رسیدی ٹکٹ ۔۔ امرتا پریتم/التھا۔۔ثمین بلوچ

رسیدی ٹکٹ

امریتا پریتم

التھا :: ثمین بلوچ

(پہلی قسط)

ہک دیہاڑ خوشونت سنگھ نے گل بات وچ کار آکھیا تیری زندگی دی کہانی دا کیہ ہے؟ بس اک حادثہ! لکھن بیٹھوتاں رسیدی ٹکٹ دے پچھلے پاسے لکھی جاوے۔ رسیدی ٹکٹ وی خورے ایس واسطے آکھیا سی کہ باقی ٹکٹاں دا سائز وٹیندا رہندا ے پر رسیدی ٹکٹ دا اوہ ای نکا جیارہندا اے۔ ٹھیک ای آکھیا سی جو کچھ گزریا سی، دل دیاں پرتاں وچ گزرھیا سی۔ تے اوہ سب کجھ نظماں تے ناولاں دے حوالے ہو گیا ،پچھے رہ کیہ گیا؟ فیر وی کجھ اکھر لکھ رہی آں۔ کجھ  انج جیویں زندگی دے حساب کتاب دے پنے اتے ہک نکی جئی رسیدی ٹکٹ چموڑ رہی آں ۔نظماں تے ناولاں دے حساب کتاب دی کچی رسید نوں پکی رسید کرن واسطے

قیامت دیہاڑ

کیہ ایہہ قیامت دیہاڑ اے؟ حیاتی دے کئی اوہ ویلے جیہڑے ویلے دی کوکھ چوں جنمے،جیوندے رہے تے ویلے دی قبر وچ جا ستے، اج میرے سامنے کھلوتے نیں۔۔۔۔ ایہہ ساریاں قبراں کیویں کھل گیاں؟ تے اوہ سارے ویلے جیوندے جاگدے قبراں چوں کیویں نکل آئے ؟ ایہہ ضرور قیامت دیہاڑ ہے

1918

ایہہ 1918 دی قبر چوں نکلیا ہک ویلا اے۔ میرے وجود توں وی اک ورہے پہلاں دا،  آج پہلی واری ویکھ رہی آں ۔۔۔۔۔ ایس توں پہلاں صرف سنیا سی۔ میرے ماں پیو، دونویں پنج کھنڈ بسوڑ دے سکول وچ پڑھاندے سن۔ اوتھوں دے سربراہ بابو تیجا سنگھ دیاں کڑیاں اوہناں دیاں شاگرد سن۔ ہک دیہاڑ خدا جانے اونہاں دے دل وچ کیہ آئی ۔ دونواں رل کے گوردوارے وچ کیرتن کیتا، ارداس منگی ، تے ارداس دے اخیر تے آکھیا ” دونواں جہاناں دے والی! ساڈے ماسٹر جی دے گھر اک کڑی گھل دے!” بھری سنگت وچ میرے پیو نےایہہ دعا سنی تاں اوہناں نوں میری ہون آلی ماں تے طیش آ گیا۔ اوہناں سمجھیا کہ کڑیاں نیں ایہہ دعا اوہناں دی مرضی نال منگی اے۔ پر ماں نوں ایس گل دا کوئی پتہ نہیں سی۔ انہاں کڑیاں نیں بعد وچ دسیا کہ اگر اوہ راج بی بی تو پچھدیاں تاں اوہ شیئت پتر دی خواہش کردی پر اوہ ماسٹر جی دے گھرواسطے  کڑی منگدیاں سن،اپنے ورگی کڑی۔۔ ویلا چپ اے۔۔۔۔ قدرت دے راز نوں لباں وچ دب کےمٹھا جیہا ہسدا ہویا، پر آہندا کجھ نہیں ۔کڑیاں نے ایہہ ارداس کیوں کیتی؟ ایمان دے کیہڑے یقین نے سن لئی؟ مینوں کجھ پتہ نہیں۔ پر ایہہ گل سچ اے کہ سال دے اندر اندر راج بی بی راج ماں بن گئی۔

تے اوس توں وی دس ورہے پہلاں۔۔۔۔۔ویلے دی قبر وچ ستا ہویا ہک لمحہ جابجا جدوں ویہہ ورہیاں دی راج بی بی گوجرانوالہ دے سادھوواں دے ڈیرے تے متھا ٹیکن آئی تے اوس دی نظر کجھ اینے ہی ورھیاں دے نند سادھ تے جاپئی۔ نند سادھ ساہو کار دا پتر سی۔ جدوں چھ ورہیاں دا سی تان ماں لچھمی مر گئی۔ اوس دی نانی نے اوس نوں گود لیا تے دانے چھڑن آلی زنانی دے دودھ تے پال لیا۔ نند دے ہور وی چار بھرا سن تے ہک بھین وی سی۔ پر بھراواں چوں دو مر گئے سن۔ ہک گوپال سنگھ بال بچے چھوڑ کے شرابی ہو گیا تے دوجا حاکم سنگھ سادھوواں دے ڈیرے تے جا بیٹھا۔ ایس واسطے نند دا سارا موہ اپنی بھین ہاکو نال پئے گیا۔ بھین وڈی سی،رج کے سوہنی۔ جدوں ویاہ ہویا تاں اپنے خصم بیلا سنگھ نوں ویکھ کے ضد پھڑ لئی کہ اوس دا ایس نال کوئی رشتہ نہیں۔ مکلاوے پھیرے جان دی تھاں اوس نے ماں پیو دے گھر تہہ خانہ بنوایا تے چلے بہہ گئی۔ گلے وچ گیروے کیڑے پاندی۔ راتیں کچے چھولے پانی وچ بھیں رکھدی تے سویرے چب لیندی۔ نند نے وی بھین دی ویکھا ویکھی گیروے لیڑے پائے پر بھین زیادہ چر جیوندی نہ رئی۔ اوس دے مرن توں نند نوں لگا جیویں دنیا دا اصلی بیراگ اوس نوں ہن  لگا اے۔ اوہ اپنے مالدار نانا سردار امر سنگھ سچدیو توں ملی ہوئی ڈھیر ساری دولت نوں چھڈ کے سنت دیال دے ڈیرے تے جا بیٹھیا ۔ سنسکرت سکھی، برج بھاشا سکھی تے نالے حکمت سکھی۔ تے ڈیرے تے بال سادھو سدایا جان لگ پیا۔ بھین جدوں جیوندی سی، ماما مامی نیں نند دی امرتسر وچ کدائیں سگائی کرائی سی۔ نند نے اوہ رشتہ چھڈ دتا تے بیراگ بھریاں نظماں آکھن لگی پیا۔

راج بی بی مانگہ ضلع گجرات دی سی۔ وٹے سٹے وچ ویاہی ہوئی۔ جس دے نال اوس دا ویاہ ہویا سی اوہ فوج وچ بھرتی ہو کے گیا تے فیر اوس دی کوئی سرت نہ ملی ۔ اوہ ارداس تے نراش ،گوجرانوالہ دے ہک نکے جئے سکول وچ پڑھاندی سی۔ سکول جان توں پہلاں اپنی بھرجائی دے نال دیال جی دے ڈیرے تے متھا ٹیکن آندی سی۔ بھرا مر گیا سی۔ بھرجائی بیوہ سی۔ اوس ای بھرجائی دے وٹے وچ اوہ بھرجائی دے بھرا نال ویاہی ہوئی سی۔پر ہن اوہ دونویں کلم کلیاں تے ارداس اکٹھیاں رہندیاں تےپڑھاندیاں سن۔ اک دیہاڑ جدوں اوہ دیال جی دے ڈیرے تے متھا ٹیکن گئیاں تاں زوراں دا مینہہ لہہ پیا۔  دیال جی نے مینہہ دا ویلا گزارن واسطے اپنے بالکے سادھو نوں کوتا سنان دا آکھیا ۔ اوہ ہمیشہ اکھاں میٹ کے کوتا سنیا کردے سن۔ اوس دیہاڑ جدوں اوہناں اکھاں کھولیاں تاں ویکھیا۔۔۔۔۔۔ اوہناں دے نند دی اکھیاں  راج بی بی دے مکھڑے تے بھٹک رہیاں سن۔ کجھ دیہاڑے بعد اوہناں نے راج بی بی دی داستانِ غم سنی تے نند نوں آکھیا ” نند پتر! جوگ تیرے واسطے نہیں اے۔ ایہہ بھگوے لیڑے لاہ تے  گرہستھ آشرم وچ پیر پا۔” ۔۔۔۔۔  ایہہ راج بی بی ای میری ماں بنی تے نند سادھو میرا پتا ۔ نند نے دنیا دی زندگی وچ پیر پایا تے اپنا ناں کرتار سنگھ رکھیا۔ کوتا لکھدے سن، ایس واسطے تخلص وی سی ،پیوکھ….. دس ورہے بعد جدوں میں جمی تاں اوہناں نے پیوکھ دے اکھر نوں پنجابی کر کے میرا ناں امرت رکھیا تے اپنا تخلص ہتکاری۔

میرے پیو دے مزاج وچ فقیری تے امیری دونواں دا رل میل سی۔اماں دسدی ہوندی سی۔۔۔۔۔ ہک واری اوہناں دا ہک گرو بھائی ( سنت دیال جی دا ہک ہور مرید) سنت ہرنام سنگھ آکھن لگا کہ اوس دا وڈھا بھرا ویاہ کراوانا چاہندا اے پر چنگا بھلا رشتہ ایس کر کے رہ گیا کہ اوس کول رہن واسطے مکان نئیں سی۔میرے پیو دے کول اپنے نانے دا چھڈیا ہوا مکان سی۔ آکھن لگے۔” جے ایس نکی جیہی گل پچھے تیرا ویاہ نہیں ہوندا تاں میں اپنا مکان اوس دے نانویں لکھ دیندا واں” تے اپنا اکلوتا مکان اوس دے نانویں لا دتا۔ فیر ساری عمر کرائے دے مکاناں وچ گزری۔ اپنا مکان نہ بنا سکے۔ پر میں کدی اوہناں نوں رنج نہیں ویکھیا۔

پر اوہناں دے مکھ تے ہک بڑا گہرا ملال سی۔ دس ورہیاں دی ساں، ماں مر گئی۔اوہ حیاتی توں بے نیاز ہو گئے۔ پر میں اوہناں واسطے بہوں وڈھا بندھن ساں۔ موہ تے بیراگ دونویں اوہناں نوں مخالف سمتاں کچھدے۔ کئی پل ایہو جیہےے وی آئے ۔۔۔ میں بلک پئی۔ پتہ نہیں سی لگدا۔ میں اوہناں نوں منظور ساں کہ نامنظور۔۔۔۔ اپنا وجود۔۔۔۔۔ ہکو ویلے چاہا تے ان چاہا لگدا۔۔۔۔۔۔ قافیے تے ردیف دا حساب سمجھا کے پیو نے آکھیا کہ لکھ۔۔میں لکھدی رہی۔ مینوں لگدا اےپیو دی نظر وچ جنا کو ان چاہی سی، چاہی بننے واسطے لکھدی رہی۔۔ اج ادھی صدی مگروں سوچدی آں۔۔۔۔۔ فقیری تے امیری، دونویں، ہکو ویلے میرے مزاج وچ ہین۔تے ایہہ مزاج مینوں اپنے نین نقشے وانگ اپنے پیو توں ملیا اے۔ خورے اوہناں دی نظر وی میری نظر وچ شامل اے۔ ۔۔۔۔ کدی وی ایہہ پتہ نئیں لگدا کہ میں اپنی نظر وچ وی منظور ہاں کہ نہیں؟
( لڑی وار)