رہے نیں۔
” ڈارلنگ، تسٰن سوں کیوں نہیں جاندے ؟” عورت نے تھکے ہوئے لہجے وچ آکھیا
” آئی ایم ڈرنکنگ فار دی ہیلتھ آف ڈاگز۔۔۔” عورت چپ چپیتی پلنگ دی باہی اتے بیٹھ گئی۔
” توں میری پوری گل نہیں سنی، سجے پاسے والی کوٹھی وچ دیسی کرنیل دی بیوی روز سویرے اپنے نوکر، نوکرانی تے کتے وانگ بھونکدی اے، صرف اوہناں تے نہیں، کرنیل تے وی۔۔۔وی آر سراوئنڈ ڈ بائی ڈاگز۔۔۔سی ۔۔۔ ہاو مینی ڈاگز ۔۔۔فیر میرے دفتر وچ روز کسے مل مالک دی شکایت، کوئی تقاضہ، کوئی ڈیمانڈ۔۔۔ مائی گاڈ۔۔۔آئی کانٹ کاونٹ ڈاگز۔۔۔”
” پلیز ڈارلنگ”، عورت نے پلنگ دی باہی توں اٹھ دیاں آکھیا تے مرد دی بانہہ پھڑ کے اوہنوں پلنگ دے کول لیا کے، پلنگ اتے بٹھانا چاہیا، گلاس اوہنے میز تے رکھ دتا۔
” کیوں اپنی رات ویران کردے او۔۔۔” عورت نے حلیمی نال آکھیا
” رات نہیں ڈارلنگ۔۔۔۔عمر۔۔”
” تسیں ایس سب کجھ نوں ویرانی کسراں کہہ سکدے او۔” عورت نے زور دار آواز وچ آکھیا، ” اجے نواں کاروبار اے، شروع شروع وچ کجھ رشوتاں کجھ خوشامداں ہندیاں نیں، پھیر جدوں اپنے پیراں تے ہو جائے گا۔۔۔”
” ایہہ اپنے پیراں تے ہو جائے گا۔۔۔۔یعنی میں اپنے پیراں تے۔۔۔اپنے پیراں تے کدی کجھ نہیں ہندا ڈارلنگ، ایتھے جے کسے نیں ترنا اے تے دوجے کولوں پیر لے کے ترنا اے، اک نے دوجے کولوں، دوجے نے تیجے کولوں، تیجے نے چوتھے کولوں۔۔۔سب نے ادھارے پیراں نال، اپاہج ہو کے، ایہہ میرا کاروبار نواں اے پر سب دے ۔۔۔”
” ڈارلنگ “
” میرے پیر، ” مرد پلنگ دی باہی توں اٹھ کے کھڑا ہو گیا۔پھیر شیشے سامنے آیا۔۔۔” ویکھ سامنے۔۔۔میں بوٹاں دے تسمے کھولدا ہاں، ایہدے وچ ویخ کیہدے پیر نیں۔ مائی غاڈ۔۔۔ نرے اوس سیٹھ دے پیر۔۔۔ ایہہ شیشہ اج دورین گرے دی پینٹنگ وانگ ۔۔۔”
مرد دیاں پھیلیاں پھیلیاں اکھاں کدے شیشے توں باہرلے پیراں ول ویکھ رہیاں سن کدے شیشے دے اندر والے پیراں ول۔
” ایس ورہے ایہہ اک سیٹھ دے پیر نیں، پشلے ورہے ضرور کسے بینکر تے پیر ہوون گے۔ پشلے ورھے میں ایہہ شیشہ نہیں سی ویکھیا۔ ایس طرحاں نہیں سی ویکھیا۔ تے اوس توں پشلے ورہے۔۔” مرد نے اک وار عورت ول ویکھیا تے پچھیا، ” کنھے ورہے ہوئے نیں ؟ جس ورہے میں تیرے نال ویاہ کیتا سی۔۔۔اوسے ورہے۔۔صرف پنج ورھیاں دوراں میری شکل بدل گئی اے۔ ہور پنجاں وچ تے ہور پنجاں وچ۔۔۔ایہہ شکل۔۔”
” تہاڈی شکل اوسے طرحاں ای اے” عورت نے آکھنا چاہیا، پر آکھیا نہیں۔ ایہہ گل اوہ پہلاں وی آکھ چکی سی تے کوئی فرق نہیں سی پیا۔
” توں چپ کیوں ایں ؟ “
عورت فیر وی نہیں بولی
” وائی ڈونٹ یو بارک لائک اے ڈاگ۔۔۔”
عورت دے من وچ اک ولیٹ جا پیا۔ اوہنوں جاپیا کہ اوہ سچ مچ کجھ آکھنا چاہندی سی۔ آکھیا نہیں۔ ۔۔۔۔۔ اک کتے وانگ۔۔۔تے عورت نے اپنی چھاتی تے اک ہتھ رکھیا۔ اوہنوں جاپیا اوہدی چھاتی ہونکدی پئی اے۔
” توں اجے وی چپ ایں۔ اُس ویلے وی چپ سی۔۔۔” اچانک مرد آکھیا
” اُس ویلے ؟ کس ویلے ؟ ” عورت تربھک جہی گئی۔
” مرد پھیر ہسیا تے بولیا، ” تیرا خیال اے میں ویکھیا نہیں سی ؟ جس ویلے سیٹھ نے تیرے نال ہتھ ملایا سی تے آکھیا سی ٹھینک یو میڈم۔ تے اوہنے تیرا ہتھ گھٹیا سی ۔۔۔ تیرے ول تکدیاں ای اوہدی نظر اک شکاری کتے دی جیبھ وانگ۔۔۔۔۔۔”
عورت کجھ دیر مرد ول ویکھدی رہی، پھیر آکھن لگی۔ ” اک ساڈے پہلے گھر دی گوانڈھن سی، اوہدا مرد آئے دن اک نویں عورت لیاندا سی، اوہ ہمیشہ چپ رہندی سی۔ مینوں وی کجھ ایہو جیہا جاپیا سی ۔۔ اوس گل دا ایس گل نال کوئی تعلق نہیں پر پھیر وی کجھ ایسے طرحاں لگا سی۔۔۔۔ میں سوچیا میرے کجھ بولن نال تہاڈا کاروبار ،،،”
عورت نے اکھاں وچ آئے پانی نوں مُڑکے وانگ پونجھیا۔۔ ” میں وی چپ رہیا ساں ” مرد بولیا تے میز تے پیا ہویا گلاس ہتھ وچ پھڑ لیا، گلاس نوں اک ڈیک جہی نال پیندا آکھن لگا۔۔۔” آٹ از فار آل دا ڈاگز ۔۔۔دا میڈ ونز، دا ہنٹنگ ونز ۔۔۔ اینڈ ۔۔۔” مرد نے مسکرا کے پہلاں عورت ول ویکھیا ، پھیر شیشے وچ تے آکھیا، ۔۔۔ ” اینڈ ۔۔۔ فار دا سائیلینٹ ونز۔۔۔”