Hanif Bawa is a famous Punjabi short story writer. His stories are simple and related to urban life.. He uses very simple but subtle words to describe his characters and their short comings.

چرخے دی موت

( حنیف باوا )

گلی دے اِک پاسے چودھری کرم دین دا پکّا مسکان سی تے دُوجے پاسے مائی جینو دا کچّا کوٹھا۔ اوہ ہر دیلے آپنے ایس کوٹھے دے ساہمنے نِکّے جِنّے ویہڑے وچ بیٹھی سُوتر کتدی رہندی۔ پِنڈ والے اوہنوں رُوں دے جاندے تے مناسب مزدوری دے کے ایس کولوں سُوتر کتوا لیندے۔ 
رُوں دین والے نے کدی وی اوہنوں چھیتی سُوتر کَت کے دین لئی نہیں سی کہیا۔ کیوں جو اوہناں دے ولاں وچ مائی جینو لئی ہمدردی سی۔ اوہ جاندے سن کہ ایہہ بُڈھیاں باہواں چرخے دی ہَتّھی نوں چنگی طرح نہیں سنبھال سکدیاں سن۔ سبھ توں وڈی گل جیہڑی اوہناں نوں مائی جینو ول کِھچ کر دی سی اوہ ایہہ سی جو اوہ اجے وی آپنے بُڈھے سِریر دا خیال کِیتے بِنا آپنے ہتّھاں نال روتی کما کے کھاندی سی۔ جے کر کِسے کولوں ایہدی ایہہ حالت دیکھی نہ جاندی تے اوہ آپنے دل وچ درد لَے کے کہندا۔ 
امّاں جینو! توں میرے کول آجا میرے کولوں تیری ایہہ حالت دیکھی نہیں جاندی خُدا دی سَونہہ تینوں کِسے قِسم دی کوئی تکلیف نہ ہوسی۔ جینو ڈاڈھے درد بھرے لہجے وچ کہندی۔ 
“پُتا مَیں چرخہ نہیں چھڈ سکدی۔ ایہہ تاں میری حیاتی اے۔ ایہدے وچ میرے دِل دیاں دھڑکناں لُکیاں ہوئیاں نیں۔”
کہن والا کُجھ ہور کہے بِنا اُداس جیہا ہو کے تُر جاندا۔ مائی جینو وانگوں ایہدا چرخہ دی ہُن بُڈھا ہو چکیا سی۔ ایہدا سارا رنگ رُوپ اُڈ چکیا سی۔ شیشے کِرچی کِرچی ہو چُکے سن۔ ہُن جد اوہ کتدی تاں چرخے وچوں بے سُری آواز نکلدی۔ مائی جینوں جدوں جوان سی اوہدا چرخہ وی جوان سی۔ جس طرح اوہ ہار شنگار لا کے رکھدی اوسے طرح چرخے نوں وی شنگار کے رکھدی۔ جے کر اوہ آپنے مُلوک بُلھّاں نوں دنداسے نال لال کر لیندی تاں چرخہ دی نِکھر جاندا۔ جے کر پَیراں وچ پنجیباں پا لیندی تاں چرخے نوں دی گھنگھرُو بَنّھ دِتے جاندے۔ جدوں دی اوہنے والاںوچ کنگھی کرنی ہوندی تاں اوہ چرخے وچ گڈے ہوئے شِیشیاں دے ساہمنے بہہ جاندی تے ّپنے سوہنے مُکھڑے تے خوشیاں کھلار دی ہوئی والاں وچ کنگھی پھیرن لگ جاندی۔ ایہنوں چرخے نال اونا ای پیار سی چنّا اوہنوں آپنے کنت نال۔ اوہدا کنت برا ای سوہنا گبھرُو سی۔ اوہ وی جینو نال بوہت محبت کردا سی۔ جدوں اوہ شہر وچ کم کر رہیا ہوندا اوہدے دِل دیاں دھڑکناں وچ جینو وِسّی ہوندی۔ شام نوں جدوں اوہ واپس گھر آوندا تے اوہنوں شہروں پِنڈ تائیں دا دو  میل دا ٹوٹا دس میل جاپن لگ جاند۔ لمّے لمّے ڈگ بھردا جد اوہ آپنے گھر اَپڑدا تاں آپنی سوہنی جینو نوں ویکھدیاں ای اوہدا سارا تھکیواں لتھ جاندا۔ اودھر جینو وی کِھڑے پُھل وانگوں جاپن لگ جاندی۔ اسل وچ اوہناں لئی مجتّاں بھریا ویلا اوہ ہوندا جدوں شام نوں روتی کھان مگروں جینو چرخہ ڈاہ لیندی تے اوہدا گبُھرو اوہدے کول منجی تے بہہ جاندا۔ جِینو دے من وچ جیویں بہار آ جاندی سی۔ اوہ چرخہ اِنج مَست ہو کے کَتدی جو چرخے دی گُھو کر وچوں مَٹھے گیت پُھٹن لگ جاندے تے جینو دے مُلوک بُلھاں وچوں اجیہے ماہیے دے بول تِلک پیندے۔ 
ہتھ جوڑا پکھیّاں دا 
نالے ساڈا ماہی لگدا نالے چانن اَکھیاں دا 
اجیہے بول چرخے دی گُھمکار نال مل کے بڑا ای سوہنا سماں پیدا کر دیندے۔ تے اوہدا خوند متاثر ہو کے کہندا۔ 
“جینو تیرے چرخے دی گُھو کر نے تے میرے اُتے جادُو کر دِتا اے۔”
ـ”میرے گیت پسند نہیں تینوں”جینو مُسکرا کے جواب دیندی۔ 
“تیرے چرخے دی گُھو کر نہ ہووے تے کلیاں گیتاں نوں کِیہ کرنا اے۔”
“تاں پھیر نہ گاواں کراں۔” 
ـ”نہیں نہیں، میرا ایہہ مطلب نہیں سی۔ تُوں گیت ضرور گایا کر، گیت نہیں گاویں گی تے چرخہ کیویں کَتیں گی۔”
ایہہ سُن کے جینو خوش ہو جاندی۔ اوہدے بُلھاں وچوں گیتاں دے سوتے مُڑ پُھٹ پیندے۔ 
چودھری کرم دین وی اوس ویلے جوان سی اوہ وی جینو دے گیتاں نوں بوہت پسند کردا سی۔ نِت رات نوں جیہڑے ویلے چودھری دے کَنّاں وچ گیتاں دے بول پیندے تاں اوہ جھٹ آپنی بیٹھک وچ آجاندا تے گلی ول دا بُوہا کھوا، لیندااوہ اوس ویلے تائیں اوتھے بیٹھا رہندا جد تائیں جینو دے مِتھے بول اوہدے تائیں اَپڑ دے رہندے۔ بعضے ویلے اوہ اوہناں توں اِنج متاثر ہوندا جے اوہدا دِل کرن لگ پیندا جے اوہ اوہدیاں گوریاں بانہواں نوں سِینے نال لا کے کہوے:
“تیرے چرخے دی مِتھی گُھو کر تے سوہنیاں گیتاں نے مینوں لُٹ لیا اے جینو۔”پر اوہ کیویں کہندا۔ جینو تے آپنے گبھرُو دی جینو سی۔ تے اوہ پِنڈ دا چودھری کرم دین سی۔ اِک دیہاڑے اوہ اینا بے خود ہویا جے اوہدے پِیر بیٹھکوں باہر نکل کے گلی نوں اُلا نگھدے ہوئے جینو دے ویہڑے وچ اَپڑ گئے جِتھے اوہ چرخہ کَت رہی سی۔ 
جینو نے چھیتی نال گُھند کڈھ لیا تے چرخہ کَتنا بند کر کے چُھوئی مُوئی ہو کے بہہ گئی۔ “آؤ چودھری جی کِدھر بُھلّی پے گئے او”جینو دے خوند نے خوش ہو کے پُچھیا۔ 
“اُنجے”چودھری دی اصل گل نے بُلھاں وچ ای دم تروڑ دتا۔
“بیتھو پھیر”جینو دے خوند نے منجی ول اشارہ کر دیاں کہیا۔ 
“اصل وچ مَیں ایہہ پُچھن آیاں کہ جینو میرا سُوتر کَت دیا کرے گی۔”چودھری نے ایہہ گل اس طرح نرمی نال کیتی جیویں اوہناں دا نوکر ہووے۔ 
“اسیں تاں تُہاڈے نوکر آں چودھری جی”ایس دفعہ جینو نے گُھنڈ وچوں جواب دِتا۔ 
چودھری آپنی اسل گل زبان تے نہ لیا سکیا۔ پر پھیر وی اوہ خوش سی کہ جینو نے آپنے آپ نوں اوہدا نوکر تے ظاہر کیتا۔ 
پُر ہن جدوں کہ جینو دے خوند نوں مریاں مُدتّاں ہو گئیاں سن تے سوہنی جینو نے مائی جینو دا رُوپ وٹا لیا سی تے سوہنا چرخہ وی بُڈّھا ہو چُکیا سی۔ اوہدے شیشے ٹُٹ چُکے سن۔ گُھنگھرواں نے وجنوں نہ کر دِتی سی۔ اوہدا رنگ رُوپ اُجاڑ دے رُکھ ورگا ہو گیا سی۔ اوہدی گُھو کر وچ اوہ مِٹھاس نہیں رہی سی۔ پر ہُن وی جد چودھری کرم دین چرخے دی گُھوکر سُن لینداتاں اوہدے بُلھاں وچوں مٹیار جینو دے گائے ہوئے گیت پُھٹ پیندے۔ اوہنوں ہُن اوس بُڈھے چرخے دی گُھو کر سُن کے اِک نشہ جیہا ہو جاندا۔ حالانکہ اوہ وی مائی جینو وانگر آپنی جوانی نوں پِچھّے چھڈ آیا سی۔ 
چودھری کرم دین دا اِک پُتّر سی جیہدا ناں اسلم سی۔ اوہ یونیورسٹی وچ ایم، ایس سی وچ پڑھدا سی۔ جد اوہ گرمیاں دیاں چُھٹیاں گزارن پِنڈ آوندا تاں اوہدا ٹھکانا بیٹھک وچ ای ہوندا۔ اوتھے ای کھانا منگواندا، اوتھے ای اَدّھی رات تائیں بیٹھا پڑھدا رہندا۔ جد تھک جاندا تاں اوتھے ای سَوں جاندا جدوں دا اوہ میڑک پاس کر کے شہر کالج وچ داخل ہویا اودوں دی اوہنوں مائی جینو دے چرخے دی آشاز نال کُجھ چِڑ جیہی ہو گئی سی۔ حالانکہ جدوں اوہ پِنڈ وچ رہندا ہویا سکُولے پڑھن چایا کردا سی اودوں وی اوہ بیٹھک وچ بہہ کے ای پڑھیا کردا سی تے جینو وی ایسے ودیہڑے وچ بہہ کے چرخہ کَتیا کر دی سی۔ اوس ویلے اوہنوں چرخے دی آواز اوہدی ایہو خواہش ہوندی کہ مائی جنو کِدھرے چلی جاوے یا اوہدا چرخہ ای اینا بُڈھّا ہو جاوے کہ اوہدی گھُو کر اوہدے ای ویہڑے وچ ٹکراں مار دی رہوے۔ پر نہ تے مائی جینو ای کدھرے گئی تے نہ ای چرخہ اینا بُڈھا ہویا۔ اوہدے دماغ وچ اجیہے خیال کیوں پیدا ہوئے اوہناں دے بارے کجھ منہیں کہیا جا سکدا۔ ہو سکدا اے سائنس دا علم چرخے دیاں چیکاں نہ سہہ سکدا ہووے۔ 
اک رات پتا نہیں مائی جینو کیوں ساری رات چرخہ کتدی رہی ۔ اودھر اسلم نوں جیویں اچولّی جیہی لگی ہوئی سی۔ اوہدا دل چاہوندا سی کہ اوہ چرخے دے ٹکڑے کر کے کدھرے دور سُٹ آوے پر اوہ انج نہ کر سکیا ۔ رب رب کر کے جدوں سورج نکلیا تاں اوہ آپنے ابّے جی نوں کہن لگا۔ 
“ابّا جی ! ایس بُڈھڑی نوں ہن کتن دی کیہ لوڑ اے ۔ اوہنے روٹی ای کھانی اے اوہ ساڈے بھانڈے مانج کے کھا لیا کرے۔”
“پُتّر ایہہ خیال تینوں کیوں آیا؟”
“میں تے ویسے ای گل کر رہیا آں ، میرا مطلب اے کہ اوہ ہُن اینی کمزور ہو چُکی اے اوہدے کولوں مشکل نال ای چرخہ چلایا جانداہونا ایں ۔ـ”
ـ”توں ٹھیک کہناں ایں پترا ، پر اوہ چرخہ کتنا کدی وی نہیں چھڈ سکے گی۔ ایس چرخے نال اوہنوں بڑاپیار اے ۔ جے کر اوہدے کولوں ایہہ چرخہ اک منٹ لئی وی وکھرا کر دتا جاوے تاں اوہ مر جاوے گی۔”
ـ”پر انج کیوں اے ابّا جی۔”
“اوہ ایس لئی کو چرخہ تے اوہدی حیاتی دوواں نوں اکو ای چیز کہیا جا سکدا اے، اوہ چیز اے پیار۔ اجیہیاپیار جیہڑا ساڈے لوک گیتاں نوں جنم دیندا اے جیہڑا ساڈے دلاں دیاں دھڑکناں وچ مٹھامٹھا درد پیدا کردا اے ۔ جے کر چرخہ تے مائی جینوں نوں وکھ وکھ کر دتا جاوے تاں ساڈے دل پتھر بن جان گے پُتّر ، تے گیتاں دی تھانویں پھکّے سُراں دا ہنھیرا چاراں پاسے پسرجائے گا جیہدے وچ کھلوتیاں اسیں آپنے آپ نوں نہیں پچھان سکّاں گے۔”
پر اسلم نوں باپ داایہہ جواب سُن کے تسلّی نہ ہوئی تے اوہ بیٹھک وچ آگیا اوہدے دماغ وچ ونّ سوّنے خیال چکّر کٹن لگ پئے۔ اوہ خیال کیہو جیہے سن ایہدے متعلق کجھ نہیں کہیا جا سکدا۔ پر اوس دن توں تیجے دیہاڑے جیہڑی گھٹنا واپری اوہنوں مکھ رکھدیاں سوچیے تاں ہو سکدا اے کہ اسیں ایہناں خیالاں دی تہہ تائیں اپڑ جائیے ۔ اوہ واقعہ ایہہ ی کہ سورج نکلن توں پہلاں جینو دا چرخہ اوہدے ویہڑے وچ کچراں کچراں ہویاپیا سی۔ تے مائی جینو اوہناں کچراں کول بیہوش پئی ہوئی سی۔