روٹی ۔۔۔ ٹیپو سلمان مخدوم

روٹی

ٹیپو سلمان مخدوم

لوکی کہندے نیں روٹی ہُن مسئلا نہیں ریہا۔ روٹی داتا صاب تے دِن رات لبھدی اے۔ ایس زمانے اِچ کوئی وی بھُکّھا نہیں مرَن لگّا۔ ایس بارے اوہ اِک لطیفہ وی سُناندے نیں۔ اِک آدمی نے نوکر رکھِیا تے اوہنُوں کیہا میں تینوں پیہے نہیں دواں گا، بس دو وقَت دی روٹی دواں گا۔ نوکر من گیا تے پُچھّن لگا بئی اوہدا کم کی ہووے گا۔ مالک بولیا تُوں سویرے شامی داتا دربار جانا ہووے گا۔ آپ کھا آیا کرِیں تے میرے لئی لے آیا کرِیں۔

شہر لہور اِچ لوکی روٹی دی گَل ہُن جِین مرَن دے بیک گراؤنڈ وِچ نہیں کردے۔ اینج لگدا اے جِیویں روٹی اوہ جِین لئی نہیں بلکہ صِرَف زبان دے چَسکے لئی کھاندے نیں۔ جے اوہناں نُوں شُوگر یاں بلَڈ پریشَر ونگری کوئی بماری لگ جاوے تے اوہناں نُوں ہر اَٹھ گھینٹے بعد دوائی کھانی پوے تے اوہناں دندَل پے جاندے نیں۔ ہائے وے ساڈی جِندڑی تے ہُن گولِیاں تے چلَن جوگی رہ گئی اے۔ دِن اِچ تِن واری نہ کھائیے تے پھُڑَک کے مر جائیے۔ پر جے اوہناں نُوں کیہا جاوے کہ روٹی وی دوائی ای اے۔ جِیوندے رہَن لئی ہر اَٹھ گھینٹے بعد روٹی کھانی پیندی اے نہیں تاں بندہ پھُڑَک کے مر جاوے، تے وہ تُہانُوں اینج ویکھدے نیں جِیویں تُہاڈے سِر تے سِنْگ اُگ آئے ہون۔

دوائی نُوں  لوکی اوہ کِل سمجھدے نیں جیہڑے ٹُٹدے جُثّے نُوں کٹھّا  رکھّن لئی ٹھوکے جاندے نیں۔ دوائی خُوراک دا حصّہ اُکّا ای نہیں سمجھی جاندی۔ بدن اِچ خِلائی مخلُوق سمجھی جاندی اے جیہڑی گھٹ و گھٹ مِقدار اِچ تے گھٹ و گھٹ وقَت لئی کھانی چاہِیدی اے۔ جے اوہناں نُوں کیہا جاوے کہ روٹی وی اِک دوائی اے جیہڑی جُثّے اِچ اوہی کم کر دی اے جیہڑا دوائی کر دی اے تے اوہ اگّوں ہسدے نیں، کملیاں وانگ۔ روٹی تے روٹی  اے، اوہ کہندے نیں، دوائی تے نہیں، دوائی تے بماری اِچ کھائی جاندی اے۔ نہ اوہ موت نُوں بماری سمجھدے نیں تے نہ ای جِندڑی نُوں۔

اونج خوراک لوکی دولت وانگ ای کٹھّی کر دے نیں، ٹِڈھ وِچ۔ بھُجّا گوشت
سامنے ویکھ کے آپے اِچ ای نہیں رہندے۔ وحشی ہو جاندے نیں۔ لالچی ہو جاندے نیں۔ ہتھ لمّے کر کر ڈونگے پھڑدے، تے مُونہہ کھول کھول بوٹِیاں بھر دے نیں۔ نہ اوہناں دِیاں تِجورِیاں بھردِیاں نیں تے نہ ای ٹِڈھ۔

امِیراں دِیاں تِجورِیاں ایناں مال بھر جاندا اے کہ غریباں کول بچیاں دی روٹی پُوری کرَن جوگے پیہے وی نہیں بچدے۔ اوہناں وِچ وِٹامِن، پروٹِین تے کیلشئیم دا گھاٹا ہو جاندا اے۔  دُوجے پاسے امِیراں دے  ٹِڈھ اینی خُوراک جمع کر لیندے نیں کہ اوہناں دے خون اِچ شُوگر تے کولیسٹرول ودھ جاندا اے۔ ایس وادھے دے دو کارَن نیں۔ اِک تے ساڈا جِینوم، جِتھّے ہر اِک جِین اِچ بھُکھ لِکھّی اے تے دُوجا کیپِیٹلسٹ نظام۔

صدِیاں دی بھُکھ، نسلاں دی بھُکھ جیہڑی ساڈے جِینوم اِچ لِکھّی پئی اے۔ ایہو بھُکھ اے جیہڑی ساڈا ہتھ نہیں رُکّن دیندی۔ کھان آلی شے ویکھ کے اَسی ارمانی ہو جانے آں۔ کھائی جانے آں، کھائی جانے آں، کھائی جانے آں۔ او ایس لئی کہ ایہہ ہُن ای اے کہ ساڈے کھان پِین دے ٹَیم فِکس نیں۔ اینے وجے ناشتہ، اینے وجے دُپہر دا کھانا تے اینے وجے راتی دا کھان۔ پہلاں اینج نہیں سی۔ جدوں لبھیا، اوہناں کُو ٹِڈھ اِچ پا لیا جِنّا کُو پا سکے۔ فیر پتا نہیں کدوں لبھّے۔

پہلاں اَسی کوئی شہزادے نہیں ساں۔ چنگڑ۔شِکاری ساں۔ ہسدے او؟ کی سمجھدے او، تُسی گورا صاب ونگرے شِکاری سو؟ جِم کاربِٹ تے کینتھ اینڈریسَن۔ ہتھ اِچ بدُوق  پھڑ کے کلّے  شینہہ ماردے سو؟ شِکار تُسی کر دے سو لگڑ بگڑاں وانگ۔ جتھّا بنا کے کِسے  جنور نُوں کلّا ویکھ کے پے جاندے سو، تے ڈانگ سوٹے تے وٹّے مار مار کے نمانے نُوں مار سُٹدے سو۔ تے فیر چَک مار مار کے رَت تے بوٹِیاں کھاندے سو۔ پر اے روز نہیں سی ہوندا۔ تے جدوں ہوندا وی سی تے کدھی کدھار ای اینا وڈّا جنور ہوندا سی کہ پُورا جتھّا ای ٹِڈھ بھر کے گوشت کھائے۔ نہیں تاں کِسے نُوں اِک ادھی بوٹی لبھ گئی، کِسے نے بس ہڈ ای چبھ لئی۔ اونج اَسی چنگڑ ساں۔ سارا دِن لُور لُور پھِردے تے جنگلی جڑی بُوٹِیاں کھاندے۔ اوہ وی اینی سوکھِیاں نہیں سَن۔  کِسے موسَم اِچ بوہتی لبھدِیاں کِسے اِچ وِرلِیاں۔ فیر کِسے دِھاڑے وڈّا جنور، شینہہ چِیتا آوڑے تے سارا دِھاڑ لُکے رہو۔ یاں رُکھ تے یاں  گُپھا  اِچ۔ روٹی کِتّھوں لبھّے۔  سو ہزاراں لکھّاں ورھیاں ساڈے پُرکھاں نے ایہو کیِتا، جِتّھے لبھ گئی، اوہنی ٹِڈھ اِچ پا لئی جِنّی کُو پَے سکے۔ کی پتا فیر کدوں لبّھے؟ تے کِنّی کُو؟ بھُکھ دا ایہہ خوف  نسل در نسل ساڈے جِینوم اِچ لِکھیا جا چُکیا اے۔ لوہے تے لکِیر وانگ۔ کیُونجے اَسی لکھّاں ورھے ایسے خوف اِچ ای کڈّے نیں۔

پہلاں دی جِندڑی  کُج  ہور سی۔ اَج کل آلا حِساب تے نہیں سی نا کہ ہر پنج ورھیاں پِچھّے ٹیکنولوجی جِندڑی نُوں  اینی کُو بدل دے کہ نہ تے پنج ورھیاں پہلوں آلے تجربے تے  مَت کَم آن تے نہ ای اقدار۔ ہزاراں لکھّاں ورھیاں جِندڑی اِکّو طرحاں چلدی سی۔ جِسراں اِکّو فِلم دا بار بار رِیمیک بن ریہا ہووے، نوے اداکاراں نال۔

اَج توں ڈھائی ہزار ورھے پہلاں سُقراط فلسفی سی، افلاطُون دا اُستاد۔ تے سُقراط توں وی پہلاں دے یونانی فلسفی کہندے سَن بئی جِندڑی اینج اے جِسراں بندہ ٹانگے دی پِچھلی سِیٹ تے بیٹھا ہووے۔ گھوڑا اَگّے جا ریہا ہووے تے سواری دا مُونہہ پِچھّے نُوں ہووے۔ ایسے طرحاں اَسی جِندڑی دی پِچھلی سِیٹ تے بیٹھے ہاں۔ ساڈھے سامنے ماضی اے تے ساڈی کنڈھ وَل مُستَقبِل۔ اَسی سامنے کھِلرے ماضی دی تصوِیر نُوں ویکھدے ہاں تے ٹوہ لانے آں کہ  ساڈے پِچھّے وی ایہو تصوِیر چَلدی ہووے گی۔ یعنی اَسی مُستَقبِل نُوں  ماضی دی ایکسٹینشَن جاپدے آں۔ جدوں تِیکر اینج ای ہوندا اے، اَسی آپنی عقلمندی تے بڑے خُش ہوندے آں۔ پر جدوں تصویِر بدلدی اے، اَسی بھونتر جانے آں۔

پہلاں صدِیاں تصویر اِکّو جیہی رہندی سی۔ جے ریگِستان اے تے چَلّی جا ریہا اے۔ سو وڈّے جیہڑے اصُول جِندڑی گُزارَن دے  دسدے سَن، اگلی پِیڑھی پلّے بنھ لیندی سی۔ تے او کَم وی آندے سَن۔ فیر کدی صدِیاں مغروں جد ریگِستان مُکدا تے پہاڑ آجاندے تے اِک پیِڑھی نُوں سِیاپا پے جاندا۔ پِچھلی پِیڑھی دے اصُول ریگِستان دے حِساب نال ہوندے جیہڑے پہاڑاں دی جِندڑی اِچ کَم نہ آندے۔ اوہناں نُوں آپنا دماغ کھولنا پیندا۔ جِندڑی نُوں اَکھّاں کھول کے ویکھنا پیندا،  تے  نَوے اصُول بنانے پیندے۔ تے فیر صدِیاں تِیکر چل سو چل۔ جو وڈیاں نے دَس دِتّا، پلّے بنھ لیا۔

پر صدِیاں دا اُتھَل پَتھّل ہُن ورھیاں اِچ ہون لگ پیا اے۔ ساڈے وڈیاں نے جیہڑے اصُولاں تھَلّے جِندڑی لنگائی اے، او اصُول ساڈی جِندڑی تے  نہیں لگدے۔ سانُوں ہر ویلے اکھّاں تے دماغ کھول کے رکھّن دی لوڑ اے۔ ہر ویلے بدلدے حالات نال نَوے  اصُول بنان دی لوڑ اے۔ پر اَسی چھِتّر کھائی جانے آں، اکھّاں نہیں کھولدے۔

دُدھ پِیو، صحت لئی بڑا چنگا اے۔ ہر بندہ ایہو کہندا اے۔ کِیوُنجے وڈّے ایہہ کہندے سَن۔ دُدھ اِچ اینی چِکنائی ہوندی اے، ایدھے وِچّوں گھِیو  نِکلدا اے۔ اے ہل جوتَن آلے کِساناں تے اِٹّاں ڈھون آلے مزدُوراں لئی چنگا اے۔  بَہہ کے کَم کرَن آلے شہرِیاں لئی تے بوہتا دُدھ قاتِل اے۔ فیر کہندے نیں پتا نہیں کی ہو گیا اے، دِل دے دورے بڑے عام ہو گئے نیں۔

اونج تے سینس (سائنس) کہندی اے کہ بچپن دے علاوہ دُدھ اَسی دس کُو ہزار ورھیاں توں ای پی رہے آں، جد کہ لکھّاں ورھے اَسی کُج گوشت تے بوہتے پودے کھا کے کڈّے نیں۔ ساڈا جِینوم تھوڑے گوشت تے بہت سارے پَتیَاں، پھلاں تے جڑاں لئی ڈویلَپ ہویا اے، دُدھ لئی نہیں۔ پر اَسی فیر وی دُدھ پِیاں گے۔ دُدھ تے دُدھ پِیاں گے۔ دُدھ پِیاں گے، اُتّوں دہی کھاواں گے، اُتّوں پنِیر کھاواں گے، اُتّوںملائی کھاواں گے، اُتّوں لسی پِیاں گے، اُتّوں گھیو کھاواں گے۔ کیِوُنجے وڈّے کہندے سَن دُدھ اِچ بڑی طاقَت اے۔ سینس؟ سینس دا کی اے؟ سینس دان تے اجے تِیکر لبھ ای رہے نیں۔ سانُوں سبھ کُج پہلاں ای پتا اے۔ ساڈّے وڈیاں نے جو سانُوں دَس چھَڈیا اے۔ اَسی جد جمّے ساں تے اَسی نِکّے ساں تے ساڈے وڈے، وڈے سَن۔ فیر او مَر گئے۔ ورھے لنگدے گئے۔ جے وڈّے پنجاہ ورھیاں دے موئے سَن تے اَسی ہُن اَسّیِاں ورھیاں دے وی جِیوندے آں۔ پر ہاں اجے وی نِکّے ای۔ ایس لئی آپ نہیں فیصلا کر سکدے بئی جِیوناں کِسراں اے۔ وڈّے دَس جُو گئے نیں!

تے بے تحاشہ کھان دا دُوجا کارَن اے مُنافع۔ کھابیاں دی کمپنِیاں دا وی تے دوائیاں دیاں کمپنِیاں دا وی۔ مُنافع۔ لوکی جِنّا بوہتا کھان گے، کھابیاں دِیاں کمپنِیاں دا کاروبار اوہنا ای وادھو چلّے گا۔ بزار توں لِیان دی کی لوڑ اے؟  پکان دا کی سِیاپا اے؟ پکا پکایا لیاو تے ہبڑ ہبڑ کھائی جاو۔ برگر کھاو۔ میدہ، پنِیر، تلیا گوشت، تلے ہوے آلو، تے نال ہضم کرَن واسطے سوڈے دِیاں بوتلاں۔ آئس کریماں کھاو۔ بِسکُٹاں دے ڈبّے لیاو۔ کیک، پیسٹرِیاں تے پیٹِیز کھاو۔ چِکَن نگِٹس تے نُوڈلاں دے ڈبّے لیاو۔ اے وی کھاو۔ او وی کھاو۔ دِن رات ٹی وی ویکھو۔ ہر دَس مِنْٹ پِچھّے  کِسے نہ کِسے کھان دی شے دی مَشہُوری ویکھو۔ ہور کھاو۔ کھاندے جاو۔ تے کھُردے جاو۔  چِکنائی اِچ لِبڑیِاں، چِینی بھرِیاں، کیمِیکل لگِیاں  شیواں کھاو تے شُوگر، بلڈ پریشر تے کولیسٹرول ودھاو۔ ہُن ڈاکٹراں کول جاو۔ کئی طرحاں دے ٹیسٹ کراو۔ دِن رات گولِیاں پھکّو۔ مُنافع ودھاو۔

دُنِیا دا سب توں بوہتے مُنافع آلا کاروبار اے ہتھیاراں دا۔ بدُوق، ٹینک، راکَٹ، بم ڈیگَن آلے جہاز۔ تے دوُجے نمبر تے اے فارماسوٹیکَل۔ ہسپتال، لیبارٹرِیاں، ٹیسٹ، ٹِیکے، سِیرَپ، گولِیاں۔

پر اے ڈَف ڈَف کے بمار ہون والے کِنّے کُو لوک ہون گے؟ دُنِیا دی ادھی کُو ابادی؟  تے باقی چار کُو ارَب؟ اوہ اجے پرانی جِندڑی ای جی رہے نیں۔ قنُون دی حُکمرانی ہو چُکی اے ایس لئی شِکار کرَن جوگے تے رہ نہیں گئے، نِرے چنگڑ ای رہ گئے نیں۔ سارا دیہاڑ ہڈ بھندے نیں۔ کدی پُوری پے جاندی اے کدی نہیں۔ کھاندے اونج اوہ وی ساڈے ونگر  ای نیں۔ جِنّا ٹِڈھ اِچ پا سکدے نیں پا لیندے نیں۔ جو وی لبھ جائے تے جدوں وی لبھ جائے۔ پر ہیگے نمانے بہشتی نیں۔ کدی ایہہ نہیں سوچدے بئی جے روٹی دُنِیا اِچ وادھُو اے تے اوہناں دے بالاں نُوں کِیُوں نہیں لبھدی؟ سِیاپا تے اَج  وی آجا کے ہر اِک نُوں  روٹی دا ای اے۔ امِیر ہووے بھانوے غریب!