بدھی وان بیٹھک۔۔لاوزے۔۔۔ثمین بلوچ

لاوزے
پرکھ پڑچول ۔۔ ثمین بلوچ

“آگے لگو، پر وڈے نہ بنو”

چین دا فلسفی لاوزے “تاو مت” دا مڈھ رکھن والا  منیا جاندا اے۔ اوہنے کوئی لگ بھگ پنج ہزار لفظاں وچ “تاو تے چنگ” (راہ تے اوہدی طاقت) لکھی۔

“راہ تے اوہدی طاقت” کُل 81 پراگیاں تے مشتمل اے، جِنہانوں دو حصیاں وچ وینڈیا جاندا اے — تاو چنگ تے تے چنگ۔ ایہہ ہک نکا جیا تے مثالاں نال بھریا ہویا مجموعہ اے۔

لاوزے دے وچار وچ بندہ “تاو” (راستہ) دی ڈونگھیائی  نوں سمجھ نہیں سکدا۔ “تاو” دراصل ہر چیز دی اصل حقیقت اے۔ ایہہ اوہو مقام اے، جیویں کار وچ اک تھاں ہوندا اے جتھے عبادت لئی سکون ہوندا اے۔

“تاو” اُتے چلن والے بندے محنت مشقت نال زندگی نئیں گزار دے، اوہناں نوں زور زبردستی کرن دی لوڑ نئیں ہُندی۔ اوہ نہ اپنے و چار کسی دے سر منڈھدے نیں، نہ کسے نال لڑائی جھگڑا کر دے نیں۔ اوہ پانی وانگر جتھے تھاں لبھ جائے اوتھے بہہ جاندے نیں۔

جدوں گل حکمراناں دی آوے، تاو چنگ دیاں گلّاں سب توں زیادہ وکھریاں تے نویکلیاں نیں۔ اوہدے مطابق حکمران لوکاں نوں ہنیرے وچ رکھدا اے، اوہناں دے پیٹ بھر کے رکھدا اے، دل کھولدا اے تے اوہناں نوں خواہشاں توں دور رکھدا اے۔ حکمران ملک نوں چھوٹا رکھدا اے تے لوکاں دی گنتی وی گھٹ رکھدا اے۔

آکھیا جاندا اے کہ تاو چنگ شہنشاہ چین دا مشیر سی (221 توں 226 ق م تک)۔

“پیٹاں نوں بھر لو تے دماغاں نوں خالی رکھو” ایہ گل بنیاد بنا کے اوس شہنشاہ نے طب، فلکیات تے زراعت توں علاوہ ہر علم دی کتاب ساڑ دیتی۔

اوہنے “تاو مت” اُتے ہک کتاب لکھی جِنہوں مقدس کتاب دا درجہ دتا گیا۔ ایہہ فلسفہ صرف چین تک محدود نئیں رہیا بلکہ سارا ایشیا تے بعد وچ مغربی دنیا وی ایس دے اثر وچ آئی۔

ہون وی ہانگ کانگ، تائیوان تے کئی ہور چینی لوگاں وچ تاو مت زندہ روایت اے۔ کوریا تے جاپان دی ثقافت وی ایس تاوسٹ سوچ توں کافی حد تک رنگیاں مٹیاں ہوئیاں نیں۔

ساتویں صدی عیسوی وچ “تاو تے چنگ” دا سنسکرت ترجمہ ہویا،