اخیر لا مہینہ نادر علی ہاڑ وچ اک ادھ جھڑی ضرور لگدی اے ۔ ماڑی لگے تے وتر چنگی لگے تے گندھال ہو ویندے نیں۔ لہور پہلوں تے دیسی مہنیاں دا پتہ نہیں لگدا بارش گھٹ ہوے بھاویں ودھ، اوہا خبر ہوسی “سڑکیں زیر آب آ گئیں بجلی اور ٹیلفون اکثر علاقوں میں منقطع”پچھلے سال سن چھہتر وچ تے جیٹھ وچ آیا۔ اکثر تریہاں چالہیاں ورھیاں دیاں نوجواناں تے اخبار نویساں آپنی زندگی داپہلاں ہڑ ڈٹھا ! اساڈے گھر پانی وڑ آیا میرے پُتر نوں کجھ بدل گجن تے ہاٹھ دے انھیرے ڈرایا مُڑ آپنے مُہاڑ پانی گھر وڑدا ڈٹھا تے اوہ میز دے اُتے جابیٹھا “ابُو پاؤں اوپر کر لیں “میں جد الماری وچ بھجدیاں کتاباں چا کے میز تے دھرن لئی آکھیا تے گل اوہنوں پسند نہ آئی ! ایس سال چھہتر دا ہڑ کر کے اکثر لوکیں مینہہ دی گل کر دے سن موسم دے محکمے آلے نمانے کدے آکھن ، “مون سون جلدی آئیگی” تے کدے آکھن ، “دیر سے آئیگی ۔”اجے سردیاں دا مہینہ ہاڑ تائیں پیاورھدا سی۔ اجیہے بے وساہے موسم وچ لوک جانا تے عقل مندی نہیں سی تے نال صائمہ نوں لے کے جانا جیہنے پہلی واری پنڈ ویکھنا سی ! اوس آکھیا اوہنے امریکہ مُڑ جانا اے ، فیر پتہ نہیں کدے پاکستان آوے کہ نہ ! مجمانی دے آہراں وچ پنڈ جا کے گل سکے دایاد ہی نہ رہیا۔ میں ڈھیر ساریاں پانی دیاں بوتلاں صائمہ واطے لے کے تے مچھر آلا مصالحہ بالن آلا لے کے آپنے وتوں پُورا لوک واطے تیار ساں۔ پر لوک اجے بھی دُوجا جہان اے۔ ادھ ہاڑ پہلا زور دا مینہہ وسیا تے بجلی بند ہو گئی ۔ وٹ انھیرے تے باہر چکڑ نال لوک مڑ کئی سو ورھے پچھانہہ مُڑ پیا۔ پکی سڑک لوکوں دو میل پرانہہ اے تے سیمے وچ کچی تے نہ ویگن چلدی آہی تے نہ کار۔ دُوجا وسیا تے چھہتر آلا ہڑ یاد آ گیا۔ اساڈے ویڑھے کدے کدائیں پانی آ وڑدا سی۔ پر جھٹ سارے بعد پانی لہہ جانا۔ اجے پنڈ دے ویہن لہور ہار سارے نہیں بند ہوئے ! پر اوس دن پانی نہ لتھا۔ کسے آکھیا سیم آلی کھالی بند ہو گئی اے چودھریاں دی کوٹھی نال۔ پانی جاپدا لتھا نہیں پانی کار دے اندر سم کے اپڑ گیا ۔ شہر آلیاں دا سارا دھیان آپنی کار ال ای ہوندا اے۔ “کار پتہ نہیں نہیں سٹارٹ بھی ہو گی کہ نہیں ؟” صائمہ آکھیا۔”نکلے گی کیسے ؟”اوس دا دُوجا سوال پہلے نالوں اوکھا سی ! تُسی لہور نکل جاؤ۔ کار پچھوں آ جائیگی”میرے بھرا آکھیا جیہدا مال اٹھ پہر دا اندر بجھا سی تے پٹھے لیاونے اوکھے آہے ! پر مینہہ راتی مُڑ زور وسیا تے اگلے دن چھاہ ویلے انھیرا پیا جوں رات ہو گئی آہی! “کل جاندے تے چنگا سی!”میرے بھرا کہیا۔ اوہنوں اجے بھی مالے نالوں زیادہ پراہنی دافکر سی ! پر بجلی لوک ہن ہل گیا سی میری بھابی نوں مدھانی دا فکر سی۔ کل شاماں تائیں کسے لوکے وچ دودھ نہیں سی رڑکیا۔ دُوجے دن دُودھ آہیا تھوڑا۔ دو مجھاں کل ٹپ گئیاں سن۔ ایسے گل توں لوک گلے دے ڈرے ہوئے سن۔ لوک دیاں اکثر مجھاں ٹپ گئیاں سن۔ میں سمجھیا بدھیاں بدھیاں اک گئیاں نیں۔ کجھ بھکھیاں ہوسن۔ “نہیں مجھاں کدے انج سارے لوک دیاں نہیں ٹپیاں۔ مجھاں ترٹھیاں ہوئیاں نیں تے مچھریاں ہوئیاںنیں۔ انج کدے نہیں ہویا!”میرے بھرا دہشت دی پہلی نشانی ڈٹھی۔ جانور اکثر بدل کنی بھچال تے آون آلیاں آفتاں بندیاں توں پہلوں ویکھ لیندے نیں۔ پر ایہہ علم میں پراہنی نوں نہ دسیا۔ اوہ بھی مجھاں ہار کجھ کاہلی جیہی آہی۔ پہلوں تے اوس چھاہ ویلے اندروں کُنڈی چاڑھ کے نال سین دا آہر کیتا۔ “موسم بڑارومانٹک ہے!”اوہ ہسی۔ لہوروں لیاندا تے ایہیا رومانس جگان واطے سی۔ پر میں جوںکل داکوئی ویہہ ورھے عمر گوا بیٹھا آہیا۔ “موسم بڑا ڈراونا اے صائمہ !”میں جھٹ پٹ کنڈی کھول کے آکھیا۔ جفتی پچھوں جناور جوں سوں جیہے جاندے نیں ماڑے عاشق بھی جھوں جیہے جاندے نیں ! “چلو نہر پر چلیں ! “اوس تے موسم تے کام دا ثر ہور طرحاں ہویا۔ لک لک پانی وچوں لنگھ کے اسی نہر تے اپڑ گئے۔ راہ وچ اوہنوں گھوڑ بھڑاکی دا بھی چاء چڑھیا۔ پر جین آلی کُڑی نوں چودھری تے چڑھیاں لوکے آلیاں نہ ڈٹھا ہوسی ! مینہہ زور لگا سی ! نہر تے آ کے اج ایس وڈی نہر دا اک نواں رنگ ڈٹھا۔ انھیر سویل نہر رنگ بدلدی اے پر جانو بندے واطے اوہا پاہ راہ تے وگدا پانی تے پُلی ہوندی اے ۔ اک تے اج بدل کڑکن تے وسدے مینہہ وچ ! مینوں خیال آیا جے پچھے پہر شاماں تائیںمنیہہ انجے لگا رہیا تے لوک جان دا راہ نہ ہوسی ! اک میں ہاں انتارُو ! پُل چل رہا ہے !”صائمہ وگدے پانی تے پُلی دی کھیڈ پئی ویکھدی آہی۔ “واپس چلئیے فورا”!”میں زور دا کہیا۔ “کیا ہوا؟ آپ ضرور گلٹی فیل کر رہے ہیں !” صائمہ ہسی ۔ پر گل ہاسے توں بہوں اگے لنگھ گئی آہی ۔ اسیں لوک آئے تے ڈھیر سارے لوک مولبی ہوراں دے کہن تے بانگاں دے رہے سن چھتاں تے کھلو کے۔ “توبہ استغفار !”اسی مائی حاتاں دے گھر اگوں لگھے تے اوس اسمان ال ویکھ کے آکھیا ! اسانوں ویکھ کے نہیں ! “ایہہ بدل نہیں کوئی آفت اے بچیا!” “بھانڈا ٹینڈا ڈنگر وچھا سانبھ لوو ! پانی ڈھکی تائیں آ گیا جے !”جانے موچی گلی وچ واجا لایا۔ میں وی ساری حیاتی گلی وچ انج دریا وگدا نہیں سی ڈٹھا۔ “یا اللہ خیر ! “میرے مونہوں ایویں نکل گیا۔ صائمہ بڑی ہسی “آپ کے منہہ سے اللہ کا نام بڑا عجیب لگتا ہے!””پڑھ لے بچیا لا الہ الا اللہ تیری جان سکھلی نکلے!”میں مڑ گل سنائی۔ “اساڈا نکیاں ہوندیاں خیال سی ہرہندو مرن توں پہلاں کلمہ پڑھدا اے۔ اوہدے گھر آلے آہدے نیں پئی پڑھ لے بچیا لا اللہ تیری جان سکھلی نکلے!”کیا یہ واقعی ہوتا ہے؟”صائمہ نوں پتہ نہیں سی کیہ آفت پئی دسدی آہی۔ “میرا خیال اے اج اساڈے لوکے وچ تے رام رام کرن دا وقت آ رہیا اے!” ” رام ! رام! جے رام جی کی !”اوہ فلماں توں سنیا بول کے ہور ہسّی۔ پر ڈیگر نیڑے اک کھڑکار، لوکان دی ہاہا کار تے پانی دی اک وڈی چھل کٹھیاں آئیاں ! قیامت ونگر نہیں ایہہ قیامت دی گھڑی آہی ! کانگ دے زور اگے کوئی شے نہ کھلوتی ! چیک چہاڑے وچ سمجھ نہیں سی آودی کیہنوں پانی کدھر لے گیا اے ! “ڈیڈی!”صائمہ دے مونہوں نکلیا تے پانی اوس نوں روڑھ کے پسار وچ لے گیا تے مُڑ کے پانی دی چھل نال اوہ باہر آ گئی جوں پانی تے کوئی یتلا ہووے ! جنا میں انتارُو ساں اوہ اونی چنگی تارُو سی۔ میں انتارُو کلا اوس دن بچیا دُوجی میری ماں سی جیہنوں ڈبدی نوں صائمہ رلی ۔ میں پوڑیاں نیڑے ساں تے پوڑی نوں ہتھ پیا تے چھت ال دوڑیا ! ایہہ مُنشی اخلاص خان دے پکے ای جاپدا اے کھلہے رہ گئے ۔ صائمہ تے بے بے نوں میں پوڑی توں ہتھ پھڑایا۔ تنے چھت ال دوڑے ، “نی ڈب گیا جے سادھو کیا اج !”میری ماں نے وین کیتا ! او ڈاڈھیا ربا ماف کریں ایس لوک نوں ! ہائے میں مر گئی ! ہائے میں مر گئی !”لگے جوں لوکے وچ تن جی رہ گئے آں۔ میں صائمہ تے بے بے ! بچے ، ڈنگر ، وچھے ،لکڑ، کاٹھ ، کباڑ چارے پاسے رُڑھدے جا رہے سن۔ پہلی نظر نہر ال پئی تے نہر دے کنڈھے تر گئے ہوئے سن۔ غیب نالی دی کانگ اکھیں ڈٹھی نہیں سی سی سُنی سی۔ پرغیب دے تے لوک دے وچکار نہر آہی۔ “غیب داعلم نہرجاندی اے!”اسیں آکھنا ۔ پر جاپدا سی جوں غیب دا علم کوئی نہیں سی جاندا! اج ویہہ ورھے بعد بیٹھا ایہہ لکھ رہیاں ! اوس دن ہاڑ دی تیجی جمعراتے پہلی جولائی سن نڑینویں ۔ کوئی نہیں سی جاندا کوئی دنیا تے بچیا بھی اے کے نہیں ۔ نہر دے کنڈھے دا اندازہ آہیا۔ سدھا ، اُنڈا تے ڈنگا تن ککر ویکھ کے جیہڑے جد دا میں جمیا پیا ویکھدا ساں۔ پر بت نہر تائیں تے چڑھدے چنانہہ تائیں پانی ای پانی سی ! منیہہ تے نالی دی کانگ تے ہولی ہولی ای چڑھدی آہی۔ انج لگداسی نہر ٹٹ گئی آہی ! اکدم ہرشے روڑھ کے لے گئی۔ کانگ بچیاں نوں پہلے ہلے وچ روڑھیا تے مانواں جوں بچیاں مگر رُڑھ گئیاں۔ “رحمیا ! رحمیا پُتر میریا!” ماں واری جائے ! راتی کوئی دساں گھراں دیاں چھتاں تے اسی چالیہہ پنجاہ جی آہے پر نہ کوئی بچہ سی تے نہ بے بے صائمہ توں بزن کوئی زنانی آہی !”وے اُجڑ گیا پنڈ میرا بچیا کوئی نہیں جے !”اکلی میری ماں سارے پنڈ لئی پئی وین پاندی سی ! صائمہ ویکھا ویکھی رون ڈیہہ پئی ۔میں جوں سارا سُن جہیا ہو گیا ۔ منیہہ اجے بھی لگا سی تے اکدم جوں انھیرا ہو گیا ! “احمیا ! احمیا! ” لوء وچمیرے چاچے دی اخیرواج آہی ! “جی ! چاچا!”میں بھی رون لگ پیا تے نال ای کنبنی لگ گئی۔ میں بے بے نوں تے صائمہ نوں گھٹ کے نال لا لیا۔ اسی تنے جنے جوں اکدوجے وچ پناہ لوڑدے آہے ! پر بے بے میری تے پیکے ساہورے سبھ دے ناں لے کے روئی جا رہی سی !”دعا کرو اماں جی اللہ کولوں دعا کرو !”صائمہ حیاتی وچ پہلی وار پنجابی بولی ! رات پئی پر تھوڑیاں جیاں دا چیک چہاڑا سواہرا لگا رہیا۔ ادھی راتی مینہہ کھلو گیا تے آوازاں زور دیاں آون لگ پئیاں۔ “احمیا! احمیا!”چاچے دی مُڑ آواز آئی ۔”جی چاچا ! جی! ” “اوئے احمیا میں لُٹیا گیاں میراکوئی نہیں او جی گھر دا رہ گیا!” ـ”لوء لگن دے رج گئی ! اللہ خیر کرے دا !”بے بے میری ہؤکا بھریا!”نہیں او نیکاں اج کسے نہیں جے بچنا ! چاچے ڈھاماری ! بھکھ تریہہ ، پالا کجھ یاد نہ آیا وڈے ویلے تائیں ۔ لوء لگی تے میں چارے پاسے اوہا ویکھیا۔ رسوئی دی چھت سہی ہون لگ پئی۔ ـ”بے بے پانی پیالہندا اے!”کجھ نہیں بچیا ہر شے رُڑھ گئی اے۔ ہائے ! ہائے ! احمیا! میری ماں ساری رات روندی رہی آہی پر اجے بھی جوں روکے ہوکا دے کے جیاں نوں بچاون بُلاون دے آہر آہی ! پوڑیاں دے لاگے کندھ بھی پانی توں باہر آہی تے شریفے دا نواں کوٹھا خالی کھلا سی ۔ میں پوڑیاں ال ہویا تے بے بے حال پہریا پا دتی ! “نہ جائیں وے احمیا میرا ہور کوئی نہیں رہ گیا!”پر انتارُو ہو کے بھی میں آخر سائیں سال ایہناں دوہاں زنانیاں دا !” “بے بے میں کدھرے نہیں چلیا۔ راجاں دے کوٹھے تے چبارے خبرے کوئی جی بیٹھا ہووے ۔ شفیے راج دا پتہ کراں اوہ تے گھر ای ہوسی۔ “کوئی نہیں او بچیا وے احمیا! اج رُڑھ گیا ای لوک سارا !”اوس مڑ وین پایا۔ راجاں دی کندھ چیڑی آہی میں سہجے سہجے اوہناصں دے کوٹھے جا چڑھیا۔ چوبارہ خالی سی۔ میں ممٹی ال ہویا ویکھیا تے شفیا بیٹھا سی ٹاٹریاں اکھاں مویاں جیہا ! منوں ویکھ کے ڈھائیں مار کے روون لگ پیا۔ “چودھری میرے تے سارے جی چڑھدے محالے گئے سن۔ مہراں دے گھر مائیاں سن۔ کوئی مُڑ کے نہیں آیا تے اوہ سارا محالہ ڈبا پیااے ۔ چودھری میرا ککھ نہیں اورہ گیا !”شفیا مُڑ روون لگ پیا ۔”میں بے بے تے اک پراہنی نوں لے آواں مینہہ فیر وسن آلا اے تے اساڈے کول تے سر تے کوئی شے نہیں!”میں احمے دی سنی ان سُنی کر کے کندھی آلے راہ گھر گیا۔ بے بے بڑی مُشکل منّی۔ اوہنوں وچکار کر کے میںاگے تے صائمہ اوہدے پچھے لگی۔ ممٹی تے آئے تے بے بے تے شفیا گل لگ کے وین کرن لگ پی ، “او شفیا پترا میریا ! میریا نگھیا گوانڈھیا آہریا نہ کیتو ای آہر کوئی ! ہائے ! ہائے “اوہ ریڈیو!”صائمہ بھج کے ٹرنسسٹر چا لیائی ۔ منوں غصہ تے چڑھیا اوہدی آپ دھیانی تے پر میں سوالوں جوابوں عاجز ساں۔ اوس ریڈیو لایا تے آواز آئی، “اب اظہر لودھی دے خبریں سنئیے۔ صدر صاحب نے آج سیلاب زدہ علاقوں کا دورہ کیا۔ گجرات اور سیالکوٹ میں سیلاب کی صورت ابھی تک تشویشناک ہے۔ امدادی اروائیاں کی جا رہی ہیں اور سیلاب سے متاثرہ علاقوں سے لوگوں کو محفوظ مقامات پر پہنچایا جا رہا ہے ۔ ” ـ”ادھر تو کوئی ہیلی کاپٹر نہیں آیا۔”اٹھاں پہراں بعد صائمہ دی اڑدو مُڑ آئی۔ “بی بی اسی تے دُوروں جہاز ویکھنے آں پنڈ وچ اوہ کدھروں ہوردروں آوندے نیں تے کدھر ہور جاندے نیں”شفیا بولیا۔ شفیع ساڈے پنڈ دا فلسفہ دان بھی سی! “اساڈا کجھ بھی نہیں سی نہ گڈیاں نہ موٹراں اسیں تے ایویں بھلے پھر دے رہے !”اوہ مُڑ روون لگ پیا ۔ “چاچا سارا جگ انجیں بھلی بیٹھا اے ! جد میں تے تُسی امریکہ ساں تے پنڈ کیڈا دُور سی۔ اج اسی پنڈ آں تے شہر دُراڈے ہو گئے نیں !”میں بھی شفیع ہار فلسفہ دان ہو گیا ! “احمیا! احمیا!”مینوں رحمے دی گھر الوں واج آئی۔ “رحمیا! رحمیا!”بے بے انھے واہ دوڑی ۔ میں بھج کے بے بے نوں پھڑیا۔ “ویکھیا ای بے بے رحما نہیں سی ڈبدا!”رحما اک شہتیری نال ترداشفیع دی کندھی لگا تے کوئی تے آیا۔ “وے رحمیا توں تے تارو سیں وے توں نہ کسے نوں رلیا ! ہائے ہائے !”مینوں دل وچ خیال آیا بے بے دے تے دووے پُتر گھر آ گئے سن اوہ اجے وی روئی جاندی سی ! پر بے بے بھانے تے سارا لوک اکو سی۔ اوس کوئی مرے سارے لوکے سوچناجے خزانہ لبھ جائے تے کیہنوں کیہنوں دیواں گا تے ہولی ہولی سارے لوک دا حصہ پے جانا ۔ بے بے تے مینوں انجیں بنایا ایہہ تے ہولی ہولی میں من مکھ راگ سکھیا۔ ڈبالوک ویکھ کے میرا دھیان مُڑ پرانے لوک ال گیاجیہڑا ساراکچا سی سارا بھُکھا سی پر سارا کدے اک وی سی۔ وچ کوئی ونڈ نہیں سی۔ سارا لوک ای میرا آپنا سی۔ “امدادی کاروائیاں ابھی جاری ہیں۔ کسی مالی یا جانی نقصان کی اطلاع نہیں ملی”اظہر لودھی کہی جا رہیا سی۔ لگدااے جنرل ضیا توں علاوہ کوئی نہیں مویا، اللہ جانے !
