پنجرے اچ پالی ہوئی گل

(مظہر الاسلام)

اوہ ہن بڈھا ہو گیا ہے تے اپنی بندوق ویچنی چاہندا ہے…بندوق دی زیادہ قیمت وی نہیں منگدا، پر چاہندا ہے کہ اپنی بندوق کسے اجیہے آدمی نوں ویچے جہڑا اس نال اونی ہی محبت کرے جنی کہ اوہ آپ کردا ہے۔ پچھلی جمینرات نوں جد اوہ پورے 80 ورھیاں دا ہو گیا تاں اسدی بے چینی وچ وادھا ہون لگّ پیا اسدی ملکیت وچ سبھ توں ودھ قیمتی چیز بندوق ہی ہے؛ جسنوں چھیتی توں چھیتی ویچ دینا چاہندا ہے اوہ۔ بندوق دی چنتا اسنوں اندرے-اندر کھائی جا رہی ہے…تے اسدی حالت اس بڈھے ورگی ہو گئی ہے جسدی کوآری دھی گھر بیٹھی ہووے تے کوئی یوگ ور لبھّ ہی نہ رہا ہووے۔ اوہ اپنی بندوق نوں مفت وچ نہیں دینا چاہندا تے کسے موٹی رقم دی منگ وی نہیں کر رہا…بس، کسے اجیہے آدمی دی بھال وچ ہے جہڑا اس بندوق نال محبت کرن دے نال نال اس دی حفاظت وی کر سکدا ہووے۔

کئی لوک بڈھے کول آئے پر بندوق دا سودا نہیں ہو سکیا کیونکہ اپنی بندوق دے نویں مالک دو روپ وچ کوئی وی بڈھے نوں پسند نہیں آیا…اس ہریک وچ کوئی نہ کوئی کھوٹ کڈھ دتی۔

اس دن جہڑا آدمی بندوق خریدن آیا، اسدی عمر لگبھگ پنجاہ سال دی سی۔ بڈھے نے اسنوں ویچن توں اس لئی انکار کر دتا کہ اس دے خیال وچ جہڑا آدمی پنجاہاں دا ہو چکیا ہے، اوہ لمے سمیں تک بندوق دا ساتھ نہیں دے سکدا تے بندوق واسطے لمی عمر دا آدمی چاہیدا سی۔

پھیر اک کداور، خوبصورت تے صحت مند نوجوان بندوق خریدن لئی آیا تاں بڈھے نے اسنوں پچھیا، ”توں بندوق کیوں خریدنی چاہندا ایں بئی؟”

”حفاظت لئی…” نوجوان نے بڈھے دیاں اکھاں وچ اکھاں پاؤن دی کوشش کردیاں ہویاں کیہا۔

‘کیہدی حفاظت لئی؟ اپنی، اپنے مال دی جاں…؟” اینا کہہ کے بڈھا چپّ ہو گیا، جویں اگے نوجوان آپ ہی سمجھ گیا ہووے۔

”اپنی، اپنے مال دی تے ہریک اس چیز دی…” نوجوان نے وی گلّ ادھوری ہی چھڈّ دتی جویں اگلی گلّ آپے ہی بڈھے نوں سمجھ آ جائیگی۔

”پر بندوق دی حفاظت کون کریگا؟” بڈھے نے پچھیا۔

تے پھیر اسدی گلّ لمی ہندی گئی…:

‘پتر بندوق صرف اوہناں دی حفاظت کردی اے، جہڑے اس دی حفاظت کرنی جاندے ہون۔ اصلا ہریک بندے دے ہتھ وچ کارآمد سدھ نہیں ہندا۔ بندوق اک طاقت اے تے اسدے لئی بے پناہ طاقتور آدمی دی لوڑ ہندی اے،” پھیر اسنے اوہ گلّ کہی جہڑی پہلاں وی کئی لوکاں نوں کہی سی—”دیکھ پتر! ایہہ بندوق میں ویہہ سال دی عمر وچ شکار کھیڈن لئی خریدی سی پر پچھوں لائسنس وچ ‘اپنی حفاظت لئی ہے’ وی درج کرواؤنا پیا۔ پچھلے سٹھاں سالاں توں ایہہ میری ساتھن تے غمخار رہی ہے۔ توں نوجوان ضرور ایں، پر بندوق رکھن لئی اس توں بناں وی کئی کجھ چاہیدا ہندے…۔”

کجھ دناں پچھوں اک ہور نوجوان بڈھے دی بندوق خریدن آیا تاں اسنے کیہا، ”مینوں پتہ اے کہ تینوں بندوق رکھن دا بڑا شوق ہے—پر پتر، شوق خاطر خریدی ہوئی بندوق دا نشانہ ٹھیک نہیں بیٹھدا ہندا، جنے پیسے توں اس بندوق اتے خرچ کرنا چاہندا ایں، اونیاں دا سوٹ بنوا لے۔ سوٹ پاوینگا تاں تیری خوبصورتی ہور وی ودھ جائیگی تے تیرے قیمتی کپڑے ویکھ کے سماج آپ ہی تیری حفاظت کریگا۔”

پھیر اک ہور آدمی بڈھے توں بندوق خریدن آیا، جس کول پہلاں وی اک بندوق سی۔ اوہ منیاں ہویا شکاری سی تے اسدا نشاناں وی خاصہ پکا سی پر بڈھے نے اسنوں ایہہ کہہ کے بندوق دین توں انکار کر دتا کہ دو بندوقاں رکھن والے دی اک بندوق ہمیشہ دشمن دے کم آؤندی ہے۔ بڈھے دی گلّ سن کے اس آدمی نے دسیا کہ ‘پہلی بندوق باراں بور دی ہے، بہتی دور تک مار وی نہیں کردی…تے کیونکہ بڈھے دی بندوق سیون ایم. ایم. دی ہے تے خاصی دور تک مار وی کردی ہے۔ اسدی گولی وی پکی ہندی ہے، اس لئی اس قسم دی بندوق دی مینوں سخت لوڑ ہے۔’ اسدی گلّ سن کے بڈھے دے ساہاں دی گتی تیز ہون لگی۔ اوہ کجھ کہہ وی رہا سی تے بندوق لین دی غرض نال آیا آدمی تے اسدے نال والا آدمی بڈھے دے منہ ولّ دیکھن لگے۔ بڑبڑ کردا ہویا بڈھا بند دا بند چپّ ہو جاندا تے پھیر کاہلی-کاہلی بڑبڑ کرن لگّ پیندا…انج لگدا سی جویں کوئی خالی بندوق دے گھوڑے نوں واری-واری نپّ رہا ہووے۔ بڈھے دیاں گلاں وچوں تازے چلے کارتوس ورگی گندھ آؤن لگّ پئی سی۔

اوہ بندوق خریدن آئے آدمیاں نوں کہہ رہا سی، ”دور تک مار کرن والی بندوق نوں ہریک نہیں چلا سکدا۔ توں باراں بور دی کچیاں گولیاں، میرا بھاوَ اے، کارتوساں والی بندوق چلاؤن دا عادی ایں…اس لئی شاید تینوں علم نہیں کہ ایہہ دور تک مار کرن والے ہتھاں وچ ہی ٹھیک رہندی اے۔ پر میں سفارشی ہتھاں دی گلّ نہیں کردا پیا، اوہناں دی گلّ کر رہاں جہناں دی دکھّ جوان پر تجربہ بڈھا ہندا اے۔” ایہہ کہہ کے بڈھا چپّ ہو گیا۔ ساریاں نے اسدے منہ ولّ دیکھیا، جہڑا بالکل کسے بھری ہوئی بندوق جیہا ہی لگّ رہا سی۔ نکّ گھوڑے وانگ تنیا ہویا سی تے اکھاں کسے دنالی وانگ نشانہ سنھی کھڑھیاں سن۔ یکدم بڈھا پھیر بولیا تاں انج لگیا جویں کسے نے بندوق وچ گولی پا کے اسنوں تان لیا ہووے۔ اوہ کہہ رہا سی، ”میں اپنی ایہہ بندوق تہانوں کنج دے دیاں، جہناں دے منہ نوں خون لگیا ہویا اے؟ ایہہ اوہ بندوق نہیں جہڑی ظالم دے ہتھ وچ کھیڈدی اے…ایہہ میری بندوق اے، اسدے دستے نال شیر دی دہاڑ وجھی ہوئی اے—اس شیر دی دہاڑ نہیں جہڑا جنگل دا بادشاہ کہاؤندا اے، بلکہ اس شیر دی دہاڑ جہڑا چھوٹے جانوراں نال رل کے اکو گھاٹ پانی پی لیندا اے تے اوہناں دی حفاظت کردا اے۔” بڈھے دیاں گلاں وچوں بارود دی بو پھیلن لگی۔ اوہ کہہ رہا سی، ”میری بندوق دی نال اتے اس بھیڑ دے نعرے چپکے ہوئے نے جہڑی دوجیاں بندوقاں دیاں گولیاں نال لیرو-لیر کر دتی گئی…ہن تسیں آپ ہی دسو میں اپنی ایہہ بندوق تہانوں کویں دے دیاں؟”

اس گلّ نوں اجے تھوڑھے دن ہی ہوئے سن کہ اک ہور آدمی بندوق خریدن لئی بڈھے کول آیا تاں اس پہلا سوال ایہہ کیتا، ”تیرے کول لائسنس ہے؟”

اس آدمی نے بڑے دھیرج نال کیہا، ”بندوق دا سودا ہو گیا تاں لائسنس دی گلّ وی ہو جائیگی، تسیں اپنی بندوق…”

اجے اسنے اینا ہی کیہا سی کہ بڈھے نے اسدی گلّ ٹکی، ”میرے کول اوہ بندوق اے جہڑی توں کدی سچ مچّ تاں کی، سپنے وچ وی نہیں دیکھی ہونی۔ اوہ اک تزربیکار بندوق اے تے توں… خیر! سن، اک بندوق آدمی دے ہتھ وچ ہندی اے تے دوجی دماغ وچ فٹّ ہندی اے—تے نشانہ ادوں ہی فٹّ بیٹھدا اے جدوں دماغ والی بندوق تے ہتھ والی بندوق اکو سمیں چلن۔ پر تسیں لوک ہتھ والی بندوق نوں دماغ والی بندوق نالوں پہلاں ہی چلا دندے او، جس لئی توں میری بندوق دی قیمت تاں دے سکدا ایں پر اس دے حوصلے دی طلب نوں نہیں مٹاء سکدا۔”

پھیر کئی لوک آئے، پر بڈھے توں بندوق نہ خرید سکے۔ وڈے شکاریاں تے بندوق دے ماہراں نے وی بڑیاں کوششاں کیتیاں، پر کوئی وی بڈھے دی پرکھ اتے پورا نہ اتریا۔ شہر وچ تھاں-تھاں بڈھے دی بندوق دے چرچے سن…تے بڈھا وی اسنوں ویچن لئی پہلاں نالوں ودھیرے بے چین نظر آؤندا سی۔

پھیر اک دن پتہ لگیا، بڈھا مر گیا ہے۔ شہر دے کونے-کونے توں لوک اسدے جنازے وچ شامل ہون لئی آئے۔ اوہناں وچ اوہ لوک وی سن جہڑے اسدی زندگی وچ اس توں بندوق خریدن آئے سن تے اوہ وی جہناں صرف بڈھے دیاں گلاں سنیاں سن۔ کوئی اس بندوق اتے قبضہ کرن بارے سوچ رہا سی؛ کسے دے من وچ افسوس دی دھند چھائی ہوئی سی۔

اسے شام…:

بہت سارے لوک بڈھے دے گھر افسوس کرن آئے بیٹھے سن۔ اسدے اک پرانے ساتھی نے جیب وچوں اک کاغذ کڈھیا تے لوکاں دا دھیان اپنے ولّ کھچدیاں ہویاں بولیا، ”بڈھے دی اچھا سی کہ اسدی بندک اسدے جؤندے-جؤندے ہی سرکھات ہتھاں وچ چلی جائے، پر اوہ انج نہ کر سکیا، زندگی نے اسنوں موہلت ہی نہیں دتی۔ مرن توں کجھ چر پہلاں اسنے اک وصیت لکھی سی…میں تہانوں سناء دندا واں۔” پھیر اسنے کاغذ دیاں تیہاں کھولھیاں تے پڑھن لگا…:

”میں اپنی وراثت وچ اک بندوق تے اک پنجرہ چھڈّ کے جا رہاں، پنجرہ بھاویں خالی نظر آؤندا ہے، پر ایہہ خالی نہیں…اس وچ اک پرندہ وی ہے۔ سارے اس پنجرے نوں دیکھ کے خالی کہنگے…پر جس آدمی نوں پنجرے وچ پرندہ نظر آ جاوے، اسنوں ہی ایہہ پنجرہ دے دتا جاوے۔ میری موت توں بائدا میری بندوق شہر دے اوہناں ودوانا نوں سونپ دتی جاوے جہناں دیاں اکھاں وچ سچ ساکار دسدا ہووے تاں کہ اوہ میری اس بندوق نوں اوہناں لوکاں نوں دین جہناں دے پلے دی گلّ نوں کوئی کھولھ کے لے گیا ہے تے ہن اوہناں دے لوں-لوں وچوں بندوق دی تلاش دی مہک آؤندی ہے۔”

وصیت پڑھ کے بڈھے دا ساتھی کاغذ نوں تہہ کرکے جیب وچ پاؤندا ہویا اٹھ کھڑھا ہویا تے گھر دے اندرلے دروازے کول جا کے اسدا کنڈ کھڑکاؤن لگّ پیا۔ اندروں بڈھے دی گھروالی باہر آئی تاں اسنے اسنوں کیہا، ”مہربانی کرکے بڈھے دی بندوق لیا دیو تاں کہ وصیت انوسار اوہ شہر دے لوکاں نوں دے دتی جاوے۔”

بڈھے دی گھروالی حیرانی نال پچھن لگی، ”کہڑی بندوق! اس کول کوئی بندوق نہیں سی۔ اوہ تاں آپ ساری عمر بندوق خریدن واسطے ترسدا رہا اے۔”